ହିତୋପଦେଶ

ଶ୍ରୀ ଗୋବିନ୍ଦ ରଥ

ରାଗ-ବଙ୍ଗଳାଶ୍ରୀ

ଇତି ଶ୍ରୀ ହିତୋପଦେଶେ ନୀତିସାରେ ମିତ୍ରଲାଭ କଥନେ

ପ୍ରଥମ କଥା ସଂଗ୍ରହଃ ।

ସୁହୃଦଭେଦ

ଆଷାଢ଼ଶୁକ୍ଲ ରାଗ

ପଚାରନ୍ତି ପୁଣି ରାଜକୁମର । ମିତ୍ରଲାଭ କଥା ଶୁଣି ଆମ୍ଭର ।

ଶୁଣିବାକୁ ଇଚ୍ଛା ସୁହୃଦଭେଦ । କହ କହ ତୁମ୍ଭେ ବଚନ ଭେଦ ।

ବିଷ୍ଣୁଶର୍ମ୍ମା କହି ।

ଶୁଣିମା ହେଉ କହୁଅଛି ମୁହିଁ ।୧।

ସିଂହ ବୃଷଭ ଦୁହିଁକର ବନେ । ପୀରତି ବଢ଼ିଲା ସେ ଦିନେ ଦିନେ ।

ସେ ପୀରତି ଲୋଭୀ ଜମ୍ବୁକ ଖଳ । କପଟ କରିଣ କଲା ବିଫଳ ।

ରାଜସୁତ ଶୁଣି ।

ପଚାରନ୍ତି କହ ଏକଥା ପୁଣି ।୨।

ବିଷ୍ଣୁଶର୍ମ୍ମା କହେ ଶୁଣ କୁମର । ଦକ୍ଷିଣେ ସୁବର୍ଣ୍ଣବତୀ ନଗର ।

ତହିଁରେ ବର୍ଦ୍ଧମାନ ମହାଜନ । ରହିଅଛି ତାର ବହୁତ ଧନ ।

ଦେଖି ଅନ୍ୟ ଧନ ।

ହେଲ ଧନବୃଦ୍ଧି କରଣେ ମନ ।୩।

ତଳକୁ ଚାହିଁଲେ ଉପର ଲୋକ । ବେଳକୁ ବେଳକୁ ଧନ ଅଧିକ ।

ଚାହିଁଲେ ଉପରକୁ ତଳ ହୀନ । ସମସ୍ତେ ହୋଇଛନ୍ତି ଅତି ଦୀନ ।

ଏକଥାକୁ ଚାହିଁ ।

ଧନ ବଢ଼ାଇବାରେ ମତି ଦେଇ ।୪।

ଯାହାର ବହୁତ ଧନ ହୁଅଇ । ବ୍ରହ୍ମହତ୍ୟା କଲେ ସେ ପୂଜ୍ୟ ହୋଇ ।

ଧନ ହୀନ ହୋଏ ଯେବଣ ନର । ଚନ୍ଦ୍ରତୁଲ୍ୟ ବଂଶ ହେଲେ ଅସାର ।

କି କହିବି ମୁହିଁ ।

ଧନ ହୀନ ହେଲେ କିଛି ନୁହଇ ।୫।

ଯେ ଉଦ୍ୟମେ ହୀନ ଅଳସ ଜନ । ଦୈବ ପରିବେଶ ସାହସ ହୀନ ।

ବୃଦ୍ଧ ପତିକି ଯୁବତୀ ଯେସନ । ଲକ୍ଷ୍ମୀ ତାକୁ ନ କରେ ଆଲିଙ୍ଗନ ।

ଏହି ବାକ୍ୟ ସତ ।

ଲକ୍ଷ୍ମୀହୀନ ମନୁଷ୍ୟର ଏମନ୍ତ ।୬।

ଯେଉଁଜନ ଅଳସୁଆ ହୁଅଇ । ନିତ୍ୟରେ ନାରୀ ଲମ୍ପଟେ ରହଇ ।

ରୋଗୀ ଯେ ଜନ୍ମଭୂମି ଅନୁରାଗୀ । ଭୟ ସନ୍ତୋଷେ ହୁଅଇ ସରାଗୀ ।

ତାର ନୋହେ ଧନ ।

ଏ ଷଟ କରନ୍ତି ଧନ ଘାତନ ।୭।

ଅଳ୍ପ ସମ୍ପତ୍ତିରେ ଯେବଣ ଜନ । ସବୁ ହେଲା ବୋଲି ମଣଇ ମନ

ଦଇବ କୃତକାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇକରି । କେଭେ ଧନ ନ ବଢ଼ଇ ତାହାରି

ଏମନ୍ତ ମଣଇ ।

ବିଧି କି ପରପାଇଁ ଦଉଡ଼ଇ ।୮।

ଉତ୍ସାହ ହୀନ ଆନନ୍ଦରେ ହୀନ । ଦୁର୍ବଳ ଅସୁନ୍ଦର ଅପଘନ ।

ଏହାଙ୍କୁ ନାରୀ ଜନ୍ମ ନ କରିବ । ଏମନ୍ତ ଯେଉଁ ସୁତି ହୋଇଥିବ ।

ତାହାରି କେବଳ ।

ଗର୍ଭ କ୍ଲେଶ ହୀନ ଦୁଃଖହିଁ ସାର ।୯।

ଅଲବ୍ଧ ଧନକୁ ଇଚ୍ଛା କରିବ । ଲୁବ୍ଧକୁ ତାତପର୍ଯ୍ୟରେ ରଖିବ ।

ନ୍ୟାୟରେ ତାହାଙ୍କୁ ବଢ଼ାଇ କରି । ସତ ପାତ୍ରରେ ଦେବ ଦାନ କ

ଛାଡ଼ି ରାଜବୃତ୍ତ ।

ଏହା କଲା ଲୋକ ହୁଅଇ ଖ୍ୟାତ ।୧୦।

ଜନର ଧନ ଯେବେ ନ ବଢ଼ଇ । କାଳେ ଅଞ୍ଜନ ପ୍ରାୟ କ୍ଷୟ ହୋ ।

ଯେଉଁ ଧନେ ପରୋପକାର ନୋହି । ତହିଁରୁ କିଛି ପ୍ରୟୋଜନ ନାହିଁ ।

ଏମନ୍ତ ବିଚାରି ।

ଧନ ବଢ଼ାଇ ଦେବ ଦାନ କରି ।୧୧।

ଅଞ୍ଜନର କ୍ଷୟ ନୟନେ ଦେଖି । ଉଇହୁଙ୍କାର ବର୍ଦ୍ଧନ ନିରେଖି ।

ବେଦ ପାଠ ଦାନ ଏ କର୍ମମାନ । କରି କରି ନେବ ଦିବସମାନ ।

ତା କେତେ କହିବା ।

ନିତ୍ୟେ ଦାନ ଧର୍ମ କର୍ମ କରିବା ।୧୨।

କ୍ରମରେ ଜଳବିନ୍ଦୁ ପଡ଼ିକରି । ଯେରୂପ ଘଟର ଭିତରେ ପୂରି ।

ସେରୂପେ ସର୍ବ ବିଦ୍ୟାମାନଙ୍କର । କ୍ରମେ ବୃଦ୍ଧି ହୋଇ ଧର୍ମ ଧନର

ଏମନ୍ତ ବିଚାରି ।

ଶକଟେ ସମସ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ଭରି ।୧୩।

ସଂଜୀବକ ନନ୍ଦକ ଦୁଇ ଅଶି । ଯୋଚି ଶଗଡ଼େ ହୋଇଲା ମେଲାଣି

ବାଣିଜ୍ୟ ନିମିତ୍ତରେ ବର୍ଦ୍ଧମାନ । କାଶ୍ମୀର ଦେଶକୁ କଲା ଗମନ ।

ଯେ ଅତି ସମର୍ଥ ।

ତାହାର ଅଭାବୁ ନୁହଇ ଅର୍ଥ ।୧୪।

ସମର୍ଥମାନଙ୍କର କେଉଁ ଭାର । ବ୍ୟବସାୟୀ ଲୋକଙ୍କର କି ଦୂର ।

କି ବିଦେଶ ବିଦ୍ୟାବନ୍ତ ଲୋକର । ପ୍ରିୟବାଦୀ ଲୋକଙ୍କର କିପରି ।

ଗଲା ବନେ ମାଡ଼ି ।

ସଂଜୀବକ ଜାନ ଭଗରେ ପଡ଼ି ।୧୫।

ତା ଦେଖି ବଣିଜାରୁ ଚିନ୍ତା କରେ । ବ୍ୟବସାୟ ସିନା ମନୁଷ୍ୟ କରେ ।

ଯେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟ ବିଧି ମନରେ ଥାଇ । ସେହି କାର୍ଯ୍ୟ ନିଶ୍ଚଳରେ ରହଇ ।

ଏଥିବି ବିଚାର ।

ନ କରି ପୁଣି କରିବି ବେପାର ।୧୬।

ସର୍ବ କର୍ମମାନଙ୍କର ବ୍ୟାଘାତ । କରଇ ସର୍ବଦା ବିଷାଦ ଚିତ୍ତ ।

ଏହି ହେତୁରୁ ବିଷାଦ ଛାଡ଼ିବ । କାର୍ଯ୍ୟ ସିଦ୍ଧିରେ ଉଦ୍ୟମ କରିବ ।

ଏମନ୍ତ କହିଲା ।

ସଂଜୀବକକୁ ସେଠାରେ ରଖିଲା ।୧୭।

ସେବକମାନଙ୍କୁ ସେ ଧନ ଦେଇ । କହେ ଏଠାରେ କିଛି ଦିନ ରହି ।

ଧଳ ଲଗାଇ ସଂଜୀବକ ମୋର । ଭଲ କରି ଯିବ ଗୋଡ଼କୁ ତାର ।

ସଙ୍ଗତକୁ ଯିବ ।

ତୁମ୍ଭେ ଏ କଥା ହେଳା ନ କରିବ ।୧୮।

ସେ ଭୃତ୍ୟମାନେ ରହି କିଛି ଦିନ । ସଂଜୀବକ ଛାଡ଼ି କଲେ ଗମନ ।

ସଂଜୀବକ ମଲା ବୋଲି କହିଲେ । ତାହାକୁ ପୋତି ଅଇଲୁଁ ବୋଇଲେ ।

ବର୍ଦ୍ଧମାନ ଶୁଣି ।

ବହୁ ଦୁଃଖ କରି ଚଳିଲା ପୁଣି ।୧୯।

ସଂଜୀବକୁ କଷ୍ଟ ପୁଣି କଷ୍ଟରେ । ତିନି ଗୋଡ଼େ ଉଠି ବନ ଭିତରେ ।

କିଛି ଦିନ ଯାନ୍ତେ ଆହାର ଖାଇ । ପୁଷ୍ଟାଙ୍ଗ ହୋଇ ବୁଲିଣ ବୋବାଇ ।

ଏ ନୋହେ ବିଚିତ୍ର ।

ଆୟୁଷ ଥିଲେ ମିଳଇ ଜୀବିତ ।୨୦।

ସମୁଦ୍ର ଭିତରେ ଯେ ବୁଡ଼ିଥାଇ । କିଅବା ପରବତରୁ ପଡ଼ଇ ।

ଭକ୍ଷକ ସର୍ପ ଅବା ଖାଇଥାଇ । ଆୟୁଷ ଥିଲେ ଜନ୍ତୁ ନ ମରଇ ।

ସଂସାରରେ ଅଛି ।

ଏଥିକି ତୁମ୍ଭେ ନ ବିଚାର କିଛି ।୨୧।

ସେ ବନେ ଅଛି ସିଂହ ପିଙ୍ଗଳକ । ଭୁଜ ବଳରେ ହୋଇଛି ପାଳକ ।

ସେ ଏକ କାଳେ ତୃଷାକୁଳ ହୋଇ । ଯମୁନା ନଦୀ ତୀରକୁ ଗମଇ ।

ପିଇବାକୁ ଜଳ ।

ମହା ତୃଷାରେ ହୋଇଣ ବକଳ ।୨୨।

ମୃଗମାନେ କି କରିଛନ୍ତି ରାଜା । କେହି ତାକୁ କି କରିଛନ୍ତି ପୂଜା ।

ତାହାର ବିକ୍ରମବଳେ ଅର୍ଜିତ । ହୋଇଛି ବନରେ ସିଂହ ରାଜତ୍ୱ ।

ସବୁଠାରେ ମୂଳ ।

ସର୍ବ ଜନଙ୍କର ହୁଅଇ ବଳ ।୨୩।

ସେଠାରେ ସଂଜୀବକ ନାଦ ଶୁଣି । ବୋଇଲା କିଏ ଏ ଅପୂର୍ବ ବାଣୀ

ଜଳ ନ ପିଇ ସଚକିତ ହୋଇ । ଆସି ଘରକୁ ସ୍ୱସ୍ଥାନେ ବସଇ ।

ବଡ଼ ଚିନ୍ତା କଲା ।

କାହା ଶବ୍ଦ ବୋଲି ତୁନି ହୋଇଲା ।୨୪।

ତଦନ୍ତେ ଦମନକ କରଟକ । ଦୁଇଜଣ ଥିଲେ ତାର ନିକଟ ।

ସେ ମନ୍ତ୍ରୀ ପୁତ୍ରେ ସିଂହକୁ ଦେଖିଲେ । ଦମନକ କରଟକକୁ ବୋଲେ

କହିବି କଥାଏ ।

ବିଚାରି କରି କହିବ ଉପାୟେ ।୨୫।

କିଏ ଆମ୍ଭ ସ୍ୱାମୀ ହେ କରଟକ । ଜଳ ନ ପିଇ ଅଇଲା ଉତ୍କଟ ।

ତୃଷାର୍ତ୍ତୀ ହୋଇ ଧାଇଣ ଅଇଲା । କିପାଇଁ ଆପଣା ଘରେ ରହିଲା

କରଟକ କହି ।

ତାର ବିଷୟେ ଆମ୍ଭର କି ହୋଇ ।୨୬।

ଯେଣୁ ଆମ୍ଭଠାରେ ସିଂହ ରାଜନ । ଚିରକାକୁ କରିଛି ଅବଜ୍ଞାନ ।

ବହୁତ ଦୁଃଖ ଅନୁଭବ ହେଲା । ତାର ଦୁଃଖରେ ଆମ୍ଭର କି ଗଲା ।

ସେବକ ଜନର ।

କେହି ନ ଜାଣଇ ଦୁଃଖ ଅପାର ।୨୭।

ସେବକ ଜନ ଯେ ଧନ ଇଚ୍ଛାରେ । ଯାହା କରଇ କେ କରେ ସଂସାରେ

ଆତ୍ମ ଶରୀରେ ସର୍ବ ଜନଙ୍କର । ଯେଉଁ ପ୍ରଭୁତ୍ୱ ସେ ନାହିଁ ତାଙ୍କର ।

ସେ ସେବକମାନେ ।

ଆପଣା ଦେହକୁ ହାରନ୍ତି ଧନେ ।୨୮।

ଯେତେ କ୍ଲେଶ ଶୀତ ବାତ ତପରେ । ତାକୁ ସହନ୍ତି ପରାଶ୍ରିତ ନରେ ।

ଏଥିରୁ ଦୁଃଖ ଭାଗେ ତପସ୍ୟାରେ । ତାକୁ କରି ସୁଖ ପାଆନ୍ତି ନରେ ।

ମୁ କହିବି କେତେ ।

ସେବକମାନେ ଦୁଃଖ ପାନ୍ତି ଯେତେ ।୨୯।

ଜନ୍ମ ହେବାର ସଫଳ ଏତିକି । ଯେ ନ ଯାଇ ପରାଧୀନ ବୃତ୍ତିକି ।

ଯେବେ ପରାଧୀନ ଜୀବନ ହୋଏ । ସେ ଜୀଇଅଛି ଅନ୍ୟ ମଲା କିଏ ।

ଏହି ବିଷୟରେ । ବହୁତ ଅଛିକହିବା ତୋହରେ ।୩୦।

ଧନପାଇଁ ଯେ ଆସଇ ଯାଚକ । ତାହାକୁ ଏରୂପେ ବୋଲେ ଧନିକ ।

କେତେବେଳେ କହେ ଯାଅ ହେ ଆସ । କେତେବେଳେ ବୋଲେ ଉଠ ହେ ବସ

କେତେବେଳେ କହ ।

କେତେବେଳେ ବୋଲଇ ତୁନି ହୁଅ ।୩୧।

ପୁରୁଷମାନେ ସେ ଧନ ଲୋଭରେ । ବେଶ୍ୟାନାରୀ ପ୍ରାୟ ଆତ୍ମ ଇଚ୍ଛାରେ ।

ଭୂଷିତ କରି ଆପଣା ଦେହକୁ । ନେଇ ସମର୍ପନ୍ତି ପର ଲୋକକୁ ।

ସେରୂପେ ସେବକ ।

ଧନପାଇଁ ବିଜେ ଆତ୍ମବିବେକ ।୩୨।

ଯେଉଁ ଦୃଷ୍ଟି ସ୍ୱଭାବରେ ଚଞ୍ଚଳ । ଅଶୁଦ୍ଧ ପଦାର୍ଥେ ହୋଏ ନିଶ୍ଚଳ ।

ସ୍ୱାମୀ ଯେବେ ସେହି ଦୃଷ୍ଟିରେ ଚାହିଁ । ତାହାକୁ ସେବକ ବହୁ ମଣଇ ।

କି କହିବି ବହୁ ।

କିଏ ଅବା ସେ ଭୃତ୍ୟ ଦୁଃଖ ସହୁ ।୩୩।

ଉନ୍ନତ ହେବାପାଇଁ ନମ୍ର ହୋଇ । ଜୀବନ ପାଇଁ ପ୍ରାଣକୁ ଛାଡ଼ଇ ।

ସୁଖପାଇଁ ପାଏ ଦୁଃଖ ବହୁତ । ମୂଢ଼ କେ ସେବକ ବିନା କହତ ।

ମେଣ୍ଢା ଯୁଦ୍ଧ ପ୍ରାୟେ ।

ଆଗେ ମାରିବାକୁ ପଛକୁ ଯାଏ ।୩୪।

ଦମନକ କରଟକକୁ କହେ । ମିତ୍ର ଏ ଉଚିତ ସର୍ବଥା ନୋହେ ।

ରାଜ ସେବା ନାହିଁ ଯେଉଁ ଜନର । କାହୁଁ ବାଜି ଗଜ ବାହନ ତାର ।

ଚାମର ସମ୍ପତ୍ତି ।

କାହୁଁ ହେବ ବାଦ୍ୟ ନାଗରୀ ହାତୀ ।୩୫।

କରଟକ କହେ ହେ ଦମନକ । କାହିଁକି ଈଶ୍ୱର ନ ଭଜେ ଲୋକ ।

ସ ଦୃଷ୍ଟ ହେଲେ ଯେ ଅଳ୍ପ କାଳରେ । ଜନ ମନୋରଥ ପୂରଣ କରେ ।

ଲୋକ ବହିର୍ମୁଖ ।

ସାକ୍ଷାତେ କହୁଅଛି ମୃତ୍ୟୁ ଦେଖ ।୩୬।

ତ୍ରିଜଗତ ନାଥ ପରମେଶ୍ୱର । ହୃଦେ ଅଛନ୍ତି ସମସ୍ତ ଜନର ।

ବୈକୁଷ୍ଠ ପଦ ଦେବାକୁ ସମର୍ଥ । ସେ ଦାତା ଥାଆନ୍ତେ କିପାଇଁ ବ୍ୟର୍ଥ ।

ଆନକୁ ଭଜଇ ।

ଲୋକ ମୂର୍ଖପଣ କୁହା ନ ଯାଇ ।୩୭।

ଯେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ସେହି ବିଚାରୁ । ଯେ ଅବ୍ୟାପାର ତହିଁ କିପାଁ ଝୁରୁ ।

ଯାହାର ଯେଉଁ କରଣୀୟ ନୋହି । ତାହାକୁ ସର୍ବଥା ସେ ନ କରଇ ।

କଲେ ନାଶ ଯାଇ ।

ୠଷିମାନେ ରାଜନୀତିରେ କହି ।୩୮।

ଯେଉଁ ନର ଅବ୍ୟାପାରେ ବ୍ୟାପାର । କରିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରେ ତାହାର ।

ଯେହ୍ନେ କିଳା ଉପାଡ଼ିଣ ବାନର । ସେହିକ୍ଷଣେ ଗଲା ଶମନପୁର ।

ସେହିରୂପେ ହୋଇ ।

ମରଣ ଏଥିରେ ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ ।୩୯।

ଦମନକ କହେ କହ ଏ କଥା । କରଟକ ଛାଡ଼ୁ ମୋ ମନ ବ୍ୟଥା ।

ଦମନକକୁ କରଟକ କହେ । ଶୁଣିମା ହେଉ ମନ ଦେଇ ବହେ ।

ସେ ମଗଧ ଦେଶ ।

ଅଛି ଧର୍ମାରଣ୍ୟ ବୋଲି ପ୍ରଦେଶ ।୪୦।

ତା ସମୀତେ ଶୁଭଦତ୍ତ କାୟସ୍ଥ । ସଭା ମଣ୍ଡପେ କଲା ମନୋରଥ ।

ତାହା ନିର୍ମାଣକୁ ଆଣି ବଢ଼ାଇ । କରତିବାକୁ ହାତେ କାଠ ଦେଇ ।

ଚିରିଲା ବଢ଼ାଇ ।

ପଟା ମଧ୍ୟରେ କିଳାକୁ ପୂରାଇ ।୪୧।

ଏହି ସମୟରେ ଦଳେ ବାନର । କ୍ରୀଡ଼ା ନିମିତ୍ତ ପ୍ରବେଶ ସେଠାର ।

ତହିଁ ମଧ୍ୟେ ଏକ ବାନର ଥିଲା । ସେହି କିଳାକୁ ଧରିଣ ବସିଲା ।

ତାର ମୁଷ୍କ ଦୁଇ ।

ଚିରା କାଠ ମଧ୍ୟେ ପ୍ରବେଶ ହୋଇ ।୪୨।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ସେ ସ୍ୱଭାବେ ଚଞ୍ଚଳ । ଯତ୍ନରେ କିଳାକୁ କଲା ବାହାର ।

କାଠ ମଧ୍ୟରେ ମୁଷ୍କଦ୍ୱୟ ଥିଲା । ଦୁଇ ପଟା ବାଜି ଚୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଲା ।

ହୋଇ ଛଟପଟି ।

ସେହିକ୍ଷଣେ ମଲା ବାନର ଗୋଟି ।୪୩।

ଏହି ହେତୁରୁ ମୁ ତତେ କହିଲି । ଆମ୍ଭ ବ୍ୟାପାର ସେ ନୋହେ ବୋଇ ।

ଦମନକ କହେ କରଟକକ । ସ୍ୱାମୀ କାର୍ଯ୍ୟ ବିଚାରକ ସେବକ ।

ଅବଶ୍ୟ ହୋଇବ ।

ଏକଥା କରିଅଛି ଯେ ଦଇବ ।୪୪।

କରଟକକ କହେ ଦମନକ । ସର୍ବ ଅଧିକାରେ ଯେ ନିଯୋଜକ ।

ସେହି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କରୁ ତାହା । ତହିଁରେ ଆମ୍ଭର କି ଅଛି ସୃହା ।

ଯେଣୁ ସେ ସେବକ ।

ତାର ଅଧିକାରେ ନୁହ ଚର୍ଚ୍ଚିକ ।୪୫।

ଯେଉଁ ସେବକ ପର ଅଧିକାରେ । କରେ ଉଦ୍ୟମ ସ୍ୱାମୀ ହିତେଚ୍ଛାରେ

ଶବଦ କଲା ଗର୍ଦ୍ଦଭ ପରାଏ । ମରଇ ସେ ସେହିକ୍ଷଣି ସେଠାଏ ।

ଦମନକ କହି ।

କିରୂପେ ଏକଥା କହ ହେ ଭାଇ ।୪୬।

କରଟକ କହେ ପୂର୍ବକାଳରେ । ରଜକ ଥିଲା ସେ ବାରାଣସୀରେ ।

କର୍ପୁର ପଟ ସେ ଏକ ଦିନରେ । ଶୋଇଥିଲା ନବକାନ୍ତା ସଙ୍ଗରେ ।

ଏଥୁ ଅନନ୍ତରେ ।

ଚୋର ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲା ତା ଘରେ ।୪୭।

ଘର ଅଗଣାରେ ଗର୍ଦ୍ଦଭ ଥିଲା । କୁକୁର ତା ପାଖେ ବନ୍ଧନ ହେଲା ।

ଧଳା କୁକ୍କୁରକୁ କହଇ ବାଣୀ । କିରେ ସ୍ୱାମୀ କାର୍ଯ୍ୟ ଛାଡ଼ୁ ତୁ ପୁଣି ।

ତୁ ଶବଦ କର ।

ଶବଦରେ ସ୍ୱାମୀ ଉଠୁ ସତ୍ନର ।୪୮।

କୁକୁର କହେ ଶୁଣ ଆରେ ଗଧ । ମୋର ନିଯୋଗରେ ତୋର କି ସଧ ।

ଯରୂପେ ଏ ଗୃହ ରକ୍ଷା କରିଛି । କିଛି ତହୁଁ ତତେ ଗୋଚର ଅଛି ।

ମୋର ଉପକାର ।

ନ ଘେନି କରିଛି ଏ ମନ୍ଦାଦର ।୪୯।

ପାଇବାକୁ ମୋତେ ନ ଦେଇଅଛି । ତେଣୁ ଏହା କାର୍ଯ୍ୟ ନାଶ କରୁଛି ।

ଯେଣୁ ସ୍ୱାମୀମାନେ ସେବକଠାରେ । କାର୍ଯ୍ୟ ନ ଦେଖି ନୁହନ୍ତି ସାଦରେ ।

ସେ ଗର୍ଦ୍ଦଭ କହି ।

ଶୁଣରେ ବାତୁଳ ଏମନ୍ତ ନୋହି ।୫୦।

କାର୍ଯ୍ୟକାଳେ ମାଗେ ଯେ ଭୃତ୍ୟ ମିତ୍ର । କୁତ୍ସିତ ମିତ୍ର ସେ କୁତ୍ସିତ ଭୃତ୍ୟ

କୁକ୍କୁର କହଇ ଶୁଣ ଗଧରେ । ଯେ ଭୃତ୍ୟକୁ ଦେଇ କାର୍ଯ୍ୟକାଳରେ

ସେ ସ୍ୱାମୀ ନୁହଇ ।

କୁତ୍ସିତ ପ୍ରଭୁ ବୋଲି ତାକୁ କହି ।୫୧।

ସବକମାନଙ୍କର ବରତନେ । ସ୍ୱାମୀ ସେବାରେ ଧର୍ମର ସେବନେ ।

ଏମାନଙ୍କ ଉତ୍ପତ୍ତି କର୍ମରେ । ପ୍ରତିକୂଳ ନୁହଇ କେହି ନରେ ।

ଯେବେ ସେ ହୁଅନ୍ତି ।

ଇହ ପରଲୋକେ ନିନ୍ଦା ପାଆନ୍ତି ।୫୨।

ଶୁଣି ଗର୍ଦ୍ଦଭ କହେ ସକୋପରେ । ସ୍ୱାମୀ କାର୍ଯ୍ୟ ଛାଡ଼ୁଛୁ ପାପ ଆରେ ।

ହଉ ସ୍ୱାମୀ ଯେଉଁରୂପରେ ଭଲ । ହେବ ଚିଆଁଇବ ସେ କର୍ମମୂଳ ।

ନିଷ୍କପଟ ହୋଇ ।

ସ୍ୱାମୀ କାର୍ଯ୍ୟ କଲେ ସ୍ୱର୍ଗକୁ ଯାଇ ।୫୩।

ଷଷ୍ଠରେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କୁ ସେବା କରିବ । ହୁତାଶନକୁ ଉଦରେ ଭଜିବ ।

ସ୍ୱାମୀଙ୍କି ସର୍ବ ଭାବରେ କିଣିବ । ଅକପଟେ ପରଲୋକ ଜିଣିବ ।

ଏମନ୍ତ କହିଲା ।

ସେ ମହାଚିତ୍କାର ଶବଦ କଲା ।୫୪।

ଗର୍ଦ୍ଦଭ ଶବଦ ଶୁଣି ରଜକ । କହେ ଗଧ ମୋର ନିଦ୍ରାଭଞ୍ଜକ ।

ସାମନ୍ତ ବୋଲି କୋପରେ ଉଠିଲା । ଦଂଶ ଦଣ୍ଡ ତା ଉପରେ ପିଟିଲା ।

ଏଣୁ ମୁ କହୁଛି ।

ପର ଅଧିକାରେ ନ କହ କିଛି ।୫୫।

ତେଣୁ ପଶୁମାନଙ୍କ ଅନ୍ୱେଷଣ । ସ୍ୱାମୀ ଦେଇଛି ଆମ୍ଭ ନିଯୋଜନ ।

କି କାର୍ଯ୍ୟ ଅନ୍ୟ ଚିନ୍ତାରେ ଆମ୍ଭର । ଯେଣୁ ଅଛି ବହୁ ମାଂସ ଆହାର

କ୍ରୋଧେ ଦମନକ ।

ବୋଲେ ତୁ ଆହାର ମାତ୍ରେ ସେବକ ।୫୬।

ଏକଥା କହିଲୁ ଯେ ଅନୁଚିତ । କେ ପେଟ ନ ପୋଷଇ ତୁ କହତ

ସୁହୃଦମାନଙ୍କର ଉପକାର । ଶତ୍ରୁମାନଙ୍କର ଯେ ଅପକାର ।

ଏହା କରିବାକୁ ।

ଲୋକ ଆଶ୍ରୟ କରଇ ନୃପକୁ ।୫୭।

ଯେ ଜାଇଥିଲେ ସମସ୍ତେ ଜୀଅନ୍ତି । ସେହି ଜୀଇ ଥାଉ ସର୍ବେ ବୋଲନ୍ତି ।

କାକ ହେଲେ ହେଁ ଆପଣ ଥଣ୍ଟରେ । ନେଇ ସେ ଆହାର ଉଦରେ ଭରେ

ଜୀଇ କି କରିବ ।

ସେ କି ପର ଉପକାର କରିବ ।୫୮।

ଦେଖ ପାଞ୍ଚ କାହାଣରେ ସେ ବକ । କାହାଣ କରେ କେହି କେହି ଲୋକ

ଲକ୍ଷକରେ କେହି ହୁଅଇ ଦାସ । ଲକ୍ଷକରେ କେହି ନ ଆସେ ପାଶ ।

ସେବକ ହେବାର ।

ଅତିଶେ ନିନ୍ଦା ହୁଅଇ ତାହାର ।୫୯।

ତେଣୁ ତୋହର ଚିତ୍ତ ଅନୁସରି । କହିଲି ଏହି କଥାକୁ ବିଚାରି ।

ସତ୍ୱବନ୍ତ ଯେ ତା ବିପତ୍ତି ହେଲେ । ନୀଚ ବୃତ୍ତିକି କେବେହେଁ ନ କରେ ।

ସତ୍ୱକୁ ଚାହିଁଣ ।

କରଇ ସେ ନାନାବିଧ ଭୋଜନ ।୬୦।

କୁକ୍କୁର ମଳିନି ନିର୍ମାଂସ ଅସ୍ଥି । ପାଇ ତାର ହୁଏ ମହା ତୃପତି ।

ସିଂହ ଯେ ଜମ୍ବୁକ ନିକଟେ ଥିଲେ । ତାକୁ ଛାଡ଼ି ଭ୍ରମି ଗଜକୁ ମାରେ

ଏଣୁକରି ଜନ ।

ସତ୍ୱ ଅନୁରୂପେ ବାସେ ଭୋଜନ ।୬୧।

ସେବ୍ୟ ସେବକରେ ଦେଖ ଅନ୍ତର । ଲାଙ୍ଗୁଡ଼ ଚାଳଇ ତଳେ କୁକ୍କୁର

ଚରଣେ ପଡ଼ି ଉଦର ଦେଖାଇ । ପିଣ୍ଡ ଦେଲା ଲୋକର ମୁଖ ଚାହିଁ ।

ମହାରାଜା ଥାଇ ।

ନ ଖାଇ ଧୀର କରିଣ ଚାହଁଇ ।୬୨।

ଯେତେହେଁ କଲେ ତାକୁ ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ । ନ ଛାଡ଼େ ମାଧୂର୍ଯ୍ୟ ସେ ଇକ୍ଷୁଦଣ୍ଡ

ଯେତେ ପୋଡିଲେ ନ ଛାଡ଼ଇ ବର୍ଣ୍ଣ । ଆପଣା ବର୍ଣ୍ଣକୁ ଯେହ୍ନେ କାଞ୍ଚନ ।

ସେ ଯେତେ ଘୋରିଲେ ।

ଆପଣା ଗନ୍ଧକୁ ନ ଛାଡ଼େ ଭଲେ ।୬୩।

ଉତ୍ତମ ଲୋକର ଏରୂପେ ରୀତି । ପ୍ରଶାନ୍ତ ହେଲେ ନ ଛାଡ଼େ ପ୍ରକୃତି

ପାତ୍ର ଗୁରୁ ଭୃତ୍ୟ ଦୁଃଖୀ ବାନ୍ଧବ । ଏତେଠାରେ ନୋହେ ଦୟାର ଲବ

ସେ ନିନ୍ଦ୍ୟ ଜୀବିତ ।

ବଳ ଖାଇ ଜୀଏ କାକ ବହୁତ ।୬୪।

କରଟକକ କହେ ଦମନକ । ଆମ୍ଭେ ଦୁହେଁତ ଅପ୍ରଧାନ ଲୋକ ।

ଆମ୍ଭର ଏ ବିଚାରେ କିବା ଅଛି । ଶୁଣି ଦମନକ ପୁଣି କହୁଛି ।

ମହୀ କେତେ କାଳ ।

ପ୍ରଧାନ ଅପ୍ରଧାନ ହୋଏ ବୋଲ ।୬୫।

ଯହି କେହି ସ୍ୱଭାବରୁ ତାହାର । ନୋହେ ଅଭିମତ ଖଳ ଉଦାର ।

ଲୋକେ ପୁଚ୍ଛ୍ୟତା ଅପୂଜ୍ୟତା ଦୁଇ । ଆପଣା କର୍ମ ଲୋକକୁ ନିଅଇ ।

ଶୁଣ ହଂସ କାକ ।

ଉତ୍ତମ ମଧ୍ୟମ ଅଧମ ଦେଖ ।୬୬।

ଯେତେ ପଥରକୁ ପର୍ବତ ପରେ । ଲୋକ ନେଇ ଥୋଇ ଅତି କଷ୍ଟରେ

ଅନାୟାସରେ ତଳକୁ ପକାଇ । ତେହ୍ନେ ଆପଣା ଗୁଣ ଦୋଷ ହୋଇ ।

ଗୁଣ ସମ୍ପାଦନେ ।

କଷ୍ଟ ପାଇ ନୋହେ ଦୋଷ ଅର୍ଜନେ ।୬୭।

ସହି ହେଙ୍ଗୁରୁ ସବୁ ଉଦ୍ୟମରେ । ହୋଏ ଶୁଣି କରଟକକ ବୋଲେ ।

ତୁମ୍ଭେ କି କହୁଛ କହ ତା ଶୁଣି । ପୁଣି ଦମନକ କହଇ ବାଣୀ ।

ଏହି ପିଙ୍ଗଳକ ।

କିପାଁ ନ ପିଇ ଅଇଲା ଉଦକ ।୬୮।

ଅରଟକ କହେ ତୁମ୍ଭେ କି ଜାଣ । ଦମନକ କହେ ଜାଣେ ଏମାନ ।

କହିଲା କଥାକୁ ପଶୁ ଜାଣଇ । ହୟ ନାଗ ଯେ ଟିପିଲେ ବହଇ ।

ତୁଣ୍ଡେ ନ କହିଲେ । ଜାଣଇ ପଣ୍ଡିତ ତା ଇଙ୍ଗିତରେ ।୬୯।

ଯାର ଅଭିପ୍ରାୟ ବୁଦ୍ଧି ଜାଣଇ । ବୁଦ୍ଧି ବଳେ ମୁ ଏକଥା ମଣଇ ।

ଯଣୁ ସେ ପ୍ରସ୍ତାବ ତୁଲ୍ୟ ବଚନ । ସଦଭାବଠାରେ ପ୍ରିୟ ବଚନ ।

ବଳର ସମାନ ।

କୋପ ଜାଣେ ସେ ଯେ ପଣ୍ଡିତ ଜନ ।୭୦।

କରଟକକ ପୁଣି କହେ ଶୁଣ । ଦମନକ ତୁମ୍ଭେ ସେବା ନ ଜାଣ ।

ଯ ଜନ ନ ଡାକିଲେ ବଳେ ଯାଇ । ନ ପଚାରି ଯେ ବହୁତ କହଇ ।

ଆପଣା ବଡ଼ାଇ ।

କହଇ ଯେ ତାକୁ ରାଜା ଛାଡ଼ଇ ।୭୧।

ଦମନକ କହି ଭୋ ମିତ ଶୁଣ । କିରୂପେ ମୁହିଁ ନ ଜାଣେ ସେବନ

ସ୍ୱଭାବରେ କି ଅଛି ଅସୁନ୍ଦର । ସୁନ୍ଦର ଅବା କେ ଅଛି ହେ ନର

ଯାହାର ମନର ।

ଯେ ଇଚ୍ଛା ହୁଅଇ ସେହି ସୁନ୍ଦର ।୭୨।

ଯାହାର ଯାହାର ଯେ ଇଚ୍ଛା ଥିବ । ତାହା ଜାଣି ସେ ନରକୁ ସେ

ଅନୁସରି କରି ପଣ୍ଡିତ ଜନ । ଆପଣା ବଶକୁ ନିଏ ବହନ ।

ମୁ ଯାହା କହଇ ।

ତୋ ମନକୁ ଆସୁଅଛି କି ନାହିଁ ।୭୩।

ଏଠାରେ କେ ଯେବେ ପ୍ରଭୁ ବୋଲିବ । ତେବେ ମୁ ଏଠାରେ ଅଛି କହି

କି ଆଜ୍ଞା ହେଉଛି ଦିଅ ବୋଲିବ । ରାଜା ଆଜ୍ଞାକୁ ଶିରରେ ଘେନିଣ

ଆପଣାର ଶକ୍ତି ।

ଚାହିଁ ଅନୁସରିବ ମହିପତି ।୭୪।

ଯେଉଁ ମାନବ ହେବ ଧୈର୍ଯ୍ୟବନ୍ତ । ଛାଇ ପରାଏ ହେବ ଅନୁଗତ ।

ଆଜ୍ଞା ହେଲେ ସେହି କ୍ଷଣେ କରଇ । ସେ ନର ରାଜସଭାରେ ବସଇ

କରଟକ କହି ।

ଶୁଣ ଶୁଣ ହେ ଦମନକ ଭାଇ ।୭୫।

ରାଜାଠାକୁ ଅସମୟେ ତୁ ଯିବୁ । ନ ପୁଣି ରାଜା ଅବଜ୍ଞ ତୁ ହେବୁ

ଦମନକ କହେ ଶୁଣ ହେ ମିତ । ତଥାପି ସେବକ ସ୍ୱାମିର ହିତ ।

ଅବଶ୍ୟ କରିବ ।

ପ୍ରତିକ୍ଷଣେ ତା ନିକଟେ ରହିବ ।୭୬।

ଏକାର୍ଯ୍ୟରେ ଦୋଷ ହୋଇବ ଅବା । ଏମନ୍ତ ବିଚାରି କି ନ କରିବ

ଏ ଯେ କୁତ୍ସିତ ପୁରୁଷ ଲକ୍ଷଣ । କିଏସେ ଅଜୀର୍ଣ୍ଣ ଭୟେ ଭକ୍ଷଣ ।

ନ କରଇ କହ ।

ଭାଇ କରଟକ ଧଇର୍ଯ୍ୟ ବହ ।୭୭।

ଅଜ୍ଞ ଯେ ଅକୁଳୀନ ଅସଙ୍ଗତ । ଯେବେହେଁ ରାଜ ସମୀପରେ ସ୍ଥିତ ।

ସେହି ରାଜାର ହୁଅଇ ସମ୍ମତ । ଅନ୍ୟ ଜନ ନୋହେ ତା ଅଭିମତ

ସ୍ତ୍ରୀ ଲତା ନୃପତି ।

ଯେ ପାଖରେ ଥାଇ ତାକୁ ଭଜନ୍ତି ।୭୮।

କରଟକ କହେ ଭୋ ମିତ ଶୁଣ । ତୁମ୍ଭେ ଯାଇ କି କହିବ ବଚନ ।

ଦମନକ କହେ ରାଜା ବିରକ୍ତ । ଅନୁରକ୍ତ କିବା ଜାଣିବା ମିତ ।

କରଟକ କହେ ।

କେତେ ରାଗ ବିରାଗ ଜାଣି ହୋଏ ।୭୯।

ଶୁଣି ମିତ ଦମନକ କହଇ । ରାଜା ଯେବେ ଦୂରୁ ଦେଖି ହସଇ ।

ପଚାରଇ ବଡ ଆଦର କରି । ପଛେ ଗୁଣ ଗାଇ ସ୍ମରଣ କରି ।

ସ୍ୱାଦୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ପାଇ ।

ବୋଲଇ ଏହାପରି ଭୃତ୍ୟ ନାହିଁ ।୮୦।

ତାହା ସେବାରେ ଅନୁରାଗ କରେ । ପ୍ରୀତିରେ ଧନକୁ ଦିଅଇ କରେ ।

ଦୋଷକୁ ଲୁଚାଇ ଗୁଣ କହଇ । ଅନୁରାଗର ଜାଣ ଚିହ୍ନ ଏହି ।

ଏବେ ବିରାଗର ।

କହିବା ଶୁଣରେ ସୁବୁଦ୍ଧି ବର ।୮୧।

ଦେବା କରିବା ଏମନ୍ତ ବୋଲଇ । ନ ଦେଇ ଯେ ଆଶା ବତାଇ ଥାଇ ।

ଜାଣିବ ସେହି ପ୍ରଭୁ ବିରକତ । ଜାଣି ଏହାକୁ କରିବି ଆୟତ ।

ତା ମନକୁ ଚାହିଁ ।

କହିବି ମୁ ଯାହା କରିବ ସେହି ।୮୨।

ଦମନକକୁ କରଟକ କହେ । ପ୍ରସଙ୍ଗ ବିନା କହିବାର ନୋହେ ।

ଅସମୟରେ ଯେବେ ବୃହସ୍ପତି । କହନ୍ତି ଯେବେ ହୁଅଇ ବିପତ୍ତି ।

ପାଇ ଅପମାନ ।

ଅସମୟେ ନ କହିବ ବଚନ ।୮୩।

ଦମନକ କହେ କି ଆହେ ମତ । ଭୟ କରିଅଛ ଛାଡ଼ ତୁରିତ ।

ସମୟ ନ ଚାହିଁ କହିବି ନାହିଁ । ଜଗି କରିବାର ମୁହିଁ ଜାଣଇ ।

ଯେଣୁ ଏତେଠାରେ ।

ନ ପଚାରିଲେ କହିବ ତାହାରେ ।୮୪।

ଯେତେବେଳେ ପଡ଼ିଥିବ ବିପତ୍ତି । ଯେଉଁ କାଳେ ଯେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟ ହୁଅନ୍ତି ।

ଯେବେ ଜାଣିବ ତେବେ ନ ପଚାରି । ଥିଲେ କହିବା ହିତ ଅନୁସରି ।

ରାଜାର ସେବକ ।

କହିବ ବିଚାରି ହିତ ଅନେକ ।୮୫।

ଯେବେ ଅସମୟ ଜଗି ନୃପତି । ନ କହିବ ଯେବେ ସେହି କୁମନ୍ତ୍ରୀ ।

ଯେଣେକରି ହୋଏ ଜୀବନ ବୃତ୍ତି । ଯେଣେ କରି ହୋଏ ଲୋକରେ କୀର୍ତ୍ତି ।

ସେହି ତାକୁ ଗୁଣ ।

ବୋଲି ସେ ଥିଲେ ଗୁଣବନ୍ତ ଜନ ।୮୬।

ମୁ ଯାଉଛି ମୋତେ ଅନୁଜ୍ଞା ଦିଅ । କରଟକ ବୋଲେ ଶୁଭରେ ଯାଅ ।

ଯେ ବାଞ୍ଛା ଅଛି ହେଉ ସେ ତୁମ୍ଭର । ଦମନକ ଗଲା ହୋଇ ସତ୍ୱର ।

ସେ ବିସ୍ମୟ ହୋଇ ।

ସିଂହ ସମୀପରେ ପ୍ରବେଶ ଯାଇ ।୮୭।

ଦୂରୁ ସିଂହକୁ ଦେଖି ଦମନକ । ପୁଣି ପୁଣି ପାଦେ ପଡ଼େ ଅନେକ ।

ସିଂହ ବୋଇଲା ଦମନକ ଚାହିଁ । ଥିଲ ବହୁତ କାଳେ ଦେଖିଲଇଁ ।

ଦମନକ କହି ।

ତୁମ୍ଭର ମୋହରେତ କାର୍ଯ୍ୟ ନାହିଁ ।୮୮।

ତଥାପି ଯେ ସେବକ ହୋଇଥିବ । କେବେହେଁ ସ୍ୱାମୀ ପାଶ ନ ଛାଡ଼ିବ ।

ଏଣୁ ତୁମ୍ଭଠାକୁ ଅଇଲି ମୁହିଁ । କର ନ କର ବା ଶୁଣ କହଇ ।

ରଜା ବୋଲେ କହ ।

କହେ ଦମନକ ଶୁଣ ହେ ସିଂହ ।୮୯।

ରାଜାମାନଙ୍କର ଦନ୍ତ ଘର୍ଷଣ । ସେହିରୂପରେ କର୍ଣ୍ଣ କଣ୍ଡୂୟନ ।

ଏ ଦୁଇ କାର୍ଯ୍ୟେ ତୃଣକୁ ଆଦର । ଅଙ୍ଗ ବାକ୍ୟରେ କି ନ କରେ ନର ।

ସୁବୁଦ୍ଧି ଲୋକର ।

ବୁଦ୍ଧି ନାଶ ତୁମ୍ଭେ ଶଙ୍କା ନ କର ।୯୦।

ପଦେ ମଣିକି ଭୂଷଣ କରିବ । କିଅବା କାଚକୁ ଶିରେ ଧରିବ ।

ଯେଉଁରୂପେ ହେଉ ସେରୂପେ ହେଉ । କାଚରୁ ମଣି ଊଣା କେ ସେ କହୁ

ଯେହୁ ସେ ନିର୍ଗୁଣ ।

ଆଦର କଲେ କି ହୋଏ ସଗୁଣ ।୯୧।

ଧୀର ଯାହାର ବୁଦ୍ଧି ହୋଇଥାଏ । ଅନାଦର କଲେ ତାର କି ଯାଇଁ

ଦେଖ ଅନଳକୁ ତଳକୁ କଲେ । ଶିଖା ତାହାର ତଳକୁ ନ ଚଳେ ।

ରାଜା ସେ କେବଳ ।

ଜାଣି ସେବକକୁ କରେ ସଫଳ ।୯୨।

ଯେବେ ରାଜା ସବୁ ଭୃତ୍ୟଙ୍କ ଠାରେ । ବିଷୟ ନ ଜାଣି ବେଭାର କରେ

ତହିଁରେ ଯେ ଉପକାରସମର୍ଥ । ଉପକାର ତାର ହୁଏ ବିଅର୍ଥ ।

ସେ ଉତ୍ସାହ ହୀନ ।

ହୋଇ ନ କରଇ କାର୍ଯ୍ୟରେ ମନ ।୯୩।

ଅଛନ୍ତି ପୁରୁଷ ତିନି ପ୍ରକାର । ଉତ୍ତମାଧ୍ୟମ ମଧ୍ୟମ ବିଚାର ।

ଯାହାର ଯେଉଁ କର୍ମ ଯୋଗ୍ୟ ହେବ । ତହିଁରେ ତାକୁ ନିଯୁକ୍ତ କରିବ ।

ଯେ ଯେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟରେ ।

ସମର୍ଥ ତାକୁ ରଖିବ ତହିଁରେ ।୯୪।

ସେବକ ଅଳଂକାର ଦୁହେଁ ସରି । ଏହାଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ ସ୍ଥାନରେ କରି ।

ମୁ ପ୍ରଭୁ ବୋଲି ଯେଉଁ ରାଜା ପୁଣି । ଗୋଡ଼େ ବାନ୍ଧଇ ନେଇ ଚୂଡ଼ାମଣି

ସେ ରାଜାର ଦୋଷ ।

ଚୂଡ଼ାମଣି କି କିଛି ହୁଏ ନାଶ ।୯୫।

ଯେ ସେ କନକ କୁଣ୍ଡଳ ଖଚିତ । ହେବାକୁ ମଣି ହୁଅଇ ଉଚିତ ।

ସେ ମଣି ଶିଂଶାରେ ଯେବେ ଖଞ୍ଜଇ । ତେବେ ମଣି କି ଶୋଭାକୁ ନ ପାଇ ।

ଖଞ୍ଜିଲା ଲୋକର ।

ନିନ୍ଦା ହୁଅଇ ସଂସାର ବାହାର ।୯୬।

ଏ ଅନୁରାଗୀ ଏ ସେ ବୁଦ୍ଧିମାନ । ଏ ସେବକ ନିଜ ଏ ମୋର ଆନ ।

ଏମନ୍ତ ବିଶେଷ ଜାଣଇ ଯେହୁ । ଭୃତ୍ୟମାନଙ୍କର ସେବିତ ସେହୁ ।

ଯେ ବିଶେଷ ଜାଣେ ।

ସେହି ରାଜା ସର୍ବ ରାଜାରେ ଜଣେ ।୯୭।

ଖଡ୍ଗାଦି ଶସ୍ତ୍ର ବୀଣା ବାଣୀ ଶାସ୍ତ୍ର । ମନୁଷ୍ୟ ନାରୀ ଏମାନେ ସମସ୍ତ ।

ଯୋଗ୍ୟ ପୁରୁଷଠାରେ ଯୋଗ୍ୟ ହ୍ୱନ୍ତି । ଅଯୋଗ୍ୟ ପୁରୁଷେ ଯୋଗ୍ୟ ନୁହନ୍ତି ।

ଏମନ୍ତ ସ୍ୱକାଶୁଁ ।

ଯୋଗ୍ୟ ପୁରୁଷ ପାଶେ ଆମ୍ଭେ ବସୁଁ ।୯୮।

ଯେଉଁ ସେବକ ଅସମର୍ଥ ହୋଇ । ତାହାଠାରୁ ଅବା କି କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇ ।

ଯେ ସେ ସମର୍ଥ ଅପକାରୀ ହେବ । ସେହି ଲୋକରେ ବା କି କାର୍ଯ୍ୟ ହେବ ।

ମୁ ଭକ୍ତ ଶକତ ।

ମତେ ନ କର ପ୍ରଭୁ ଅବଜ୍ଞାତ ।୯୯।

ସମର୍ଥ ସେବକକୁ ରାଜା ଯେବେ । ଅବଜ୍ଞା କରଇ ସମସ୍ତେ ତେବେ ।

ଭୃତ୍ୟ ଜନତାକୁ ଛାଡ଼ି ଯାଆନ୍ତି । କେହି ପଣ୍ଡିତ ପାଖେ ନ ରହନ୍ତି ।

ନୁହଇ ସେ ନୀତି ।

ନୀତି ଗଲେ ରାଜାକୁଳ ନୁହନ୍ତି ।୧୦୦।

ରାଜା ଯାହାକୁ ଆଦର କରଇ । ସମସ୍ତ ଲୋକରେ ସେ ପୂଜ୍ୟ ହୋଇ ।

ଜୃପ ଅବଜ୍ଞା କରଇ ଯାହାକୁ । ସମସ୍ତେ ଅବଜ୍ଞା କରନ୍ତି ତାକୁ ।

ନୀତିରେ କହୁଛି ।

ରାଜା ଭଲ କଲେ ଭଲ ହେଉଛି ।୧୦୧।

ବାଳକ ଯେବେ ଉଚିତ କହିବ । ପଣ୍ଡିତ ହେଲେ ସେ କଥା ଘେନିବ ।

ସୂର୍ଯ୍ୟର ପ୍ରକାଶ ଯହିଁରେ ନାହିଁ । ସେଠାରେ ଦୀପ ପ୍ରକାଶ କରଇ ।

ସେ ପଣ୍ଡିତ ଜନ ।

ଗୁଣକୁ ଘେନଇ ନ ଘେନେ ଆନ ।୧୦୨।

ରାଜା ବୋଇଲେ ଦମନକ ଶୁଣ । କିପାଁ ଏରୂପେ କହିଲ ବଚନ ।

ତୁ ଆମ୍ଭର ପ୍ରଧାନ ମନ୍ତ୍ରୀ ସୁତ । ଖଳ ବଚନ ଶୁଣିଣ କୁପିତ ।

ତୁମ୍ଭେତ ନ ଆସ ।

ମନ ଦୁଃଖ କରି ଆମ୍ଭର ପାଶ ।୧୦୩।

କି କାର୍ଯ୍ୟ ନିମନ୍ତେ ଅଇଲ ତୁମ୍ଭେ । ଦମନକ କହ ଶୁଣିମା ଆମ୍ଭେ ।

ଦମନକ କହେ କିଛି ପୁଛିବି । ରାଜା ବୋଲେ କହ ମୁ ତା କହିବି ।

ଦମନକ ବୋଲେ ।

ଯାହା କହିବି ମୁଁ ଶୁଣନ୍ତୁ ଭଲେ ।୧୦୪।

ତୁମ୍ଭେ ବଡ଼ ତୁଷାର୍ତ୍ତ ହୋଇଥିଲ । ଜଳ ନ ପିଇ ଲେଉଟି ଅଇଲ

ରାଜା କହିଲେ ଭଲ ପଚାରୁଛ । ବିଶ୍ୱାସରେ କିବା କହିବା ମିଛ ।

ଦମନକ ଶୁଣ । ତୋଠାରୁ କେ ଅଛି ବିଶ୍ୱାସୀ ଜନ ।୧୦୫।

ଏ ବନେ ଅପୂର୍ବ ଜନ୍ତୁ ରହିଲା । ଏହିହେତୁ ଏ ବନ ତ୍ୟାଗ ହେଲା ।

ତୁମ୍ଭେ ତ ଶୁଣିଥିବ ସେ ଶବଦ । ତାହା ଶୁଣି ମୁହିଁ ହେଲି ତବଦ ।

ଶବ୍ଦ ଅନୁସରି ।

ଏ ବଡ଼ ଜନ୍ତୁ ମୁ ମନେ ବିଚାରି ।୧୦୬।

ଏରୂପେ ମହାଭୟ ଆସି ହେଲା । ଶୁଣି ପୁଣି ଦମନକ କହିଲା ।

ଦେବ ଅଛି ମହାଭୟ କାରଣ । ଆମ୍ଭେ ଶବ୍ଦକୁ ଶୁଣିଛୁଁ ଶ୍ରବଣ ।

ସେ କୁମନ୍ତ୍ରୀ ହୋଏ ।

ପ୍ରଥମ ଯେ ଯୁଝି ପଳାଅ କହେ ।୧୦୭।

ବନ୍ଧୁର ନାରୀର ଭୃତ୍ୟ ଜନର । ଆତ୍ମ ବୁଦ୍ଧିର ଆପଣା ବଳର ।

ସାରକୁ ଚିହ୍ନି ବିପତ୍ତି କାଳରେ । ଯେହ୍ନେ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ନିକଷ ପଥରେ ।

ଶୁଣି ରାଜା କହି ।

ଏଠାରେ କି କରିବା କହ ଭାଇ ।୧୦୮।

ମୋର ବଡ଼ ଶଙ୍କା ହୋଇଛି ମନ । ଶୁଣି ଦମନକ କହେ ବଚନ ।

ମନେ ବିଚାରି କହେ ମୁହିଁ ଯେବେ । ଜୀଇଅଛି ତୋର କି ଦୁଃଖ ତେବେ ।

କରଟକ ଆଣ ।

ଆଶି କର ତୁମ୍ଭେ ତାକୁ ପୂଜନ ।୧୦୯।

ଏ ଯେ ତୁମ୍ଭର ବିପତ୍ତି ସମୟ । ଏଥିରେ ଏମାନେ ହେବେ ସହାୟ ।

ଯେବେ ଏମାନଙ୍କୁ ଆଣିବ ନାହିଁ । ତେବେ ତୁମ୍ଭେ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇବ କାହିଁ ।

ରାଜା ଦମନକୁ ।

ପୁଣି ବୋଲେ ଯାଇ ଆଣ ତାହାକୁ ।୧୧୦।

ଶୁଣି ଦମନକ ବାହାର ହେଲା । ଭୟ ପ୍ରତିକାର ପ୍ରତିଜ୍ଞା କଲା ।

କରଟକକୁ ସେ ଯାଇ କହିଲା । ରାଜା ଆଜ୍ଞା କଲେ ଆସ ବୋଇଲା ।

କରଟକ ଶୁଣି ।

କହିଲା ଅନ୍ୟାୟ କଲତ ପୁଣି ।୧୧୧।

ସଖେ ଏ ଭୟ ନିବାରଣ ହେତୁ । ନ ଜାଣି ବାନ୍ଧିଲ କିପାଇଁ କେତୁ ।

ରାଜା ପ୍ରସାଦକୁ ଘେନି ଅଇଲ । ନ କରି ଉପକାର ନୋହେ ଭଲ ।

କହିଲି ମୁ ଜାଣ ।

ଉପକାର କଲେ ଘେନନ୍ତ ପୁଣ ।୧୧୨।

ପୁଣି ବିଶେଷେ ରାଜ ଅନୁଗ୍ରହ । ଯହିଁରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ କରିଅଛି ଗୃହ ।

ଯାହାର ପରାକ୍ରମରେ ବିଜୟ । ଯାହାର କ୍ରୋଧରେ ମରଣ ଭୟ ।

ରାଜ ବିଷ୍ଣୁ ଅଂଶ ।

ସେହି ହେତୁରୁ ସେ ନୁହେ ମନୁଷ୍ୟ ।୧୧୩।

ନର ଯେ ନୃପତି ଏ ଦୁଇ ଜନ । କେବଳ ମରଣେ ସମାନ ଜାଣ ।

ଆଜ୍ଞା ଦାନ କ୍ଷମା ଧୈର୍ଯ୍ୟ ବିକ୍ରମ । ଏମାନେ ରାଜାର କି ହେବ ସମ ।

କହ ଏ ହେତୁରୁ ।

ରାଜା କ୍ରୋଧ ଯେ ସବୁଠାରୁ ଗରୁ ।୧୧୪।

ଦମନକ କହେ ଶୁଣି ହସିଣ । ସଖେ ତୁନି ହୁଅ ତୁମ୍ଭେ ନ ଜାଣ ।

ପୂର୍ବରୁ ଜାଣିଛି ବୃଷ ଗର୍ଜନ । ଆମ୍ଭମାନଙ୍କର ସେହି ଭକ୍ଷଣ ।

ପୁଣି କି କହିବା ।

ସିଂହର ବଳକୁ ସେ କି ପାରିବା ।୧୧୫।

କରଟକ କହେ ହେ ଦମନକ । ପୂର୍ବରୁ ତୁମ୍ଭେ ଜାଣିଥିଲ ଏକ ।

ରାଜା ଆଶେ ତା କହିଥାନ୍ତି ତେବେ । ରାଜା ପ୍ରସାଦକୁ ଘେନିଲ ଯେବେ ।

ଦମନକ କହି ।

ଏହା କହିଲେ କି ପ୍ରସାଦ ପାଇ ।୧୧୬।

ସେବକ ସେରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବ । ଯେରୂପେ ପ୍ରଭୁ ଅପେକ୍ଷା ନ ଯିବ ।

ଯେବେ ନିରପେକ୍ଷ ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ କରି । ଭୃତ୍ୟ ଦଧିକର୍ଣ୍ଣ ପରାଏ ମରି ।

କରଟକ କହି ।

କହ ଏ କଥାକୁ କିରୂପେ ହୋଇ ।୧୧୭।

ଦମନକ କହେ ଶୁଣ ହେ ମିତ । ଅର୍ବୁଦଶିଖର ନାମେ ପର୍ବତ ।

ତହିଁ ମହାବିକ୍ରମ ସିଂହ ନାମ । କନ୍ଦରାରେ କରିଥାଇ ବିଶ୍ରାମ ।

ସେହି ଶୋଇଥିଲା ।

ମୂଷିକ ତାହାର କେଶ କାଟିଲା ।୧୧୮।

ସେ ସିଂହ କେଶାଗ୍ର ଛେଦ ଦେଖିଲା । ଅତି କ୍ରୋଧଭର ହୋଇ ଚାହିଁଲା ।

ମୂଷା ଗର୍ତ୍ତରୁ ବାହାର ହେବାର । ନ ଦେଖି ମନେ ଚିନ୍ତା ହେଲା ତାର

ଏହା ଶୁଣି ଥାଇ ।

କ୍ଷୁଦ୍ର ଶତ୍ରୁ ହେଲେ ମାରା ନ ଯାଇ ।୧୧୯।

କ୍ଷୁଦର ଶତ୍ରୁ ଯେ କାହାର ହୋଇ । ପରାକ୍ରମରେ ତାକୁ ଜିଣି ନୋହି

ତାକୁ ମାରିବାକୁ ବିଚାର କଲେ । ତା ଅନୁରୂପେ ସୈନ୍ୟ କର ଭଲେ

ଏମନ୍ତ ବିଚାରି ।

ବନ ଛାଡ଼ି ଗ୍ରାମକୁ ଗଲା ହରି ।୧୨୦।

ଯାଇ ଦଧିକର୍ଣ୍ଣ ନାମେ ବିଡ଼ାଳ । ଆଦରରେ ତାକୁ ଆଣିଲା ଘର ।

ମାଂସାଦି ଦେଇ ପୋଷିଣ ରଖିଲା । ସେ ଦିନୁ ମୂଷା ବାହାର ନୋହିଲା ।

ସୁଖେ ସିଂହ ଶୋଇ ।

ନିତ୍ୟରେ ଅକ୍ଷତ କେଶ ବଢ଼ଇ ।୧୨୧।

ଯେଉଁଦିନ ମୂଷା ଶବ୍ଦ ଶୁଣଇ । ସିଂହ ବିଡ଼ାଳ ଆଦର କରଇ ।

ଏକ ଦିନେ ମୂଷା କ୍ଷୁଧା ପୀଡ଼ିତ । ହୋଇ ବାହାର ଛାଡ଼ିଲା ତା ଗାତ ।

ବିଡ଼ାଳ ଦେଖିଲା ।

ମୂଷାକୁ ଧରି କ୍ଷୁଧା ନିବାରିଲା ।୧୨୨।

ଯହୁଁ ସେହି କାର୍ଯ୍ୟ ସିଦ୍ଧ ହୋଇଲା । ବିଡ଼ାଳ ଆଦର ସିଂହ ଛାଡ଼ିଲା ।

ଦଧିକର୍ଣ୍ଣ ଯେ ଆହାର ନ ପାଇ । ଶୁଖି ଶୁଖି ମଲା କନ୍ଦରାଠାଇଁ ।

ଏଣୁ ନ କହିଲି ।

ପ୍ରଭୁ ଅପେକ୍ଷା ମୋଠାରେ ରଖିଲି ।୧୨୩।

ଦମନକ କରଟକକ ଦୁଇ । ସଂଜୀବକର ସମୀପକୁ ଯାଇ ।

କରଟକ ତରୁତଳେ ବସିଲା । ଦମନକ ବଦଳକୁ କହିଲା ।

ଆରେ ଆରେ ବୃଷ ।

କହୁଅଛି ମୁହିଁ ଶୁଣ ସନ୍ଦେଶ ।୧୨୪।

ଅଛି ଏ ବନେ ସିଂହ ପିଙ୍ଗଳକ । ତାହାର ଯେହୁ ଅରଣ୍ୟ ରକ୍ଷକ ।

ରାଜ ସେନାପତି କରଟକକ । ତତେ ଆଜ୍ଞା କରିଛନ୍ତି ଅନେକ ।

ଆସ ତୁ ସତ୍ୱର ।

ନ ଅଇଲେ ପଳାଇ ଯା ତୁ ଦୂର ।୧୨୫।

ନ ଆସିବୁ ଯେବେ ବିରୋଧ ହେବ । ଶୁଣି ରାଜା ତୋରେ ଦଣ୍ଡ ବିହିବ

ଏହା ଶୁଣି ସଂଜୀବକ ସତ୍ୱର । ଗଲା ଯାଇ ସେ କଲା ନମସ୍କାର ।

କରଟକ ପାଦେ ।

ଦେଶ ବ୍ୟବହାର ନ ଜାଣେ ହାଦେ ।୧୨୬।

ସଂଜୀବକ ହସ୍ତୀ ଉପରେ ଥୋଇ । ନାଗରା ପିଟେ ତୁହାଇ ତୁହାଇ

ସେ ବୋଲୁ ଅଛି କି ବଳରୁ ବୁଦ୍ଧି । ସର୍ବଜନେ ଜାଣ ଅତି ପ୍ରସିଦ୍ଧି ।

ବୁଦ୍ଧି ନ ଥିଲାକୁ ।

ଏହା ପରେ ପିଟୁଛି ନାଗରାକୁ ।୧୨୭।

ସଂଜୀବକ କହେ ହେ ସେନାପତି । ମୁହିଁ କି କରିବି କହ ତଡ଼ତି ।

କରଟକ କହେ ବଳଦ ଶୁଣୁ । ଯେବେ ଏଠାରେ ରହିବାକୁ ମନ ।

ଅଛି ତେବେ ଆସ ।

ସିଂହ ପାଦେ ତୁହି ଶରଣ ପଶ ।୧୨୮।

ସଂଜୀବକ କହେ ଅଭୟ ଦେବ । ତେବେ ମନ ମୋର ନିର୍ଭୟ ହେବ ।

ଚାଲ ବୋଲନ୍ତେ କରଟକ କହି । କିଛି ଶଙ୍କାକୁ ମନରେ ନ ବହି ।

ସେହି କି କରିବ ।

ଧଣ୍ଡ ସର୍ପକୁ ଗରୁଡ଼ ଛୁଇଁବ ।୧୨୯।

କୋମଳ ଯେ ଉଚ୍ଚ ହୋଏ ପ୍ରଣତ । ସେ ତୃଣ କିପାଁ ଉପାଡ଼ିବ ବାତ

ଯେତେ ଉଚ୍ଚ ବୃକ୍ଷ ପ୍ରଣତ ନୋହି । ସେହି ତାକୁ ବାୟ ଭାଙ୍ଗି ପକାଇ

ସାନଠାରେ ଛାଡ଼ି ।

ବଡ଼ଠାରେ ବଡ଼ କରଇ ରଡ଼ି ।୧୩୦।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ସଂଜୀବକକୁ ଘେନି । କିଛି ଦୂରେ ରଖି ଗଲେ ସେ ବେନି

ଚଞ୍ଚଳ ରାଜା ନିକଟେ ହୋଇଲେ । ଦେଖିଣ ରାଜା ଆଦରେ କହିଲେ

ଦେଖିଲ ସେ କିଏ ।

ଦମନକ କହେ କେହି ଗୋଟିଏ ।୧୩୧।

ଦେବତାଙ୍କୁ ଯେଉଁରୂପେ ତର୍କିଲ । ସେହିରୂପେ ସେ ଅଟେ ମହାବଳ

ବର୍ତ୍ତମାନ ସେ ତୁମ୍ଭର ଦର୍ଶନ । କରିବ ତୁମ୍ଭେ ହୋ ଅଧୀର ମନ ।

ତା ଶବଦ ଶୁଣି ।

କିପାଁ ଭୟ କଲ ହେ ନୃପମଣି ।୧୩୨।

ଶବ୍ଦ କାରଣ ନ ଜାଣିବ ଯେବେ । ଶବ୍ଦରୁ ଭୟ ନ କରିବ ତେବେ ।

ଶବ୍ଦର ହେତୁ ପାଇଲି ଜାଣିଲା । ରାଜା ତାକୁ ବହୁ ଆଦର କଲା ।

ଶୁଣି ରାଜା କହି ।

ଦମନକ କହ ଏକଥା ବିହି ।୧୩୩।

ଦମନକ କହେ ରାଜନ ଶୁଣ । ଶ୍ରୀପର୍ବତେ ବ୍ରହ୍ମପୁର ପତ୍ତନ ।

ତାହା ଶୃଙ୍ଗେ ରାକ୍ଷସ ଘଣ୍ଟାକର୍ଣ୍ଣ । ବସିଛି ବୋଲି ଲୋକରେ ଶ୍ରବଣ ।

ଘଣ୍ଟା ଏକ କାଳେ ।

ଘେନି ଚୋର ପଳାଇଲା ସତ୍ୱରେ ।୧୩୪।

ସେଠାରେ ତାହାକୁ ବାଘ ମାଇଲେ । ବାନର ଘଣ୍ଟା ପାଇ ବଜାଇଲେ

ସକଳ ପ୍ରାଣୀ ଚକିତ ହୋଇଲେ । କି ଘଣ୍ଟ ଏ ଶୁଭୁଅଛି ବୋଇଲେ

ନିଶ୍ଚୟ ରାକ୍ଷସ ।

ଘଣ୍ଟା ବଜାଉଛି ଖାଇ ନୃମାଂସ ।୧୩୫।

ସବୁ ଖାଇବ ଏହି ଘଣ୍ଟା କର୍ଣ୍ଣ । ଭୟେ ପଳାଇଲେ ସମସ୍ତ ଜନ ।

ଏକ ପୋଇଲୀ ସେ ହେତୁ ଜାଣିଲା । ରାଜା ଆଗରେ ଯାଇ ଜଣାଇଲା ।

ଯେବେ ଦେବ ଧନ ।

ଘଣ୍ଟାକର୍ଣ୍ଣକୁ କରିବି ନିଧନ ।୧୩୬।

ଶୁଣି ରାଜା ଦେଲା ବହୁତ ଧନ । ଘେନିଣ ପୋଇଲି କଲା ଗମନ ।

ମଣ୍ଡଳ ମାତୃପୂଜା କପଟରେ । ଦେଖାଇ ମଧୁର ଫଳକୁ କରେ ।

ଘେନିକରି ଗଲା ।

ବାନରମାନଙ୍କ ଆଗେ ଥୋଇଲା ।୧୩୭।

ବାନରେ ଘଣ୍ଟାକୁ ଛାଡ଼ିଣ ଫଳ । ଘେନି ସେହିକ୍ଷଣି କଲେ କବଳ ।

ପୋଇଲୀ ଘଣ୍ଟା ଘେନିଣ ଅଇଲା । ନଗରେ ସେହି ସର୍ବପୂଜ୍ୟ ହେଲା

ମୁହିଁ କହୁଅଛି ।

ଶବ୍ଦମାତ୍ରରୁ ଭୟ ନୋହେ କିଛି ।୧୩୮।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ସଂଜୀବକକୁ ଆଣି । ଦେଖାଇଲେ ରାଜା ଆଗରେ ପୁଣି ।

ସେ ଦିନରୁ ସଂଜୀବକ ପିଙ୍ଗଳ । ସୁଖେ ଦିନ ନେଲେ ସେ କିଛିକାଳ

ଏଥୁଅନ୍ତେ ଶୁଣ ।

ଅଇଲା ରାଜା ଭାଇ ସ୍ତବ୍ଧ କର୍ଣ୍ଣ ।୧୩୯।

ରାଜା ତାକୁ ଦେଖି ଦେଇ ଆସନ । ପଶୁ ମାରିବାକୁ ଗଲା ବହନ ।

ଯିବା ଦେଖି ସଂଜୀବକ ପଚାରେ । ଆଜ ମୃଗ ମାଂସ ନାହିଁକି ଘରେ ।

ସେ ରାଜା କହନ୍ତି ।

ଦମନକ କରଟକ ଜାଣନ୍ତି ।୧୪୦।

ସଂଜୀବକ କହେ ଅଛି କି ନାହିଁ । ବୁଝ ରାଜା ବୋଲେ ସେଥିବ କାହିଁ

ସଂଜୀବକ ଶୁଣି ପୁଣି ସେ କହେ । ଏତେ ମାଂସ ସେ କି ଖାଇଲେ ଦୁହେଁ

ରାଜା କହେ ପୁଣି ।

ଖାଇଲେ ବ୍ୱାହିଲେ ମତେ ନ ମାନି ।୧୪୧।

ପ୍ରତିଦିନ ଦୁହିଙ୍କର ଏକ୍ରମ । ସଂଜୀବକ କହେ ଏତ ବିଷମ ।

କିଏ ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ଆଗୋଚର କରି । ଏହାକୁ ତାହାକୁ ଦିଅନ୍ତି ଭରି ।

ରାଜା ସେ କହୁଛି ।

ଏହି କଥା ପ୍ରତିଦିନ ହେଉଛି ।୧୪୨।

ସଂଜୀବକ ପୁଣି କହେ ବଚନ । ଏକଥା ଉଚିତ ନୁହଇ ଜାଣ ।

ଯେଉଁ ହେତୁରୁ ନୃପଙ୍କୁ ପଚାରି । ଏକଥା ନ୍ୟାୟ ସବୁ କାର୍ଯ୍ୟ କରି ।

କେବଳ ବିପତ୍ତି ।

ପ୍ରତିକାର କରିବ ଏ ସେ ନୀତି ।୧୪୩।

କମଣ୍ଡଳୁ ମନ୍ତ୍ରୀ ଏ ଦୁହେଁ ସରି । ଅଳ୍ପ ଦିଅଇ ସେ ବହୁତ ଭରି ।

କ୍ଷଣକୁ ନ ଚାହିଁଲେ ମୁର୍ଖ ହୋଇ । କଡ଼ାକୁ ନ ଚାହିଁଲେ ମାଗି ଖାଇ ।

ହେ ନୃପତି ପତି ।

ଏହା କହିଅଛି କେବଳ ନୀତି ।୧୪୪।

ଯେଉଁ ମନ୍ତ୍ରୀ ପାଞ୍ଚ ଗଣ୍ଡାକୁ ଚାହିଁ । କାର୍ଯ୍ୟ କରଇ ସେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବୋଲାଇ

ଧନ ଭଣ୍ଡାର ଯେ ରାଜାର ପ୍ରାଣ । ତା ବିନା ପ୍ରାଣ ଯେ ହୁଅଇ ତୃଣ ।

ଏହି କଥା ପୁଣି ।

ରାଜାର ପ୍ରଧାନ ଦୋଷରେ ଗଣି ।୧୪୫।

ଅତିବ୍ୟୟ ଅନବଧାନ ମନ । ଅଧର୍ମରେ ଯେ ଧନ ଅରଜନ ।

ଅପହରଣ ଦୂରେ ଧନ ସ୍ଥିତି । ଏହାକୁ କୋଷ ବ୍ୟସନ କହନ୍ତି ।

ଯେ ଏହା କରଇ ।

ସେ ରାଜାର ଧନ କ୍ଷୟ ହୁଅଇ ।୧୪୬।

ଯାହାର ଆୟାଧିକ ବ୍ୟୟ ନାହିଁ । ଜାଣ ହେ ଚତୁର ପଣ୍ଡିତ ସେହି ।

ଆୟକୁ ନ ଚାହିଁ ବ୍ୟୟକୁ କଲେ । କୁବେର ସମାନ ଧନୀ ହୋଇଲେ ।

ସେ ଦରିଦ୍ର ହୋଇ ।

ସ୍ତବ୍ଧକର୍ଣ୍ଣ କହେ ଶୁଣ ହେ ଭାଇ ।୧୪୭।

ବମନକ କରଟକ ଏ ଦୁଇ । ବହୁତ କାଳରୁ ଅଛନ୍ତି ରହି ।

ସନ୍ଧି ବିଗ୍ରହ କାର୍ଯ୍ୟେ ଅଧିକାର । କରନ୍ତୁ ଏତ ଉଚିତ ବେଭାର ।

କାର୍ଯ୍ୟ ଅଧିକାରୀ ।

ଧନ ଭଣ୍ଡାରେ କେବେ ନ ବିଚାରି ।୧୪୮।

ରାଜକାର୍ଯ୍ୟ ନିଯୋଗ ବିଷୟରେ । ଶୁଣିଛି ତାହା ମୁ କହିବି ତୋରେ ।

ଆପଣାବନ୍ଧୁ କ୍ଷତ୍ରିୟ ବ୍ରାହ୍ମଣ । ୟାଙ୍କୁ ନ ଦେଇ ଅଧିକାର ପଣ ।

ଯେବେ ବିପ୍ର ହୋଇ ।

କେବେହେଁ ସିଦ୍ଧ ଧନ ନ ଦିଅଇ ।୧୪୯।

ଯେବେ କରେ ଅଧିକାର କ୍ଷତ୍ରିୟ । ଖଣ୍ଡା ଦେଖାଇ ସେ କରାଏ ଭୟ

ଅଧିକାର ଯେବେ ବାନ୍ଧବ କରେ । ସର୍ବ ଧନ ଖାଇ ଜ୍ଞାତ ଭାବରେ ।

ସେ ଚିର ସେବକ ।

ଅପରାଧ କଲେ ହୋଏ ନିଃଶଙ୍କ ।୧୫୦।

ଉପକାରୀକି ଅଧିକାର ଯେବେ । ଦେଇ ସେ ତାକୁ ତୁଚ୍ଛମଣେ ତେବେ ।

ଯେଣୁ ସେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପକାର ଥାଇ । ତାକୁ ଦେଖାଇ ସେ ସର୍ବସ୍ୱ ଖାଇ ।

ବାଳକାଳୁ ସଙ୍ଗ ।

ଯେ ହେବ ତାକୁ ନ ଦେବ ନିଯୋଗ ।୧୫୧।

ସର୍ବଦା ସଙ୍ଗରେ ଯେ ବସିଥାଇ । ନିଜେ ରାଜାଭାବ ଦେଖାଇ ହୋଇ ।

ରାଜା ଆଜ୍ଞାକୁ ଅବଜ୍ଞା କରଇ । ସେ କିସ ରାଜା ବୋଲିଣ ଗର୍ଜ୍ଜଇ ।

ଅନ୍ତର୍ଗତେ ଦୁଃଖ ।

ଯାହାର ଥାଇ ସେ ନୋହେ ସୁମୁଖ ।୧୫୨।

ତାହାକୁ ନିଯୋଗ କେବେ ନ କର । ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଏ ଶକୁନି ଶକଟାର ।

ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଧିକାରକୁ ନ ଦେଇ । ଉତ୍ତର କାଳେ ସେ ଅସାଧ୍ୟ ହୋଇ

ଏ ସିଦ୍ଧ ଆଦେଶ ।

ସମ୍ପତ୍ତି କରେ ବିକାର ପ୍ରକାଶ ।୧୫୩।

ମିଳିଲେ ଧନକୁ ନ ଘେନିବାର । ଦ୍ରବ୍ୟ ପାଲଟ କାହାକୁ ଦେବାର ।

ନୋହୁ ଏ ବୋଲି ପୁଣି କହିବାର । ବୁଦ୍ଧିହୀନତା ଭୋଗ ଆପଣାର ।

ଅମାତ୍ୟର ଦୋଷ ।

ଏମାନେ ହୋଇଛନ୍ତି ଉପଦେଶ ।୧୫୪।

ନିଯୋଗୀ ଲୋକକୁ ପୀଡ଼ା ନ ଦେଲେ । ଅନ୍ତଃସାରକୁ ନ ଛାଡ଼ନ୍ତି ଭଲେ ।

ଦୁଷ୍ଟ ବ୍ରଣକୁ ସେ ଯେତେ ଚିପଇ । ତେତିକି ପୁଜ ବାହାର ହୁଅଇ ।

ସେହିରୂପେ ଜାଣ ।

ଚିପୁଥିଲେ ବାହାରୁ ଥାଇ ଧନ ।୧୫୫।

ଯେତେବେଳେ ପୀଡା ନିଯୋଗୀ ପାଇ । ତେତିକି ତେତିକି ଧନ ଦିଅଇ ।

ଥରେ ଚିପିଲେ କି ସ୍ନାନ ବସନ । ଦେଖ ବାହାରଇ ବହୁ ଜୀବନ ।

ଏହା ସବୁ ଜାଣି ।

ବ୍ୟବହାର କର ସମୟ ଗଣି ।୧୫୬।

ରାଜା କହୁଅଛି ଶୁଣ ହେ ଭାଇ । ଏକଥା ଏରୂପରେ ଅଛି ହୋଇ ।

ଏଦୁହେଁ ମୋର ଆଜ୍ଞା ନ କରନ୍ତି । ସ୍ତବ୍ଧକର୍ଣ୍ଣ ସିଂହେ ପୁଣି କହନ୍ତି ।

ମୋହର ସର୍ବଥା ।

ଅନୁଚିତ ଶୁଣି ହୋଇଲା ବ୍ୟଥା ।୧୫୭।

ଯେ ରାଜାର ଆଜ୍ଞା ଭଙ୍ଗ କରିବ । ପୁତ୍ର ହେଲେହେଁ ତାକୁ ନ ରଖିବ

ଏମନ୍ତ ନୋହିଲେ କେଉଁ ବିଶ୍ୱାସ । ଚିତ୍ରଗତ ସତ ରାଜ ସଦୃଶ ।

ଏହା ଭଲ ନୋହେ ।

ଆଜ୍ଞା ଭଙ୍ଗ କଲେ ମୁଣ୍ଡ ନ ରହେ ।୧୫୮।

ନରେନ୍ଦ୍ରର ଆଜ୍ଞା ଭଙ୍ଗ ଭୂଦେବ । ମାନଙ୍କର ଯେ ଅନାଦର ହେବ ।

ନାରିମାନଙ୍କର ଭିନ୍ନ ଶୟନ । ଶସ୍ତ୍ରରେ ନୋହି ସେ ବଧ ସମାନ ।

ବିଶେଷରେ ଶୁଣ ।

ପିତା ପ୍ରାୟ କର ପ୍ରଜା ରକ୍ଷଣ ।୧୫୯।

ଆମ୍ଭେ ଯା କହିଲୁଁ ସେ କାର୍ଯ୍ୟକର । ଆଜତ ଆମ୍ଭେ କରିଛୁଁ ଆହାର

ଏ ଶସ୍ୟ ଭକ୍ଷୁ ସଂଜୀବକ ବୃକ୍ଷ । ଧନ ଅଧିକାରେ ଏହାକୁ ପେଷ ।

ଏମନ୍ତ ଶୁଣିଣ ।

ସେହିରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କଲା ରାଜନ ।୧୬୦।

ଏହିରୂପରେ ରାଜାର ବୃଷର । ପରସ୍ପର ପ୍ରୀତିରେ ଗଲା କାଳ ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ରାଜା ଦୁଇ ସେବକ । ଆହାର ନ ପାଇ କଲେ ସେ ଶୋକ

ହେ କରଟକକ ।

କିପାଇଁ କରୁଛ ବହୁତ ଶୋକ ।୧୬୧।

ଦମନକ କରଟକ ବିଚାରେ । ମାୟାରୂପରେ ଯେ ମାୟା ନ କରେ ।

ସେ ମୂଢ଼ ବଡ଼ ପରାଭବ ପାନ୍ତି । ଖଳ କପଟୀ ତାହାକୁ ମାରନ୍ତି ।

ଯେସନେ ନିଶିତ ।

ଶରମାରେ ଯେ କବଚ ରହିତ ।୧୬୨।

ଦମନକ କହେ ଶୁଣ ହେ ମିତ । ଏଠାରେ କି କରି ବିଚାର ଚିତ୍ତ ।

ଆମ୍ଭ କର୍ମକୁତ ଏ ଦୁଃଖ ହେଲା । ଆପଣା ଦୋଷରେ ଆପଣେ ମଲା ।

ଶୋକ ଏହିଠାର ।

କେବେହେଁ କରିବା ନୋହେ ବିଚାର ।୧୬୩।

ମୁହିଁ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ରେଖାକୁ ଛୁଇଁ କରି । ଦୂତିକା ଆପଣାକୁ ବାନ୍ଧି କରି ।

ସାଧୁତ ମଣି ବେଶ୍ୟା ଆଣି କରି । ଦୁଃଖ ପାଇବାରେ ତିନିହେଁ ସରି ।

କରଟକ କହି ।

ଏକଥା କିରୂପେ କହ ହେ ସହି ।୧୬୪।

ଦମନକ କହେ ହେ ମିତ ଶୁଣ । କାଞ୍ଚନପୁରେ ବିକ୍ରମ ରାଜନ ।

ତାହାର ଧର୍ମ ଅଧିକାର ଥିଲା । କେହି ଭଣ୍ଡାରି ବଡ଼ ଦୋଷ କଲା ।

ତା ବୁଝି ବୋଇଲା ।

ଶୁଳୀ ଦିଅ ଭଣ୍ଡାରିକି କହିଲା ।୧୬୫।

ତାହା ନିର୍ଦ୍ଦେଶରେ ନିଯୋଗୀ ନରେ । ବାନ୍ଧି ଘେନି ଯାଉଥିଲେ ନଗରେ

କନ୍ଦର୍ପ କେତୁ ନାମରେ ସନ୍ୟାସୀ । ସାଧୁକୁ ଘେନି ସେ ମିଳିଲେ ଆସି

ବଧ୍ୟ ଏ ନୁହଇ ।

ଏମନ୍ତ ବୋଲି ନିଷେଧ କରଇ ।୧୬୬।

ଶୁଣି ରାଜଲୋକମାନେ କହିଲେ । କାହିଁକି ବଧ୍ୟ ନୁହେ ଏ ବୋଇଲେ ।

ମୋହରି ଦୋଷରେ ମୁ ହେଲାପରି । ଆପଣା ଦୋଷରେ ଆପଣା ମରି

ସେମାନେ ପଚାରି ।

କିରୂପେ ଏକଥା କହ ବିଚାରି ।୧୬୭।

ପରିବ୍ରଜକ କହେ ଶୁଣ ତୁମ୍ଭେ । ସିଂହଳ ଦ୍ୱୀପ ଭୂପ ପୁତ୍ର ଆମ୍ଭେ ।

କନ୍ଦର୍ପ କେତୁ ଯେ ନାମ ଆମ୍ଭର । ଏକକାଳେ ପୋତ ବଣିଜଙ୍କର ।

ମୁଖରୁ ଶୁଣିଛି ।

ସେ ବୃତ୍ତାନ୍ତ ତୁମ୍ଭ ଆଗେ କହୁଛି ।୧୬୮।

ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶୀରେ କ୍ଷୀର ସମୁଦ୍ରରେ । ଦିଶଇ ଏକ ବୃକ୍ଷ ତାହା ତଳେ ।

ମଣି ପଲଙ୍କେ ସର୍ବାଙ୍ଗ ଭୂଷିତ । ବୀଣା ବଜାଇ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ପ୍ରାୟେ ସ୍ଥିତ ।

ସେ କନ୍ୟା ଏରୂପେ ।

ଦେଖିଲୁଁ ତାକୁ ସାକ୍ଷାତ ସ୍ୱରୂପେ ।୧୬୯।

ଏମନ୍ତ ମୁହିଁ ତାଙ୍କଠାରୁ ଶୁଣି । ଚଢ଼ି ବୋଇତ ଗଲି ସେହିକ୍ଷଣି ।

ପୋତବାହକକୁ ସଙ୍ଗତେ ଘେନି । ଦେଖିଲୁଁ ସେ କନ୍ୟା ରତ୍ନକୁ ବେନି

ତା ଶୋଭା ଦେଖିଲେ ।

ସେ ବୁଡ଼ିଗଲା ତା ପଛେ ବୁଡ଼ିଲି ।୧୭୦।

ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲି କନ୍ୟାର ପୁରେ । ଦେଖିଲି ତାକୁ କନକ ବେଶରେ

ବିଦ୍ୟାଧରିମାନେ ଅଛନ୍ତି ସଙ୍ଗେ । ସେ ମୋତେ ଚାହିଁଲା ଦୂରରୁ ରଙ୍ଗେ

କରିଣ ଆଦର ।

ଦୂତିକି ପେଷିଲା ମୋର ଛାମୁର ।୧୭୧।

ବହୁତ ପ୍ରକାରେ କହିଲା ଦୂତୀ । କନ୍ଦର୍ପକେଳି ନାମେ ନରପତି ।

ବିଧ୍ୟାଧର ସେ ତାହାର ଦୁହିତା । ରତ୍ନମଞ୍ଜରୀ ଏ ଅବିବାହିତା ।

ସେହିକ୍ଷଣେ ଦୁଇ ।

ଯତ୍ନେ ଗାନ୍ଧର୍ବରେ ବିବାହ ହୋଇ ।୧୭୨।

ତାହା ସଙ୍ଗେ କ୍ରୀଡ଼ା କରି ସେଠାରେ । ରହିଲି ଏରୂପେ କିଛି କାଳରେ

ଏକ ଦିନେ ମୋତେ କନ୍ୟା କହିଲା । ହେ କାନ୍ତ ସର୍ବସ୍ୱ ଭୁଞ୍ଜ ବୋଇଲା

ଏତେକ କରିବ ।

ଚିତ୍ର ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣରେଖାକୁ ନ ଛୁଇଁବ ।୧୭୩।

ଏକଦିନେ ମୁହିଁ କଉତୁକରେ । ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣରେଖାରୂପ ଛୁଇଁଲି କରେ ।

ସେ ବିଦ୍ୟାଧରି ଚରଣ ଘାତରେ । ଆସି ପଡ଼ିଲି ସୌରାଷ୍ଟ୍ର ଦେଶରେ

ମୁକରି ସନ୍ତାପ ।

ପରିବ୍ରାଜକ ହୋଇ କଲି ତପ ।୧୭୪।

ତହିଁ ଉତ୍ତାରୁ ପୃଥିବୀ ଭ୍ରମଣ । କରୁ କରୁ ହେଲି ଏହି ପତ୍ତନ ।

ଏକ ଦିନେ ଗୋପ ଗୃହେ ଶୋଇଲି । ସେହିଠାରେ ଏହି କର୍ମ ଦେଖିଲି

ସେହି ଗୃହପତି ।

ବଧୂକୁ ଦେଖିଲା ଦୂତୀ ସଙ୍ଗତି ।୧୭୫।

କ୍ରୋଧ ହୋଇ ତାକୁ ଦଣ୍ଡ ବିହିଣ । ଖମ୍ୱେ ହସ୍ତ ବାନ୍ଧି କଲା ଶୟନ ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ଭଣ୍ଡାରୁଣୀ ନିଶ୍ୱାସ । ପକାଇ କହିଲା ଗୋପୀକି ଆସ ।

ନ ଗଲେ ମରିବ ସେହି ପୁରୁଷ । ତୋର ହେବ ପୁରୁଷ ହତ୍ୟା ଦୋଷ ।

ଚାଲ ତାହାଠାକୁ ।

ସମ୍ଭାବନା କରି ଆସ ଏଥକୁ ।୧୭୬।

ଏଠାରେ ମୁହିଁ ତୋହରି ପରାଇ । ଆସିବା ଯାଏ ବନ୍ଧା ହେଲି ରହି ।

ଏମନ୍ତ ବୋଲି ସେ କଲେ ସେରୂପେ । ଉଠିଗଉଡ଼ ବୋଲୁଅଛି କୋପେ

ସମୀପେ ତାହାର ।

କହ ବିଟାଲୁଣି ତୋର କେ ଜାର ।୧୭୭।

କହ ବେଗେ ନ କହିବୁ ତୁ ଯେବେ । ରାଜା ଆଗରେ ମୁଁ କହିବି ତେବେ

ଏମନ୍ତ ବୋଲନ୍ତେ ସେ ତୁନି ହେଲା । କ୍ରୋଧେ ସେ ତାହାର ନାକ କାଟିଲା

ସେଠାରେ ଶୋଇଲା ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ପୁଣି ଗୋପୀ ଅଇଲା ।୧୭୮।

କହଇ ଗୋପୀବାର୍ତ୍ତା କି ତୋହର । ଦୂତୀ ବୋଲେ ମୋ ମୁଖ ବାର୍ତ୍ତାହର

ଏଥୁଅନ୍ତେ ଗୋପୀ ବନ୍ଧନେ ରହି । ଦୂତୀ ନାସା ଘେନି ଘରକୁ ଯାଇ

ପୁଣି ସକଳାରେ ।

ଭଣ୍ଡାରି କ୍ଷୁର ମୁଠି ମାଗେ ତାରେ ।୧୭୯।

ସେହି ତାକୁ କ୍ଷୁର ଗୋଟିଏ ଦେଲା । କିପାଇଁ ଗୋଟିଏ ଦେଲୁ ବୋଇଲା

ଏମନ୍ତ ବୋଲି ଭଣ୍ଡାରି ସେ କ୍ଷୁର । ପକାଇ ଦେଲା ସେ ଗୃହ ମଧ୍ୟର

ସେ ଡକା ପାଡ଼ିଲା ।

ବିନା ଅପରାଧେ ନାସା କାଟିଲା ।୧୮୦।

ଏମନ୍ତ ବୋଲି ଭଣ୍ଡାରୁଣୀ ଗଲା । ଧର୍ମ ଅଧିକାରୀ ଆଗେ କହିଲା ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ଗଉଡ଼ୁଣୀ ଡକାଇ । ଆରେ ଗଉଡ଼ ହୋଇଲୁ କି ବାଇ

ମୁହିଁ ମହା ସତୀ ।

ମୋତେ ମିଛରେ କରୁଛୁ ଅସତୀ ।୧୮୧।

ଅଦତ୍ୟ ଚନ୍ଦ୍ର ଅନିଳ ସମୀର । ଆକାଶ ଭୂମି ହୃଦୟ ଯେ ଜଳ ।

ମନ ଦିବସ ରାତ୍ରି ସନ୍ଧ୍ୟା ଧର୍ମ । ଏମାନେ ଜାଣନ୍ତି ମନୁଷ୍ୟ କର୍ମ ।

ସତ୍ୟ ହେବ ଯେବେ ।

ମୋ ନାସିକା ହେବ ଅକ୍ଷତ ତେବେ ।୧୮୨।

ଗୋପୀ ଏରୂପେ କହନ୍ତେ ଗୋପାଳ । ଅଇଲା ପ୍ରଦୀପ ଘେନି ସଅଳ ।

ମୁଖ ଅକ୍ଷତ ତାହାର ଦେଖିଲା । ସେହିକ୍ଷଣି ତାର ପାଦେ ପଡ଼ିଲା ।

ପୁଣି ଶୁଣ ଭାଇ ।

ସାଧୁ ଚରିତ କହୁଅଛି ମୁହିଁ ।୧୮୩।

ଏହାର ମଳୟ ସମୀପେ ଘର । ବହୁ ରତ୍ନ ଘେନି ଘରୁ ବାହାର ।

ବାର ବର୍ଷ ହେଲା ଆସିଛି ଏହି । ବେଶ୍ୟାଙ୍କ ପିଣ୍ଡାରେ ଶୋଇଲା ଯାଇଁ ।

ସେଠାରେ କୁଟ୍ଟିନୀ ।

ରଖିଚି କାଠ ବେତାଳ ନିର୍ମାଣି ।୧୮୪।

ତାହାର ମୁଣ୍ଡରେ ଏକ ରତନ । ଦେଇ କରିଛି ସେଠାରେ ଆସନ ।

ଏ ସାଧୁରତ୍ନ ଲୋଭେ ଆସି କରି । ବେତାଳ ମୁଣ୍ଡରୁ ରତନ ହରି ।

ସେହି କାଳେ ସୂତ୍ର ।

ସଂଚାରେ ବେତାଳ ଧଇଲା ହସ୍ତ ।୧୮୫।

ବାହୁ ଦୁଇରେ ଭିଡ଼ିଣ ଧଇଲା । ଏ ସାଧୁ ବହୁ ଆର୍ତ୍ତଧ୍ୱନି କଲା ।

ତଦନ୍ତେ କୁଟ୍ଟିନୀ ହସି ବୋଲଇ । ମଳୟ ପାଖରୁ ଆସିଛ ଭାଇ ।

ଦିଅ ସବୁ ଧନ ।

ନ ଦେଲେ ନ ଛାଡ଼ିବ ଏ ଦୁର୍ଜ୍ଜନ ।୧୮୬।

ତହିଁ ଉତ୍ତାରୁ ଏ ବହୁତ ଧନ । ତାକୁ ଦେଇ ମାଗୁଅଛି ଭୋଜନ ।

ଏହା ଶୁଣି ରାଜ ପୁରୁଷମାନେ । ତାହାକୁ ଦଣ୍ଡ ଦେଲେ ସାବଧାନେ ।

ତେଣୁକରି କହି ।

ସ୍ୱ ଦୋଷେ ଏମାନଙ୍କର ଏ ହୋଇ ।୧୮୭।

କରଟକ ଦମନକକୁ କହି । ବର୍ତ୍ତମାନରେ କି କରିବା ଭାଇ ।

ଶୁଣି ଦମନକ କ୍ଷଣେ ବିଚାରି । କହଇ ସବୁ କଥାକୁ ବିସ୍ତାରି ।

ସ୍ନେହ ଯେଉଁ ରୂପେ ।

କଲେଇଁ କରିବା ଭେଦ ସେରୂପେ ।୧୮୮।

ଯେଉଁମାନେ ଚିତ୍ର କର୍ମ ଜାଣନ୍ତି । ସମରେ ଖାଲ ଢିପକୁ ଦେଖାନ୍ତି ।

ଯେରୂପେ ସେରୂପେ ଚତୁର ଜନ । ଅସତ୍ୟକୁ ସତ୍ୟ କରେ ବଚନ ।

ଏ ରୂପେ ହୁଅଇ ।

ବୁଦ୍ଧି ବଳ ଥିଲେ ସବୁ ସାଧଇ ।୧୮୯।

ଯେତେବେଳରେ ସେ କାର୍ଯ୍ୟ ପଡ଼ଇ । ସେକାଳେ ଯାହାକୁ ବୁଦ୍ଧି ଦିଶଇ ।

ସେହି ସେ ତରଇ ବିପତ୍ତିମାନ । ଦୁଇ ଜାରରେ ଗୋପିକା ଯେସନ ।

କରଟକ ଶୁଣି ।

କହେ ଏ କଥାକୁ କହତ ପୁଣି ।୧୯୦।

ଦମନକ କହେ ଶୁଣ ହେ ମିତ । ଦ୍ୱାରବତୀ ନାମ ନଗରେ ସ୍ଥିତ ।

କେହି ଗଉଡ଼ର ବଧୁ ଅସତୀ । ଗ୍ରାମ ଦଣ୍ଡ ପାଣି ପୁତ୍ର ସଙ୍ଗତି ।

ନିତି ତାର ସଙ୍ଗେ ।

କରଇ ସେ କ୍ରୀଡ଼ା ମଦନ ରଙ୍ଗେ ।୧୯୧।

କାଷ୍ଠମାନଙ୍କେ ଅଗ୍ନି ତୃପ୍ତି ନୋହି । ଆପଗାରେ ମହୋଦଧିର ନାହିଁ ।

ସର୍ବ ପ୍ରାଣିରେ ଯମ ନୋହେ ତୃପ୍ତ । ପୁରୁଷମାନଙ୍କେ ନାରୀ ତେମନ୍ତ ।

ନୁହଇ ସନ୍ତୋଷ ।

କେତେ କରିବା ତୋତେ ଉପଦେଶ ।୧୯୨।

ଦାନମାନ ଯେ ଅକପଟ ମେଧା । ଅସ୍ତ୍ର ଶସ୍ତ୍ର ବିଦ୍ୟା ସମସ୍ତେ ସୁଧା ।

କେହି ନାରୀକି ବଶ ନ କରନ୍ତି । ସମସ୍ତ ପଣ୍ଡିତେ କହିଅଛନ୍ତି ।

ମୁ ପୁଣି କହଇ ।

ଶୁଣ ମିତ ତୁ ଏକ ମନ ହୋଇ ।୧୯୩।

ହୋଇଥାଇ କାମ ଶାସ୍ତ୍ର ନିପୁଣ । ବିଦ୍ୟାବନ୍ତ ଯୁବା ଅତି କୁଳୀନ ।

କର୍ଣ୍ଣସମ ଦାତା କପଟେ ବଡ଼ । ସ୍ତ୍ରୀ ସଙ୍ଗ ଦୀକ୍ଷାରେ ଅତି କୁଶଳ ।

ଏତେ ଗୁଣ ଥାଇ ।

ପତିକି ଛାଡ଼ି ଆନକୁ ଭଜଇ ।୧୯୪।

ଦଣ୍ଡ ପାଣି ପୁତ୍ର ତାର ସଙ୍ଗର । ଏକଦିନେ କରୁଥିଲା ବିହାର ।

ସେକ୍ଷଣରେ ଦଣ୍ଡ ପାଣି ଅଇଲା । ସେ ଦେଖି ତାକୁ ତାକୁ ଛପାଇଲା ।

ଦଣ୍ଡ ପାଣି ଘେନି ।

ବିହାର କଲା ସେ ରମଣି ମଣି ।୧୯୫।

ଏହି ସମୟରେ ଆପଣା ବର । ଦଣ୍ଡ ହସ୍ତେ ଧରି ପ୍ରବେଶ ଘର ।

ତାକୁ ଦେଖି ଦଣ୍ଡ ପାଣିକି କହେ । ତୁମ୍ଭେ ଏଠାରୁ ବାହାରି ଯାଅ ହେ ।

ଦଣ୍ଡ ହସ୍ତ ହୋଇ ।

ବାହାରି ଯାଆନ୍ତେ ପତି ଦେଖଇ ।୧୯୬।

ତା ଦେଖି ଗୋପ ନାରୀକି ବୋଲଇ । କିଲୋ ଦଣ୍ଡପାଣି କୁପିତ ହୋଇ ।

ଯାଉଛି କାହିଁକି କହ ତୁ ମୋତେ । ନାରୀ ବୋଲଇ ତା ପୁଅ ନିମିତ୍ତେ

ପୁଅକୁ ମାରିଛି ।

ପଳାଇ ସେ ଆମ୍ଭ ଘରେ ପଶିଛି ।୧୯୭।

ତାହା ପୁତ୍ରକୁ ଲୁଚାଇଛି ମୁହିଁ । ମତେ ପଚାରିଲା କହିଲି ନାହିଁ ।

ସୁମନ୍ତ ବୋଲି ତା ପୁତ୍ର ଦେଖାଇ । ଏହାକୁ ଖୋଜି କ୍ରୋଧ ହୋଇ ଯାଇ ।

ଦେଖି ତାର ପତି ।

କହିଲା ଏ କଥା ନୋହେ ଅନୀତି ।୧୯୮।

ନାରୀମାନଙ୍କ ଆହାର ଦ୍ୱିଗୁଣ । ବୁଦ୍ଧି ତାହାଙ୍କର ସେ ଚତୁର୍ଗୁଣ ।

ଉତ୍ସାହ ତାଙ୍କର ଷଡ଼୍ଗୁଣ ହୋଇ । କାମ ଇଚ୍ଛା ଆଠ ଗୁଣ ଅଟଇ ।

ଏମନ୍ତ ସେ ବୁଦ୍ଧି ।

ବିପତ୍ତି ହେଲା କାଳେ ସେ ପ୍ରସିଦ୍ଧି ।୧୯୯।

ଶୁଣି କରଟକ କହଇ ପୁଣି । ଏହିରୂପେ ସତ୍ୟ ଏ କଥା ଜାଣି ।

ଏ ଦୁଇ ଜନଙ୍କର ବଡ଼ ସ୍ନେହ । କିରୂପେ ଭାଜିବ ଏ କଥା କହ ।

ଦମନକ କହେ ।

ଏଠାରେ ଉପାୟରେ ଅନ୍ୟ ନୋହେ ।୨୦୦।

ଉପାୟ କଲେ ଯେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇ । ପରାକ୍ରମରେ ତା ସିଦ୍ଧ ନୁହଇ ।

କାକୀ କନକ ସୂତ୍ର ଉପାୟରେ । ମାଇଲା କୃଷ୍ଣ ସର୍ପକୁ ସତ୍ୱରେ ।

କରଟକ କହି ।

କହ ଏ କଥା ଦମନକ ଭାଇ ।୨୦୧।

ଦମନକ କହେ ଶୁଣ ହେ ମିତ । ଏକ ବୃକ୍ଷରେ କାକ କାକୀ ସ୍ଥିତ ।

ତହିଁରେ ଯେତେକ ଡିମ୍ୱ ପଡ଼ଇ । କ୍ରୋଟରେ ଥାଇ କୃଷ୍ଣସର୍ପ ଖାଇ ।

ତାର ପ୍ରତି ଗର୍ଭ ।

ଖାଇଲା ଆସି କୃଷ୍ଣସର୍ପ ସର୍ବ ।୨୦୨।

ଏମନ୍ତେ କିଛିକାଳ ତହିଁଗଲା । ଗର୍ଭଣୀ କାକୀ କାକକୁ କହିଲା ।

ନାଥ କି କରିବ କହ ଉପାୟ । ଆସି ହେଲା ଆମ୍ଭର ବଂଶ କ୍ଷୟ ।

ଏ ବୃକ୍ଷ ଛାଡ଼ିବା ।

ଚାଲ ଅନ୍ୟ ବୃକ୍ଷେ ବସା କରିବା ।୨୦୩।

ଯାହାର ଦୁଷ୍ଟ ଭାରିଯା ହୁଅଇ । ଯାହା ମିତ୍ର ଧୂର୍ତ୍ତପଣ କରଇ ।

ଯାହାର ଭୃତ୍ୟ ଉତ୍ତରକୁ ଦେଇ । ସର୍ପ ଯାହାର ଗୃହେ ରହିଥାଇ

ଏ ସମସ୍ତ ଜନ ।

ଏହାଙ୍କର ନିଶ୍ଚେଁ ହୁଏ ମରଣ ।୨୦୪।

ଏସର୍ପ ଆମ୍ଭର ଅନ୍ତକ ହେଲା । ସନ୍ତତି ନ ରହିବାର ହୋଇଲା ।

କାକ ବୋଲୁଅଛି ଶୁଣଲୋ ତୁହି । ଏହା ଅପରାଧ ବହୁତ ସହି ।

ଅଛି ଏକା ମୁହିଁ ।

ଆଉ ଏଣିକି ମାରିବି ସେ ଅହି ।୨୦୫।

କାକୀ କହୁଅଛି ଏ ଅନୁଚିତ । କର୍ମ ସ୍ୱଜନ ବିରୋଧ ନିୟତ ।

ବଳବନ୍ତ ଜନ ସଙ୍ଗେ ସାହସ । ପ୍ରମଦା ଜନମାନଙ୍କୁ ବିଶ୍ୱାସ ।

ଏ ଯେ ଚାରି କଥା ।

ମରଣର ଦ୍ୱାର ଏଟି ସର୍ବଥା ।୨୦୬।

ଏତ ବଳବନ୍ତ ଦୁର୍ବଳ ତୁହି । ତୋର ହସ୍ତରେ ସେ ମରିବ କାହିଁ

କାକ କହୁଅଛି ଶୁଣ ମିତଣି । କାହିଁକି ଶଙ୍କା କରୁଅଛୁ ପୁଣି ।

ନିଶ୍ଚୟ ମାରିବି ।

ବୁଦ୍ଧିବଳେ କାର୍ଯ୍ୟ ସିଦ୍ଧ କରିବି ।୨୦୭।

ଯାର ବୁଦ୍ଧି ଅଛି ବଳ ତାହାର । ବୁଦ୍ଧି ଯାର ନାହିଁ କି ବଳ ତାର ।

ଦେଖ ତୁ ସିଂହ ମହା ବଳବନ୍ତ । ଶଶକ ତାହାକୁ କଲା ନିପାତ ।

କାକୀ ବୋଲେ କହ ।

ଏକଥା ମୋତେ ଲାଗିଲା ସନ୍ଦେହ ।୨୦୮।

କାକ କହେ ଶୁଣ ମନ୍ଦର ଗିରି । ତହିଁରେ ଦୁର୍ଦ୍ଦାନ୍ତ ନାମରେ ହରି ।

ବାସ କରିଥାଇ ପଶୁମାନଙ୍କୁ । ବହୁତ ମାରଇ ଦେଖିଣ ତାଙ୍କୁ ।

ସର୍ବ ପଶୁଗଣ ।

ଯାଇଣ ତାହାକୁ କଲେ ଜଣାଣ ।୨୦୯।

ତୁମ୍ଭ ଆହାରପାଇଁ ଆମ୍ଭେ ନିତି । ଦିନକେ ପଶୁ ଗୋଟିଏ ତଡ଼ତି ।

ଦେବୁଁ ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ଏହି କଥା ସତ । ତୁମ୍ଭେ ଆଉ ପଶୁ ନ କର ହତ ।

ଏମନ୍ତ ଶୁଣିଲା ।

ସେ ରୂପେ ହେଉ ଅଙ୍ଗୀକାର କଲା ।୨୧୦।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ଦିନେ ଦିନେ ସମସ୍ତେ । କ୍ରମେ ଏକ ପଶୁ ଦିଅନ୍ତି ହସ୍ତେ ।

ଏଥୁଅନ୍ତରେ କିଛି ଦିନ ଗଲା । ବୃଦ୍ଧ ଶଶକର ପାଳି ପଡ଼ିଲା ।

ସେହି ଚିନ୍ତା କଲା ।

ଆଜ ଆମ୍ଭର ମରିବାର ହେଲା ।୨୧୧।

ଜୀବନ ଆଶାରେ ସମସ୍ତ ନର । ରକ୍ଷଣରେ କରୁଥାନ୍ତି ବିଚାର ।

ଯେବେ ହେଲା ମୋର ମରଣ ମୂଳ । ସିଂହକୁ କିପାଁ ହେବି ଅନୁକୁଳ ।

ପଛେ ଯିବି ମୁହିଁ ।

ଗଲା ତାହାଠାକୁ ବିଳମ୍ୱ ହୋଇ ।୨୧୨।

ତଦନ୍ତରେ ସିଂହ ତାକୁ ଦେଖିଣ । କ୍ଷୁଧାରେ କୋପେ କହଇ ବଚନ ।

ବିଳମ୍ୱେ ଅଇଲୁ କିପାଁ ତୁ ଆରେ । ଶଶକ ବୋଲଇ ସିଂହ ଶୁଣରେ

ଏ କି ଅପରାଧ ।

ବାଟେ ଅନ୍ୟ ସିଂହ କଲା ନିଷେଧ ।୨୧୩।

ସେହି ମୋତେ ନିୟମ କରାଇଲା । ପୁଣି ଲେଉଟି ଆସିବୁ ବୋଇଲା ।

ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ସେ କଥା କହିବାପାଇଁ । ଅଇଲି ଆଜ୍ଞା ଦିଅ ଯିବି ଧାଇଁ ।

ଏମନ୍ତ ସେ ଶୁଣି ।

ସିଂହ କ୍ରୋଧରେ କହୁଅଛି ବାଣୀ ।୨୧୪।

ଆରେ ସେ ସିଂହ ଅଛି କେଉଁଠାରେ । ସେଠାକୁ ମତେ ନିଅ ତୁ ସତ୍ୱରେ

ଏହା ଶୁଣି ଶଶକ ତାକୁ ନେଇ । ଗଭୀର କୂପକୁ ଦେଲା ଦେଖାଇ ।

ସ୍ୱରୂପ ତା ଜଳେ ।

ଦେଖି କ୍ରୋଧରେ ଡେଇଁ ସିଂହ ମରେ ।୨୧୫।

ଏହିହେତୁରୁ ମୁ କହିଲି ବୁଦ୍ଧି । ବଳ ଯାର ଅଛି ସେହି ପ୍ରସିଦ୍ଧି ।

କାକୀ କହୁଅଛି ଶୁଣିଲି ସବୁ । ଏବେ ତାହା କହ ଯାହା କରିବୁ ।

କାକ କହୁଅଛି ।

ଯାହା କରିବି ସେ ଜାଣିଲା ଅଛି ।୨୧୬।

ଏ ବୃକ୍ଷ ସମୀପେ ଏହି କାସାରେ । ସ୍ନାନ କରେ ରାଜ ପୁତ୍ର ପ୍ରାତରେ ।

ଅଙ୍ଗରୁ ଓହ୍ଲାଇ କନକ ସୂତ୍ର । ତୀରେ ଥୋଇଅଛି ଯାଅ ତୁରିତ ।

ଆଣି ତୋ ଥଣ୍ଟରେ ।

ପକାଇ ଦିଅ ତୁ ସର୍ପ କ୍ରୋଟରେ ।୨୧୭।

କାକ କହିଲା ତାକୁ ଯେଉଁରୂପେ । ସେ କାକୀ କଲା ସେହି ଅନୁରୂପେ ।

ରାଜ ସେବକେ ସୂତ୍ର ଅନୁସରି । ଗୋଡ଼ାଇ ଦେଖି କାଳସର୍ପ ମାରି ।

ମୁ ତତେ କହଇ ।

ଉପାୟରେ ସବୁ କାର୍ଯ୍ୟ ହୁଅଇ ।୨୧୮।

କରଟକ କହେ ହେ ମିତ ଶୁଣ । ଯେବେ ଏ ରୂପେ କହିଲ ଆପଣ ।

ଯାଅ ତୁ ମଙ୍ଗଳ ହେଉ ତୋହର । ସେ ଯାଇ ପିଙ୍ଗଳକ ସମୀପର ।

ପ୍ରଣାମ କରିଣ ।

ଶୁଣିମା ହେଉ ଦେବ ସାବଧାନ ।୨୧୯।

ଦେବ ସଂଜୀବକ ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ନାଶ । କରିବାକୁ କରିଅଛି ସାହସ ।

ତେଣୁ ଅଇଲି ମୁ ତୁମ୍ଭ ସମୀପ । ବିଚାର କର ଏଥି ଅନୁରୂପ ।

ଯେହୁ ଭୃତ୍ୟ ମିତ୍ର ।

ହିତ କହିବାର ତାର ଉଚିତ ।୨୨୦।

ବିପତ୍ତିରେ ଉନ୍ମାର୍ଗ ଗମନରେ । କାର୍ଯ୍ୟ ନାଶକାଳେ ଅତିକ୍ରମରେ ।

ଏତେଠାରେ ଯେ ହିତ ଭୃତ୍ୟ ଥାଇ । ନ ପଚାରିଲେ ରାଜାକୁ କହଇ

କି କହିବି ଆଉ ।

ଶୀଘ୍ର କର କାର୍ଯ୍ୟ ବିଳମ୍ୱ ନୋହୁ ।୨୨୧।

ରାଜା କେବଳ ଭୋଗର ଭାଜନ । କାର୍ଯ୍ୟ କେବେହେଁ ନ କରେ ରାଜନ

ଯେବେ ରାଜାର କାର୍ଯ୍ୟ ବାଧା ହୋଇ । ତେବେ ସେ ମନ୍ତ୍ରୀକି ଦୋଷ ଲାଗଇ

ଦେଖ ଶୁକ୍ର ସମ ।

ଅମାତ୍ୟମାନଙ୍କର ଏହି କ୍ରମ ।୨୨୨।

ପ୍ରାଣ ପରିତ୍ୟାଗ ଶିର ଛେଦନ । ଅମାତ୍ୟର ଭଲ କଥା ଏ ଜାଣ ।

ସ୍ୱାମୀ ଅଧିକାର ଆମ୍ଭେ କରିବା । ଏହାକୁ ମାରି ରାଜା ଆମ୍ଭେ ହେବା

ଏହା ଯେ କହଇ ।

ତାକୁ ଛାଡ଼ିବାର ଭୁଲ ନହଇ ।୨୨୩।

ଶୁଣି ପିଙ୍ଗଳକ ଆଦର ହୋଇ । କିଛି କହିବାକୁ ଅଛି କି ଭାଇ ।

ଦମନକ କହେ ଶୁଣ ରାଜନ । ସଂଜୀବକ ଚେଷ୍ଟା ଦେଖିଲୁଁ ଆନ ।

ମୋହର ନିକଟେ ।

ସ୍ୱାମୀ ବଳ ନିନ୍ଦା କରେ ପ୍ରକଟେ ।୨୨୪।

ରାଜ୍ୟ ଅଭିଳାସ କରୁଛି ସେହି । ଶୁଣି ପିଙ୍ଗଳକ ସଭୟ ହୋଇ ।

ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇ ତୁନି ହେଲା ପୁଣ । ଦମନକ କହେ ଶୁଣ ରାଜନ ।

ସର୍ବ ଅମାତ୍ୟଙ୍କୁ ।

ଛାଡ଼ି ଅଧିକାର ଦେଲ ତାହାକୁ ।୨୨୫।

ନୃପତି ସେ ଏକା ଜଣକୁ ଯେବେ । ରାଜ୍ୟେ ପ୍ରଧାନ ମନ୍ତ୍ରୀ କରେ ତେବେ

ଅଜ୍ଞାନରୁ ତାର ଗର୍ବ ହୁଅଇ । ଗର୍ବରୁ ସେ ଭେଦ ଭାବ ଜନ୍ମଇ ।

ତାର ସ୍ୱାତନ୍ତ୍ର୍ୟଧୀ ।

ସ୍ୱାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ଇଚ୍ଛା ହେଲେ ନୃପ ବଧି ।୨୨୬।

ବିଷଲିପ୍ତ ହୋଇ ଥାଏ ଯେ ଭୁକ୍ତ । ଯାହାର ମୂଳ ହଲଇ ସେ ଦନ୍ତ

ଯେଉଁ ଅମାତ୍ୟ ରାଜଦ୍ରୋହାଚାରୀ । ଏ ତିନିଙ୍କି ନିରାକରଣ କରି ।

ଉପାଡ଼ିଲେ ସୁଖ ।

ନୋହିଲେ ପାଆନ୍ତି ବହୁତ ଦୁଃଖ ।୨୨୭।

ଯେଉଁ ରାଜା କରେ ସଚିବାଧୀନ । ଲକ୍ଷ୍ମୀକି ପୁଣି ମନ୍ତ୍ରୀର ବ୍ୟସନ ।

ହେଲେ ଅନ୍ଧ ପ୍ରାୟ ସେହି ରାଜନ । ସଂଚାରକ ବିନା କାର୍ଯ୍ୟ ଭାଜନ ।

କେବେହେଁ ନୁହଇ ।

ଯେବେ ଚାଲେ ମାର୍ଗେ ପଡ଼ି ମରଇ ।୨୨୮।

ସଂଜୀବକ ସର୍ବ କାର୍ଯ୍ୟେ କାରଣ । ହୋଇ ସ୍ୱେଚ୍ଛାରେ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିଛି ପୁଣ

ଲକ୍ଷ୍ମୀକି ଇଚ୍ଛା ନ କରିବ ଯେହୁ । ସେ ପୁରୁଷ ଅବା ଆସିବ କାହୁଁ ।

ଅନ୍ୟ ରମ୍ୟା ନାରୀ ।

କିଏସେ ନ ଚାହେଁ ସକାକ୍ଷ କର ।୨୨୯।

କାର୍ଯ୍ୟରୁ ସ୍ୱେଚ୍ଛା ବ୍ୟବହାର ତାର । ଜାଣିଛ ଯାହା ତୁମ୍ଭ ଇଚ୍ଛା କର

ସିଂହ ବିଚାରିଣ ପୁଣି କହୁଛି । ସଂଜୀବକଠାରେ ମୋ ସ୍ନେହ ଅଛି ।

ଯେବେ ଏରୂପରେ ।

କରୁଛି ତଥାପି ମୋ ମନ ହରେ ।୨୩୦।

ଯେ ପ୍ରିୟଜନ ସେ ଅପ୍ରିୟ କଲେ । ତାହାଠାରେ ପ୍ରୀତି ନ ଯାଏ ଭଲେ

ଅନେକ ଦୋଷଯୁକ୍ତ ଏହି ଦେହି । କାହାର ବଲ୍ଲଭ ନୁହଇ କହ ।

ଦେଖ ବୈଶ୍ୱାନର ।

ଘର ପୋଡ଼ିଲେ ନାହିଁ ତନାଦର ।୨୩୧।

ଦମନକ କହେ ରାଜନ ଶୁଣ । ତୁମ୍ଭେ କେବଳ ଏ ଦୋଷ କାରଣ

ସୁତ ମନ୍ତ୍ରୀ ଉଦାସୀନ ଯେ ଜନ । ଏଥିମଧ୍ୟେ ଯାହାଠାରେ ରାଜନ

କରଇ ଆଦର ।

ସେ ମାନବ ହୋଏ ଲକ୍ଷ୍ମୀସାଗର ।୨୩୨।

କହୁଅଛି ପୁଣି ଭୋଦେବ ଶୁଣ । ଅପ୍ରିୟ ପଥ୍ୟ ଯେ ତା ପ୍ରାନ୍ତେ ହେ

ବକତା ଶ୍ରୋତା ଅଛି ଯେଉଁଠାରେ । ସମ୍ପତ୍ତି ରୁଣ୍ଡ ହୋଏ ସେହିଠାରେ

ମୂଳ ମନ୍ତ୍ରୀ ଛାଡ଼ି ।

ଆଗନ୍ତୁକକୁ ନିଯୁକ୍ତ ନ କରି ।୨୩୩।

ଯେବେ ମୂଳ ଭୃତ୍ୟ ଦୋଷକୁ ଦେଖି । ଆଗନ୍ତୁକକୁ କେବେ ନ ଦେଖି

ଏଥିରୁ ବଡ଼ ଶତ୍ରୁ ଆଉ ନାହିଁ । ରାଜ୍ୟଭେଦକୁ ସେ କାରଣ ହୋଇ

ଅନୁଚିତ କଲ ।

ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ଛାଡ଼ି ଯା ତାକୁ ରଖିଲ ।୨୩୪।

ସିଂହ କହୁଅଛି ଏତ ବିଚିତ୍ର । ଯାହାକୁ ଅଭୟ ଦେଇ ବର୍ଦ୍ଧିତ ।

କରିଛି ସେ ମୋତେ ଦ୍ରୋହ କରଇ । ଦମନକ ଶୁଣି ପୁଣି କହଇ

ଆହେ ଦେବ ଶୁଣ ।

ଦୁର୍ଜ୍ଜନ ଲୋକର କହିବା ଗୁଣ ।୨୩୫।

ନିତ୍ୟରେ ଦୁର୍ଜ୍ଜନକୁ ସେବା କଲେ । କେବେହେଁ ସେ ପ୍ରିୟ ନୁହଇ ଭଲେ

ମାଲପା ଲଗାଇ ଯେତେହେଁ ସେକି । କୁକୁର ଲାଙ୍ଗୁଡ଼ ନୁହେ ସଳଖି

ଖଳ ଲୋକ ପ୍ରୀତି ।

ବୁଝିଲେ ବିଷ ବୃକ୍ଷ ପ୍ରାୟ ରୀତି ।୨୩୬।

ଯାହାର ପରାଭବ ନ ସହିବ । ନ ପଚାରିଲେ ତା ହିତ କହିବ ।

ଏକଥା ସାଧୁମାନଙ୍କର ଧର୍ମ । ଏଥୁଁ ଅନ୍ୟଥା ହୋଇଲେ ଅଧର୍ମ ।

ତୁମ୍ଭେ ନ ପଚାରି ।

କହିଲି ତୁମ୍ଭର ହିତ ବିଚାରି ।୨୩୭।

ପାପରୁ ଯେଉଁଜନ ନିବାରଇ । ସେହି ଲୋକର ସ୍ନେହ ଅଛି କହି

ନିଷ୍କପଟରେ ଯେଉଁ କର୍ମ ଦେଖି । ନିର୍ମଳ ସେହି ତାକୁ ବୋଲି ଲେ

ପତି ଅନୁସରି ।

ଯେ ନାରୀ ଚଳଇ ସେହି ସେ ନାରୀ ।୨୩୮।

ସାଧୁମାନେ ଯାକୁ ପୂଜା କରନ୍ତି । ବୁଦ୍ଧିମନ୍ତ ବୋଲି ତାକୁ ଜାଣନ୍ତି ।

ଯେଉଁ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଗର୍ବ ହେତୁ ନୁହଇ । ସେହି ତାକୁ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଲୋକ ବୋଲି

ଯେ ନୀମ୍ପୁହ ହୋଇ ।

ସେହି ତାକୁ ସୁଖୀ ଲୋକ କହଇ ।୨୩୯।

କାହାଠାରେ କିଛି କପଟ ନାହିଁ । ସେହି ମିତ୍ରକୁ ମିତ୍ର ବୋଲି କହି ।

ପ୍ରିୟମାନଙ୍କୁ ଯେହୁ ଜିଣଇ । ସଂସାରେ ସେହି ପୁରୁଷ ବୋଲାଇ ।

ମୋହୋର କି ଦୋଷ ।

ସଂଜୀବକକୁ ଆଚ୍ଛା କରି ପୋଷ ।୨୪୦।

ଯେବେ କାମ ଅଶକ୍ତ ହୋଇ । କରିବା କଲା କାର୍ଯ୍ୟ ନ ଗଣଇ

ଗଜପ୍ରାୟ ସେହି ହୁଅଇ । ଆପଣା ମନକୁ ଚାହିଁ କରଇ ।

ତହୁଁ ଅତି ମାନ ।

କରି ପଡ଼ଇ ସେ ଶୋକେ ବହନ ।୨୪୧।

କେତେବେଳେ ହୁଏ ଏମନ୍ତ କୃତ୍ୟ । କେତେବେଳେ କହେ କଲା ଏ ଭୃତ୍ୟ

ଦଶା ଦୋଷ ବୋଲି ନ ଗଣଇ । ଶୁଣି ପିଙ୍ଗଳକ ମନେ ଭାବଇ ।

ପରର ବଚନ ।

ଶୁଣି ପରଦଣ୍ଡ ନ କରେ ଜନ ।୨୪୨।

ଦଶା ମନରେ ବିଚାର କରି । ବଧ୍ୟ କି ପୂଜ୍ୟ ତା ବିବେକ ଧରି ।

ଦଶ ଦୋଷକୁ ନିଶ୍ଚୟ ନ କରି । ଯେବେ ଅନୁଗ୍ରହ ନିଗ୍ରହ କରି ।

ସର୍ପ ମୁଖେ କର ।

ଦେଲେ ଯେହ୍ନେ ନାଶ ହୁଅଇ ନର ।୨୪୩।

ଏମନ୍ତ ମନେ ବିଚାରି ରାଜନ । ପ୍ରକାଶ କରିଣ କହେ ବଚନ ।

ଏବେ କିରୂପେ ସଂଜୀବକ ଯିବ । କରଟକକୁ ଏହା ପଚାରିବ ।

ଦମନକ କହି ।

ଦେବ ଏକଥା ଏରୂପେ ନୁହଇ ।୨୪୪।

ରୂପେ ହେଲେ ମନ୍ତ୍ରଭେଦ ହୋଇ । ଏକଥା କେବେହେଁ ଉଚିତ ନୋହି ।

ବୀଜ ଯତ୍ନେ ରକ୍ଷା କରିବ । ଯେରୂପେ ତାହା କାହିଁ ନ ଫିଟିବ ।

ସେ ଯେବେ ଫାଟଇ ।

ଫାଟିଲେ ପୁଣ ଅଙ୍କୁର ନୁହଇ ।୨୪୫।

ଯେଉଁ ଜନର ଦୋଷ ଦେଖିଥାଇ । ପୁଣି ତାହା ଦୋଷ କ୍ଷମା କରଇ ।

ଏବେ ତାହା ସଙ୍ଗେ ପ୍ରୀତି କରିବ । ତେବେ ସେ କାର୍ଯ୍ୟ ଅନୁଚିତ ହେବ

ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ କହିବା ।

କହିଲେ ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ଆସୁ ବା ନବା ।୨୪୬।

ତାହାର ଯେଉଁ ମିତ୍ର ଦୋଷକୁ ଦେଖି । ପୁଣି ତାହା ସଙ୍ଗେ ପ୍ରୀତି ନ ଯୋଖି

ଜନ ତା ସଙ୍ଗେ ପ୍ରୀତି କରଇ । ସେ ଅବଶ୍ୟ ମୃତ୍ୟୁ ହାର ଭଜଇ ।

ଅଶ୍ୱତରୀ ପ୍ରାୟେ ।

ସେ ଯେରୂପେ ଗର୍ଭ ପାଇଲେ ହୋଏ ।୨୪୭।

ଶୁଣି ସିଂହ ପୁଣି କହେ ବଚନ । ସେ କି ଆମ୍ଭ ସଙ୍ଗେ କରିବ ରଣ ।

ସେ ଛାଇ କି କରିବ ଅସମର୍ଥ । ତା ସଙ୍ଗେ କଳି କରିବାର ବ୍ୟର୍ଥ ।

ଦମନକ କହି ।

ପିଙ୍ଗଳକ ବଚନକୁ ନ ସହି ।୨୪୮।

ଜୀବର ଧର୍ମ ଯେ ଦେହର ଧର୍ମ । ଏହି ଦୁହେଁଟି ବୁଦ୍ଧି ପରାକ୍ରମ ।

ଏ ଦୁହିଙ୍କି ଜାଣି କାର୍ଯ୍ୟ କରିବ । ନ ଜାଣି କଲେ ଅବଶ୍ୟ ମରିବ ।

ଦେଖ ଟିଟ୍ଟିଭକୁ ।

ବ୍ୟାକୁଳ କଲା ତେଡ଼େ ସମୁଦ୍ରକୁ ।୨୪୯।

ରାଜା ପଚାରଇ ଏକଥା କହ । ଶୁଣିତ ମତେ ଲାଗିଲା ସନ୍ଦେହ ।

ମେରୁ ସୋରିଷର ଯେତେ ଅନ୍ତର । ତେତିକି ଟିଟ୍ଟିଭର ସମୁଦ୍ରର ।

ଏ ଅଂଶେ ଭାବିତ ।

କାର୍ଯ୍ୟ କିରୂପେ ହେଲା କହ ମିତ ।୨୫୦।

ଦମନକ କହେ ସମୁଦ୍ରତୀରେ । ଟିଟ୍ଟିଭ ଦମ୍ପତ୍ତି ନିବାସ କରେ ।

ଥରେ ଯେ ଟିଟ୍ଟିଭୀ ପ୍ରସବ କାଳେ । କହଇ ଭର୍ତ୍ତାକୁ ଅତି ବିକଳେ ।

ଏଥୁଁ ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନ ।

ଖୋଜି ପ୍ରସବ କରିବି ବହନ ।୨୫୧।

ଟିଟ୍ଟିଭ କହଇ ଟିଟ୍ଟିଭ ଶୁଣ । ନିର୍ଭୟ ଏ ପ୍ରସବଯୋଗ୍ୟ ସ୍ଥାନ ।

ଶୁଣି ଟିଟ୍ଟିଭୀ ସ୍ୱାମୀକି କହଇ । ଲହରୀ ବ୍ୟସ୍ତ ଏହି ସ୍ଥାନ ହୋଇ ।

ଟିଟ୍ଟିଭ କହଇ ।

ମୁ କି ଅସହାୟ ହୋଇଛି ସହି ।୨୫୨।

ଏହିଠାରେ ମୁହିଁ କରିବି ଗୃହ । ସମୁଦ୍ର ସଙ୍ଗତେ କରି ବିଗ୍ରହ ।

ଟିଟ୍ଟିଭୀ ହସିଣ କହଇ ବାଣୀ । ସିନ୍ଧୁର ତୋର ବଳ କି ନ ଜାଣି ।

ଏ କି କହିବାର ।

ତାର ତୋହର ବହୁତ ଅନ୍ତର ।୨୫୩।

ମୋହର ଦୁଃଖ ନାଶିବାରେ ମୁହିଁ । ସମର୍ଥ ହେବି ଏମନ୍ତ ଯେ କହି ।

ଏରୂପରେ ହୋଇ ବୁଦ୍ଧି ଯାହାର । ପ୍ରଳୟରେ ନାଶ ନାହିଁ ତାହାରି ।

ଏମନ୍ତ କହିଲା ।

ସ୍ୱାମୀ ବାକ୍ୟେ ସେଠାରେ ପ୍ରସବିଲା ।୨୫୪।

ଏଥୁ ଅନନ୍ତରେ ସେ ପାରାବାର । ଡିମ୍ୱମାନଙ୍କୁ ହରିଲା ତାହାର ।

ଟିଟ୍ଟିଭୀ ପୁତ୍ର ଶୋକେ ଆର୍ତ୍ତ ହୋଇ । ଭର୍ତ୍ତାକୁ କହଇ ବିନୟ ହୋଇ

ବଡ଼ ଦୁଃଖ ହେଲା ।

ସମୁଦ୍ର ଆମ୍ଭ ଡିମ୍ୱ ସବୁ ନେଲା ।୨୫୫।

ଟିଟ୍ଟିଭ କହେ ଟିଟ୍ଟିଭୀକି ଚାହିଁ । ପ୍ରିୟେ ଦୁଃଖ କରୁଅଛୁ କିପାଇଁ ।

ଏତେ ବୋଲି ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କୁ ଘେନି । ଗରୁଡ଼ ସମୀପ ଗଲା ଶକୁନୀ ।

ସେ ସବୁ ଚରିତ ।

ଗରୁଡ଼ ଆଗେ କଲା ନିବେଦିତ ।୨୫୬।

ଶୁଣି ଗରୁଡ଼ ପ୍ରଭୁ ନାରାୟଣ । ସୃଷ୍ଟି ପାଳନ ସଂହାର କାରଣ ।

ବୁଝାଇ କହିଲେ ସିନ୍ଧୁକୁ ଡାକି । ତୁମ୍ଭେ ପକ୍ଷିଙ୍କି ଦୁଃଖ ଦେଲ ଏ କି ।

ପ୍ରଭୁଠାରୁ ଶୁଣି ।

ଟିଟ୍ଟିଭ ଡ଼ିମ୍ୱ ଦେଲେ ସେହିକ୍ଷଣି ।୨୫୭।

ସେ ଛାର କ୍ଷୁଦ୍ର କି କରିବ ବୋଲି । ତୁମ୍ଭେ କହିଲାକୁ ଏହା କହିଲି ।

ଶୁଣି ରାଜା କହେ ସେହି ବୃଷଭ । ଜାଣିମା କିରୂପେ ମୋତେ ମାରିବ ।

ଦମନକ କହେ ।

ମାରିବା ଚିହ୍ନକୁ କହିଦେବା ହେ ।୨୫୮।

ଯେବେ ସେ ଶୃଙ୍ଗ ଅଗ୍ର ନମ୍ର କରି । ଟେକି ଲାଙ୍ଗୁଳ ଆଣିମ ହେ ହରି ।

ଚକ୍ଷୁ ତରାଟି କର୍ଣ୍ଣ ଟେକି ଥିବ । ମାରିବାର ଚିହ୍ନ ତେବେ ଜାଣିବ ।

ଏଥୁଅନନ୍ତରେ ।

ଦମନକ ଗଲା ସେ ଖରତରେ ।୨୫୯।

ସଂଜୀବକକୁ ଦୂରରୁ ଦେଖିଲା । ମନ୍ଦ ମନ୍ଦ ହୋଇ ନିକଟେ ହେଲା ।

ମ୍ଳାନ ମୁଖ ହୋଇ ତାକୁ ଚାହିଁଲା । ତାହାକୁ ଦେଖି ବଳଦ କହିଲା ।

ସେ ଆଦର କରି ।

ତୁମ୍ଭର କୁଶଳ ବୋଲି ପଚାରି ।୨୬୦।

ଦମନକ କହେ ଶୁଣ ହେ ଭାଇ । ସେବକ ଲୋକର କୁଶଳ କାହିଁ ।

ପରାଧୀନ ଯେଉଁ ସମ୍ପତ୍ତି ହୁଏ । ସେହି ସମ୍ପତ୍ତି ସର୍ବଦା ନ ରହେ ।

ଜୀବନର ଆଶ ।

ନାହିଁ ତାର ଯେହୁ ରାଜାର ଦାସ ।୨୬୧।

ଧନ ହେଲେ କାହାର ଗର୍ବ ନୋହେ । ସଂସାରେ ବିପତ୍ତି କାହାର ରହେ

ନାରୀ କାହାର ମନ ନ ହରଇ । ରାଜାମାନଙ୍କର କେ ପ୍ରିୟ ହୋଇ ।

କାଳର ବଶକୁ ।

ନ ଯାଇଛି କିଏ କହ ତାହାକୁ ।୨୬୨।

ମାଗିବା ଲୋକରେ କିବା ଆଦର । ଯେହୁ ପଡ଼ଇ ଦୁର୍ଜ୍ଜନ ସଙ୍ଗର ।

ତାହାର କୁଶଳ କେବେହେଁ ନୋହି । ଏହା ଶୁଣି ସଂଜୀବକ କହଇ ।

ଦମନକ ମିତ ।

କହିଲା କେ ପୁଣି ମୋତେ କହତ ।୨୬୩।

ଦମନକ କହେ ଶୁଣ ହେ ମିତ । ଆସି ତୁମ୍ଭ ଅଭାଗ୍ୟ ହେଲା ଜାତ ।

ସମୁଦ୍ରେ ବୁଡ଼ିଯାଏ ଯେଉଁ ଜନ । ସେ ଯେରୂପେ ସର୍ପ ଅବଲମ୍ୱନ ।

କରି ନ ଛାଡ଼ଇ ।

ପ୍ରାଣ ବିକଳେ ପୁଣି ନ ଧରଇ ।୨୬୪।

ସେହିରୂପରେ ହୋଇଅଛି ଭ୍ରମ । ଏ କଥାତ ହେଲା ଅତି ବିଷମ ।

କହିଲେ ରାଜାର ବିଶ୍ୱାସ ଯିବ । ନ କହିଲେ ତ ବାନ୍ଧବ ମରିବ ।

ମୁହିଁ କି କରିବି ।

ଦୁଃଖ ସମୁଦ୍ରେ ପଡ଼ି କେଣେ ଯିବି ।୨୬୫।

ଏମନ୍ତ କହି ସେ ଦୀର୍ଘ ନିଶ୍ୱାସ । ପକାଇ ସେଠାରେ କଲା ନିବାସ ।

ସଂଜୀବକ କହେ ତୁମ୍ଭ ମନରେ । ଯେ ଅଛି ତା କିପାଁ ନ କହ ମୋରେ

ଦମନକ କହି ।

ରାଜା ବିଶ୍ୱାସକୁ ନ କହେ କେହି ।୨୬୬।

ଯେବେହେଁ ଶାସ୍ତ୍ରରେ ଏମନ୍ତ ଅଛି । ବିଶ୍ୱାସରେ ତୁମ୍ଭ ପାଶେ ଆସିଛି

ଯେ ଜନ କରେ ପର ଉପକାର । ଅବଶ୍ୟ ସ୍ୱର୍ଗରେ ନିବାସ ତାର ।

ସ୍ୱର୍ଗକୁ ପାଇବି ।

ଏହିହେତୁରୁ ତୋ ହିତ କହିବି ।୨୬୭।

ଏ ରାଜା ତୋହଠାରେ ଅନିର୍ମଳ । ହୋଇ ବୋଲେ ବଳଦରୁ କି ଫଳ

ଏହାକୁ ମାରି ଆପଣାର ଭୃତ୍ୟ-ମାନଙ୍କୁ ତୃପ୍ତି କରାଇବି ସତ୍ୟ ।

ଏମନ୍ତ ବୋଲଇ ।

ସଂଜୀବକ ଶୁଣି ବିଷର୍ଣ୍ଣ ହୋଇ ।୨୬୮।

ଦମନକ କହେ ହେ ମିତ୍ର ଶୁଣ । ବିଷାଦରୁ ଅବା କେଉଁ କାରଣ ।

ଏକାଳେ ଯେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟ ତାହା କର । ପୁଣି ସଂଜୀବକ କ୍ଷଣେ ବିଚାର

କରିଣ କହିଲା ।

ଏ କଥା ମନକୁ ମୋର ଅଇଲା ।୨୬୯।

ଯେବେ ଅତି ଯୋଗ୍ୟ ହୋଇଣ ଥାଇ । ସେ ଯେବେ ଦୁର୍ଜ୍ଜନ ସଙ୍ଗତ ହୋଇ

କୃପଣଠାରେ ଥାଇ ଯେଉଁ ଧନ । ଗିରି ସମୁଦ୍ରେ ବର୍ଷେ ଯେଉଁ ଘନ ।

କେହି ସେ ନୁହନ୍ତି ।

ସମସ୍ତେ ଅଯୋଗ୍ୟ ତଳେ ଯାଆନ୍ତ ।୨୭୦।

ମନେ ବିଚାରେ ଏଥିରେ କି ଅବା । ବ୍ୟବହାରରେ ନିଶ୍ଚୟ କରିବା ।

ଯେଉଁ ହେତୁରୁ ସେ କେହି ଦୁର୍ଜ୍ଜନ । ଆଶ୍ରୟ ଶୋଭାରେ ହୋଏ ଭଞ୍ଜନା

ଯେମନ୍ତ ଅଞ୍ଜନ ।

ପ୍ରମଦାଲୋଚନେ ହୋଏ ଶୋଭନ ।୨୭୧।

ନିମିତ୍ତ ଦେଖି ଯେ କୋପ କରଇ । ନିମିତ୍ତ ଗଲେ ସେ ପ୍ରସନ୍ନ ହୋଇ ।

କାରଣ ନ ପାଇ ଯା ମନେ ଦ୍ୱେଷ । ତାହାକୁ କେ କରିବ ପରିତୋଷ

କାରଣ ନ ଥାଇ ।

ଦ୍ୱେଷ କଲା ଯେ ପ୍ରତିକାର ନାହିଁ ।୨୭୨।

ଏମନ୍ତ ବିଚାରି ପ୍ରକାଶ କରି । କହଇ ସଂଜୀବକ ହସ୍ତ ଧରି ।

କି କଲି ମୁହିଁ ରାଜା ଅପକାର । ନାହିଁ ଅବା ଏ ସ୍ୱଭାବ ରାଜାର ।

ଦମନକ କହି ।

ଅନିମିତ୍ତେ ଦ୍ୱେଷ ରାଜାର ହୋଇ ।୨୭୩।

ଯେତେ ଉପକାର କଲେ ରାଜାକୁ । ଦ୍ୱେଷରେ ନାଶ କରଇ ତାହାକୁ

ସାକ୍ଷାତରେ କେହି କରଇ ଦୋଷ । ତାହାଠାରେ ରାଜା ବଡ଼ ସନ୍ତୋଷ

ଏକବିଧ ମନ ।

ନୋହେ ଏଣୁ ବଶ୍ୟ ଭୂପାଳ ଜନ ।୨୭୪।

ନାନାବିଧ ହୋଏ ରାଜାର ମନ । ଏଣୁ ତାର ସେବା ଅତି ଗହନ ।

ଯେଉଁ ଜନମାନେ ଯୋଗ ସାଧନ୍ତି । ରାଜା ସେବାକୁ କେହି ନ ପାରନ୍ତି

ଏ ଯେ ସେବା ଧର୍ମ ।

କର୍ମମାନଙ୍କରେ ପରମ କର୍ମ ।୨୭୫।

ଖଳମାନେ ଗୁଣ ଘାତୀ ହୁଅନ୍ତି । ଭୋଗରେ ସୁଖକୁ ନାଶ କରନ୍ତି ।

ତେଡ଼େ ଗନ୍ଧବନ୍ତ ଚନ୍ଦନବନ । ସର୍ପ ଥିବାରୁ ସେ ଅଗମ୍ୟ ଜାଣ ।

ଜଳରେ କମଳ ।

କୁମ୍ଭୀର ଥିବାରୁ ହେଲା ବିଫଳ ।୨୭୬।

ଏ ଯେଉଁ ସ୍ୱାମୀ ବଚନ ମଧୁର । ହୃଦୟ ଏହାର ବିଷ ପ୍ରକାର ।

ମୁହିଁ ଜାଣିଲି ଏ ରାଜା ଦୁର୍ଜ୍ଜନ । ଦୁର୍ଜ୍ଜନର ଚିହ୍ନ ଦେଖି ନୟନ ।

ମୁ କହିବି ଶୁଣ ।

ଦୁର୍ଜ୍ଜନର ହୋଏ ଯେତେ ଲକ୍ଷଣ ।୨୭୭।

ଦୂରୁ ହସ୍ତ ଦୁଇ ଟେକି ଡାକଇ । ଅଶ୍ରୁପୂର୍ଣ୍ଣ ନେତ୍ର ହୋଇଯେ ଥାଇ ।

ଅର୍ଦ୍ଧାସନ ଛାଡ଼ି ବସ ବୋଲଇ । ବଡ଼ କରି ଆଲିଙ୍ଗନ କରଇ ।

ପଚାରେ କୁଶଳ ।

ହୋଇଥାଇ ମନେ କପଟ ଠୁଳ ।୨୭୮।

ବାହାରେ ମଧୁର ବଚନ କହି । ଅତିଶେ ମାୟାରେ ଆଚ୍ଛନ୍ନ ହୋଇ ।

ଏ ଯେଉଁ ନୂତନ କପଟ ବିଧି । ଦୁର୍ଜ୍ଜନଠାରେ ଏ ହୋଇଛି ସିଦ୍ଧି ।

କେବଳ ଧରମ ।

ଜାଣଇ ଦୁର୍ଜ୍ଜନ ଲୋକର ମର୍ମ ।୨୭୯।

ଦୁସ୍ତର ସମୁଦ୍ର ତରଣେ ପୋତ । ଅନ୍ଧକାରଠାରେ ଦୀପ ଯେମନ୍ତ ।

ନିର୍ବାତ ସ୍ଥଳେ କରିଛି ବ୍ୟଜନ । ଅଙ୍କୁଶରେ ଗଜ ବଶୀକରଣ ।

ଏରୂପେ ବିଧାତା ।

କରିନାହିଁ ଯାର ଉପାୟ ଚିନ୍ତା ।୨୮୦।

ଏ ସଂସାରେ ନାହିଁ ସେପରି କେହି । ଦୁର୍ଜ୍ଜନ ମନ ହରଣ ସେ ବିହି ।

ଉଦ୍ୟମ କରିବାରେ ଅଶକତ । ଏହା ମୁଁ ଜାଣିଛି ନିଶ୍ଚୟ ସତ ।

ସଂଜୀବକ କହି ।

ଶସ୍ୟ ଭକ୍ଷଣରେ ସମର୍ଥ ମୁହିଁ ।୨୮୧।

ଏ ଜନ୍ତୁଠାରେ ଏମନ୍ତ ବିଚାର । କାହିଁକି ସିଂହ ସେ କଲା ପ୍ରଚାର ।

କେହି ଖଳ ଯାଇ ତାଠାକୁ ମୋର । ଉପରେ ଜାତ କଲା ଏ ବିକାର ।

ରାଜା ଚିତ୍ତ ଭେଦ ।

ହୋଇଲେ ସର୍ବଦା ହୁଅଇ ଖେଦ ।୨୮୨।

ରାଜାର ଚିତ୍ତ ମନ୍ତ୍ରୀଠାରେ ଯେବେ । କଦାଚିତ ନିର୍ମଳ ନୋହେ ତେବେ

ସ୍ଫଟିକ ବଳୟ ପ୍ରାୟ ସନ୍ଧାନ । କେବେହେଁ କରି ନ ପାରଇ ଜନ ।

ରାଜା ମନ୍ତ୍ରୀ ମନ ।

ଫାଟିଲେ କେବେହେଁ ନୋହେ ଯୋଡ଼ିଣ ।୨୮୩।

ବଜ୍ର ରାଜତେଜ ଦୁହେଁ ସମାନ । ପଡ଼ିଲେ ହୁଅଇ ଭୟ ଜନନ ।

ବଜ୍ର ଯେ ଏକସ୍ଥାନରେ ପଡ଼ଇ । ରାଜତେଜ ସବୁ ସ୍ଥାନେ ଚାଲଇ ।

ବଜ୍ରରୁ ଅଧିକ ।

ହୁଏ ରାଜତେଜ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷେ ଦେଖ ।୨୮୪।

ସେହି ହେତୁରୁ ସଂଗ୍ରାମେ ମରଣ । ଉଚିତ କରିବାର ଆଶ୍ରୟଣ ।

ତାର ଆଜ୍ଞା ପାଳନ ଅନୁଚିତ । ମଲେ ସ୍ୱର୍ଗକୁ ଯିବି ମୁ ନିୟତ ।

ଯୁଦ୍ଧରେ ସେ ଯେବେ ।

ମରିବି ସୁଖ ପାଇବି ମୁ ତେବେ ।୨୮୫।

ରଣରେ ମରି ସ୍ୱର୍ଗକୁ ଯିବାର । ଶତ୍ରୁକୁ ମାରି ସୁଖ ପାଇବାର ।

ଶୂରମାନଙ୍କର ଏ ଦୁଇ ଗୁଣ । ଜଗତରେ ନାହିଁ କାହାରି ଜାଣ ।

ଯେ ଯୁଦ୍ଧର କାଳ ।

କହିବା ତାହା ଶାସ୍ତ୍ରର ବିଚାର ।୨୮୬।

ଯୁଦ୍ଧ ନ କଲେ ନିଶ୍ଚେ ମୃତ୍ୟୁ ହେବ । ଯୁଦ୍ଧ କଲେ ଅବା ପ୍ରାଣ ରହିବ ।

ଯେଉଁ କାଳରେ ଏ ସନ୍ଦେହ ହୋଇ । ସେହି ଯୁଦ୍ଧକାଳ ଶାସ୍ତ୍ରରେ କହି

ସଂଜୀବକ ପୁଣି ।

ଦମନକକୁ କହୁଅଛି ବାଣୀ ।୨୮୭।

କହ ମିତ ତୁମ୍ଭଠାରୁ ଶୁଣିବି । କେଉଁରୂପେ ସେ ମାରିବ ଜାଣିବି ।

ଦମନକ ପୁଣି କହଇ ଶୁଣୁ । ଯେବେ ସେ ଟେକି ଥିବ ଦୁଇ କର୍ଣ୍ଣ ।

ଲାଙ୍ଗୁଳ ଟେକିବ ।

ତୁଣ୍ଡ ଆଁ କରି ଧାଇଁ ଆସିବ ।୨୮୮।

ଚାରି ଚରଣେ ଯେ କ୍ଷେପି ଆସିବ । ଦନ୍ତ କଟ କଟ କରୁଣ ଥିବ ।

ଆଖି ମଟ ମଟ କରି ଚାହିଁବ । ମେଘ ଘଡ଼ ଘଡ଼ି ପ୍ରାୟ ଗର୍ଜିବ ।

ଏରୂପ ଦେଖିବୁ ।

ତୁ ଆପଣାର ଶକ୍ତି ଦେଖାଇବୁ ।୨୮୯।

ବଳବତ୍ତର ଲୋକ ହୋଇ ଥାଇ । ତେଜ ନ ଥିଲେ ପରାଭବ ପାଇ

ଦେଖ ଅଗ୍ନିରେ ଯେହ୍ନେ ତେଜ ଥାଇ । ଲୋକ ତହିଁରେ ପାଦ ନ ପକାଇ

ଯେବେ ତେଜ ଯାଇ ।

ନିର୍ଭୟେ ଭସ୍ମେ ଲୋକ ପାଦ ଦେଇ ।୨୯୦।

ଗୁପ୍ତ କରି ଯେବେ ଏହୁ ବିଚାର । କରିବୁ ତେବେ ତୁ ହୋଇବୁ ପାର

ନାହିଁ ଯେବେ ଏ ବିଚାର ପ୍ରକାଶ । ହେବ ତୁମ୍ଭେ ଆମ୍ଭେ ହୋଇବା ନାଶ

ଏରୂପେ କହିଲା ।

କରଟକର ସମୀପକୁ ଗଲା ।୨୯୧।

କରଟକ କହେ ଦୁହିଙ୍କ ଭେଦ । ହେଲା କି ନୋହିଲା ଯାଉ ମୋ ଖେଦ

ଦମନକ କହେ ଦୁହିଙ୍କ ମନ । ପରମ୍ପରାରେ ହେଲା ବିଘଟନ ।

କରକଟ କହି ।

ଏକଥାରେ କିଛି ସଂନ୍ଦେହ ନାହିଁ ।୨୯୨।

ଦୁର୍ଜ୍ଜନ ଲୋକର କେ ପ୍ରିୟ ହୋଇ । ମାଇଲେ କେ ଅବା କ୍ରୋଧ ନୁହଇ

ଧନ ପାଇ ତୃପ୍ତି ନୋହେ କାହାର । କାର୍ଯ୍ୟରେ କେହୁ ନୁହଇ ଉଦାର

ସାଧୁଜନ ହୋଇ ।

ଦୁର୍ଜ୍ଜନ ବଚନେ ଖଳ ହୁଅଇ ।୨୯୩।

ଆପଣା କାର୍ଯ୍ୟ ନିମିତ୍ତରେ ଧୂର୍ତ୍ତ । ପଣ୍ଡିତ ଜନକୁ କରେ ଦୁର୍ବୃତ୍ତ ।

ଦହନ ଯାହାର ସଙ୍ଗେ ମିଶଇ । ସେହିକ୍ଷଣି ତାକୁ ଭସ୍ମ କରଇ ।

ସେରୂପେ ଦୁର୍ଜ୍ଜନ ।

ସଂସର୍ଗରେ କରେ ଆତ୍ମା ସମାନ ।୨୯୪।

ଏଥୁ ଅନ୍ତେ ଦମନକ ରାଜନ । ସମୀପକୁ ଯାଇ କହେ ବଚନ ।

ଦେବ ସଂଜୀବକ ରାଜନ ଦ୍ରୋହୀ । ଆସୁଛି ବସ ତୁମ୍ଭେ ସଜ ହୋଇ ।

ଏମନ୍ତ କହିଲା ।

ତାକୁ ମାରଣରୂପ କରାଇଲା ।୨୯୫।

ସିଂହର ଉଦ୍ୟମ ବୃଷ ମାରଣେ । ଆସି ସଂଜୀବକ ଦେଖି ସେ କ୍ଷଣେ

ଆପଣା ପରାକ୍ରମ ଦେଖାଇଲା । ତଦନ୍ତେ ଦୁହିଙ୍କର ଯୁଦ୍ଧ ହେଲା ।

ସେହି ସଂଜୀବନ ।

ସିଂହ ମାରନ୍ତେ ଗଲା ଯମ ଲୋକ ।୨୯୫।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ପୁଣି ସିଂହ ରାଜନ । ଶ୍ରମ ହରି କହେ ଶୋକେ ବଚନ ।

ପାପ କର୍ମ ମୁହିଁ କଲି ଦାରୁଣ । କର୍ମ ନାହିଁ ମୋର ନରକେ ସ୍ଥାନ ।

ପର ରାଜ୍ୟ ଭୋଗ ।

କରିବ ହେଲା ମୋର ପାପ ଯୋଗ ।୧୯୬।

ପୁଣି ବୁଦ୍ଧି ଥାଇ ଯେ ଭୃତ୍ୟଜନ । ପୃଥିବୀ ଏକ ଦେଶ ଏ ସମାନ ।

ଭୃତ୍ୟ ନାଶ ନୃପ ମରଣ ସମ । ଭୂମି ନାଶ ଯେ ଏଥୁ କିଛି କମ ।

ଗୁଣବନ୍ତ ଭୃତ୍ୟ ।

ନ ମିଳଇ ମିଳେ ଭୂମି ବହୁତ ।୨୯୭।

ଦମନକ କହେ ଶୁଣ ରାଜନ । ଏ କି କଥା ତୁମ୍ଭେ କର ରୋଦନ ।

ଶତ୍ରୁ ମାରି କିପାଁ ସନ୍ତାପ କର । ରାଜାମାନଙ୍କର ଏହି ବେଭାର ।

ଯେହି କେହି ହୋଏ ।

ରାଜଦ୍ରୋହୀ ଯେ କେବେହେଁ ନ ରହେ ।୨୯୮।

ପିତା ହେଉ ଅବା ଯଦି ବା ଭାଇ । ପୁତ୍ର ଅବା ହେଉ ସୁହୃଦ ହୋଇ ।

ପ୍ରାଣକୁ ପାଞ୍ଚିବେ ଯେବେ ଏମାନେ । ଏହାକୁ ମାରେ ରାଜା ସାବଧାନେ

ଆପଣା ଭଲରେ ।

ଯେବେ ଇଚ୍ଛା ଥାଇ ରାଜା ମନରେ ।୨୯୯।

ଧର୍ମ ଅର୍ଥ ତତ୍ତ୍ୱ ଜାଣି ଆପଣ । ରାଜା ନୋହିବ କେବେହେଁ କରୁଣ ।

ଯେଉଁ ହେତୁରୁ ହସ୍ତ ସ୍ଥିତ ଧନ । ରଖି ନ ପାରେ ଦୟାଳୁ ରାଜନ ।

କେତେବେଳେ ଶାନ୍ତି ।

ଶୋଭା ପାଇ କେତେବେଳେ ଅଶାନ୍ତି ।୩୦୦।

ଶତ୍ରୁ ମିତ୍ରଠାରେ ସମାନ ବୁଦ୍ଧି । ହୁଏ ଯତୀମାନଙ୍କର ସେ ସିଦ୍ଧି ।

ଦୁଷ୍ଟ ଅପରାଧୀ ଯେବଣ ଜନ । ତାହାଠାରେ ରାଜ କ୍ଷମା ଦୂଷଣ ।

ତା କହିବା ଶୁଣ ।

ଯେଉଁ ଦଶା ତାର ହୁଏ ରାଜନ ।୩୦୧।

ଯେଉଁ ଭୃତ୍ୟ ରାଜ୍ୟ ଲୋଭ କରିଣ । ଇଚ୍ଛା କରଇ ସ୍ୱାମୀ ନିଜ ସ୍ଥାନ ।

ଅହଂକାରେ ମୁ ବଡ଼ ବୋଲି କହେ । ନାହିଁ ପ୍ରାୟଶ୍ଚିତ ଋଷି ତା କରେ ।

କେବଳ ମରଣ ।

ଏଥୁଁ ଆନ ନାହିଁ ଜୀବ ତାରଣ ।୩୦୨।

ରାଜା ଦୟାଳୁ ଦ୍ୱିଜ ସର୍ବ ଭକ୍ଷ । ନାରୀ ଅବଶ୍ୟ ସହାୟ ଅରକ୍ଷ ।

ଭୃତ୍ୟ ପ୍ରତିକୁଳ ମନ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରମାଦୀ । ଉପକାରିକି ଯେହୁ ହୁଏ ବାଦୀ ।

ଏହି ସପ୍ତଜଣ ।

ଛାଡ଼ଇ ବେଗେ ସେ ସୁଜାଣ ଜନ ।୩୦୩।

କେତେବେଳେ ସତ୍ୟ ମିଥ୍ୟା ବଚନ । କେତେବେଳେ ପ୍ରିୟ ଦୃଢ଼ ଭାଷଣ

କେତେବେଳେ ହିଂସ୍ର ଦୟାଳୁ ହୋଇ । କେତେବେଳେ ଧନ ଦିଅଇ ନେଇ

କେତେବେଳେ ବ୍ୟୟ ।

କେତେବେଳେ କରେ ବହୁତ ଆୟ ।୩୦୪।

ବିଶେଷରେ ମୁ ଏକଥା ଜାଣଇ । ରାଜାର ନୀତି ବହୁବିଧ ହୋଇ ।

ଦେଖ ବାରାଙ୍ଗନା ଲୋକରେ ଖ୍ୟାତ । ଏତେ ଗୁଣରେ ହୋଇଛି ସହିତ ।

ଶୁଣ ହେ ରାଜନ ।

ରାଜନୀତି ବେଶ୍ୟାବୃତ୍ତି ସମାନ ।୩୦୫।

ଏମନ୍ତେ କହି କହି ଦମନକ । ପ୍ରବୋଧନ୍ତେ ରାଜା ଛାଡ଼ିଲା ଶୋକ ।

ସିଂହାସନେ ବସି ପ୍ରଜାପାଳନ । କଲା ଦମନକ ସେ ଦୁଷ୍ଟ ମନ ।

ହୋଇଣ ବୋଇଲା ।

ଦେବ ବିଜୟ ହେଉ ଶତ୍ରୁ ମଲା ।୩୦୬।

ଏମନ୍ତେ ବୋଲିଣ ସୁଖେ ବିହାର । କଲେ ଦମନକ ସବୁ ରାଜାର ।

କାର୍ଯ୍ୟ କଲେ କରଟକ ସହିତ । ବିଷ୍ଣୁଶର୍ମ୍ମା କହେ ରାଜନ ସୁତ ।

ଏ ସୁହୃଦଭେଦ ।

ଶୁଣି ମନରୁ ତୁମ୍ଭେ ଛାଡ଼ ଖେଦ ।୩୦୭।

ରାଜପୁତ୍ରମାନେ କହିଲେ ପୁଣି । ସୁଖୀ ହୋଇଲୁ ଆମ୍ଭେ ଏହା ଶୁଣି ।

ବିଷ୍ଣୁଶର୍ମ୍ମା କଲେ ଏହି ଆଶିଷ । ତୁମ୍ଭମାନଙ୍କ ଶତ୍ରୁ ଯାଉ ନାଶ ।

ସବୁ ବାଳ ଜନ ।

ଦିଅନ୍ତୁ ଏକଥା ଶ୍ରବଣେ ମନ ।୩୦୮।

ଇତି ଶ୍ରୀ ହିତୋପଦେଶେ ନୀତିସାରେ ସୁଦୃଦ୍ଭେଦ କଥନେ

ଦ୍ୱିତୀୟ କଥା ସଂଗ୍ରହଃ ।

ବିଗ୍ରହ

ରାଗ-ଚୋଖି

ପୁଣି କଥାରମ୍ଭକାଳେ ରାଜପୁତ୍ରେ କୁତୂହଳେ

କହୁଛନ୍ତି ଆମ୍ଭମାନେ ସୁହୃଦଦ୍ଭେଦ ।

ଶୁଣିଲୁଁ ଆହେ ବ୍ରାହ୍ମଣ କହ ବିଗ୍ରହକୁ ପୁଣ ।

ତୁମ୍ଭେ ଯାହା କହିବଟି ସେହି ସେ ବେଦ ।

ଶୁଣି ବିଷ୍ଣୁଶର୍ମ୍ମା କହଇ ।

ବିଗ୍ରହ କଥାକୁ ଶୁଣ ହେ ମନ ଦେଇ ।୧।

ହଂସ ମୟୂରର ଯୁଦ୍ଧ ଯେଉଁକାଳେ ହେଲା ସିଦ୍ଧ

ସେ ସମୟେ ମେଘବର୍ଣ୍ଣ କାକ ଅଇଲା ।

ମୟୂର ଆଜ୍ଞା ଶିରରେ ଘେନି ଧାଇଁଲା ସତ୍ୱରେ

ହଂସ ରାଜାପୁରେ ଯାଇ ପ୍ରବେଶ ହେଲା ।

ତାହାଠାରେ ବିଶ୍ୱାସ କରି ।

କିଛିଦିନ ରହି ପୁର ପୋଡ଼ି ସଂହରି ।୨।

ଏହା ଶୁଣି ରାଜପୁତ୍ର କହିଲେ ଅତି ବିଚିତ୍ର

କଥାଏ କିରୂପ କହ ହେ ଦ୍ୱିଜବର ।

ବିଷ୍ଣୁଶର୍ମ୍ମା କହୁଅଛି ଶୁଣ ମହାରାଜ ବସି

କର୍ପୂର ଦ୍ୱୀପରେ ପଦ୍ମକେଳି ଯେ ସର ।

ତହିଁରେ ସେ ହିରଣ୍ୟ ଗର୍ଭ ।

ନାମେ ରାଜହଂସ ଅଛି ପାଳଇ ସର୍ବ ।୩।

ସର୍ବ ଜଳଚର ମିଳି ତାକୁ ଅଭିଷେକ କରି

ରାଜା କଲେ ସର୍ବଜଳଚର ଉପରେ ।

ଯେବେ ନରପତି ନାହିଁ ପ୍ରଜାମାନେ ଅବା କାହିଁ

ରହିବେ ନାଶକୁ ଯାନ୍ତି ନିଶ୍ଚେଁ ସତ୍ୱରେ ।

ଯେହ୍ନେ ଜଳଧିରେ ତରଣୀ ।

କର୍ଣ୍ଣଧାର ନ ଥିଲେ ବୁଡ଼ଇ ସେକ୍ଷଣି ।୪।

ରାଜା ରକ୍ଷା କରେ ପ୍ରଜା ରାଜାକୁ ବଢ଼ାଇ ପ୍ରଜା

ରକ୍ଷଣ ନ ହେଲେ ରାଜା ବର୍ଦ୍ଧନ ନୋହି ।

ଏକ କାଳେ ସୁବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ କମଳରେ ସୁଖାସୀନ

ସବୁ ଲୋକ ଘେନି ସଙ୍ଗେ ବସିଛି ସେହି ।

କେଉଣସି ଦେଶରୁ ବକ ।

ଆସି ନମସ୍କାର କଲା ସେ ଦୀର୍ଘମୁଖ ।୫।

ତାକୁ ଦେଖି ରାଜହଂସ ଡାକିଲା ହେ ଆସ ଆସ

ଦୀର୍ଘମୁଖ କେଉଁଠାରୁ ଅଇଲ ତୁମ୍ଭେ ।

ଅଛି କି କିଛି ବୃତ୍ତାନ୍ତ ସେ କହେ ବଡ଼ ଉଦନ୍ତ

ତାହା କହିବାକୁ ଆସିଅଛୁଁ ହେ ଆମ୍ଭେ ।

ତା ଶୁଣିମା ହେଉ ରାଜନ ।

ଜମ୍ୱୁଦ୍ୱୀପେ ବିନ୍ଧ୍ୟ ନାମେ ପର୍ବତ ଜାଣ ।୬।

ତହିଁରେ ସେ ଚିତ୍ରବର୍ଣ୍ଣ ନାମେ ମୟୂର ରାଜନ

ଅଛି ତାର ଅନୁଚରେ ଦଗ୍ଧାରଣ୍ୟରେ ।

ବୁଲୁଥିଲେ ମୁହିଁ ତହିଁ ଚରୁଥିଲି ମୋତେ ଚାହିଁ

ପଚାରିଲେ କେଉଁଠାରୁ ଅଇଲୁ ତୁରେ ।

ମୁ କହିଲି ମୁ ଅନୁଚର ।

କର୍ପୂର ଦ୍ୱୀପେ ହିରଣ୍ୟଗର୍ଭ ରାଜାର ।୭।

ସେ କହିଲେ ଏ ଦେଶକୁ ଅଇଲୁ କିପାଁ ଆମ୍ଭଙ୍କୁ

କହ ମୁ କହିଲି କଉତୁକେ ଅଇଲି ।

ଶୁଣି ସେ କହିଲେ ପୁଣ ଦୁଇ ଦେଶ ରାଜା ଗୁଣ

ମଧ୍ୟରେ ଅଧିକ କିଏ ଶୁଣି କହିଲି ।

ଆହେ ତୁମ୍ଭେ କି କହୁଅଛ ।

ବହୁତ ଅନ୍ତର ଅଛି କଲେ ସେ କଛ ।୮।

ସେ ଯେଉଁ କର୍ପୂର ଦ୍ୱୀପ ଦ୍ୱିତୀୟ ସ୍ୱର୍ଗ ସ୍ୱରୂପ

ରାଜହଂସ ସ୍ୱର୍ଗପତି ଏ ମରୁସ୍ଥଳ ।

ଏ ସ୍ଥାନରେ ତୁମ୍ଭେ ପଡ଼ି ବୃଥା ମରୁଅଛ ଗଡ଼ି

ଆସ ହେ ଆମ୍ଭ ଦେଶରେ ରହିବା ଚାଲ ।

ଏହା ଶୁଣି ସକ୍ରୋଧ ହେଲେ ।

ଆମ୍ଭର ଉପଦେଶ ନ ମାନି ରହିଲେ ।୯।

ଯେଣୁ ମୂର୍ଖ ଉପଦେଶ ଜାତ କରଇ ବିଦ୍ୱେଷ

ଯେତେ ପ୍ରକାର କହିଲେ ଶାନ୍ତ ନୁହଇ ।

ଭୂଜଙ୍ଗର ପୟଃପାନ କେବଳ ବିଷ ବର୍ଦ୍ଧନ

ତେଣୁ ସୁଜ୍ଞ ଉପଦେଶ ଉଚିତ ହୋଇ ।

ଦେଖ କି ସଦୁପଦେଶରେ ।

ସ୍ଥାନ ଛାଡ଼ି ଗଲେ ପକ୍ଷିମାନେ ବନରେ ।୧୦।

ଶୁଣି ରାଜହଂସ କହେ କିରୂପ ଏକଥା ହୋଏ

କହ ବକ ପଚାରନ୍ତେ ସେ ବକ କହି ।

ନର୍ମଦାତୀରେ ପର୍ବତ ଉପତ୍ୟକାରେ ସଂସ୍ଥିତ

ବିଶାଳ ଶିମିଳୀ ବୃକ୍ଷ ବସନ୍ତି ତହିଁ ।

ପକ୍ଷିମାନେ ବର୍ଷାକାଳରେ ।

ନୀଡ଼ ମଧ୍ୟରେ ନିବାସ କରି ବିହିରେ ।୧୧।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ଜଳଧର କରି ଘୋର ଅନ୍ଧକାର

ସବୁ ଦିଗ ବ୍ୟାପି କଲା ଜଳ ବର୍ଷଣ ।

ଶୀତେ ଥର ଥର ହୋଇ ସେ ତରୁ ମୂଳରେ ଯାଇ

ଠିଆ ହୋଇଣ ରହିଲେ ବାନରଗଣ ।

ଦେଖି ପକ୍ଷିମାନେ କହନ୍ତି ।

ତୁମ୍ଭେ କିପାଁ ଘର କରି ନ ପାର ଏଥି ।୧୨।

ଆମ୍ଭେମାନେ ଏ ଥଣ୍ଟରେ ତୃଣକୁ ଆଣୁ....

ଘର କରି ବଞ୍ଚୁଅଛୁଁ ବୃକ୍ଷ ଉପରେ ।

ତୁମ୍ଭେ ଯେ ସମର୍ଥ ଅଛ କିପାଁଇ ଦୁଃଖ ପାଉଛ

ହସ୍ତ ପଦ ଥାଉ ବଡ଼ ଅଳସୁଆରେ ।

ଶୁଣି ସେ ବାନର କ୍ରୋଧରେ ।

ବୋଇଲେ ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ନିନ୍ଦା କରୁ ଅଛରେ ।୧୩।

ହଉ ବୃଷ୍ଟି ରହୁ ଆଜ ବୁଝିବା ତୁମ୍ଭର କାର୍ଯ୍ୟ

ଏମନ୍ତ ବୋଲନ୍ତେ ବୃଷ୍ଟି ରହି ସେ ଗଲା ।

ଉଠି ବୃକ୍ଷ ଉପରକୁ ବସା ଭାଙ୍ଗିଣ ତଳକୁ ।

ପକାଇ ଦିଅନ୍ତେ ଡିମ୍ୱ ଫାଟିଣ ଗଲା ।

ଏହିହେତୁରୁ ସେ ଦୁର୍ଜ୍ଜନ ।

ଉପଦେଶ ନ ଦିଅଇ ସୁଜାଣ ଜନ ।୧୪।

ପୁଣି ରାଜା ପଚାରଇ ଏଥୁ ଅନ୍ତରେ କି ହୋଇ

ବକ କହଇ ଶୁଣ ସେ କ୍ରୋଧେ କହିଲେ ।

କିଏ ସେ ରାଜହଂସକୁ ଦେଇଛି ରାଜପଣକୁ

କହ ବୋଲନ୍ତେ କହିଲି ମୁହିଁ ଯେ ଆରେ ।

ମୟୂରକୁ ରାଜା କେ କଲେ ।

ଏହା ଶୁଣି ସବୁ ମତେ ମାରି ଧାଇଁଲେ ।୧୫।

ଦେଖି ତାଙ୍କ ପରାକ୍ରମ ମୁ ଦେଖାଇଲି ବିକ୍ରମ

ପରାଭବ କାଳେ ନର ଭୂଷଣ ସେହି

ଶୁଣି ହସିଣ ରାଜନ ପୁଣି କହଇ ବଚନ

ଆପଣା ପରର ବଳାବଳ ନ ଚାହିଁ ।

ଯେଉଁଜନ କରଇ କଳି ।

ତାଙ୍କୁ ବଳଥିଲା ଲୋକ ଦିଅଇ ଦଳି ।୧୬।

ଏକ .ଜାଗାରେ ଥିଲା ବ୍ୟାଘ୍ର ଚର୍ମ୍ମ ଘୋଡ଼ି ହେଲା

ଧାନ୍ୟ ଖାଉଥିଲା ନିଯେ ଅବୁଦ୍ଧିମାନ ।

ଏକ ଦିନେ ବୋବାଇଲା କ୍ଷେତ୍ରପତି ତା ଶୁଣିଲା

କାଣ୍ଡ ଯେ ବିନ୍ଧିଲା ତାକୁ ମଲା ସେ ଦିନ ।

ବଚନ ଦୋଷରୁ ଏମନ୍ତ ।

ଶୁଣି ବକ ପଚାରେ ଏକଥା କେମନ୍ତ ।୧୭।

ଶୁଣି ରାଜା ପୁଣି କହି ହସ୍ତିନାପୁରରେ କେହି

ବିଳାସ ନାମ ରଜକ ଗର୍ଦ୍ଦଭ ତାର ।

ଦୁଆରରେ ବନ୍ଧାଥିଲା ଭାର ବହି ବହି ହେଲା

କୃଶ ତା ଦେଖି ରଜକ କଲା ବିଚାର ।

ବିଚାରିଣ ତାହାକୁ ନେଇ ।

ଘୋଡ଼ାଇ ବ୍ୟାଘ୍ର ଚର୍ମ୍ମରେ ବନେ ଛାଡ଼ଇ ।୧୮।

ଅରଣ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଧାନ ଚରଇ ସେ ପ୍ରତିଦିନ

ଦିନେ କ୍ଷେତ୍ରପତି ତାକୁ ଦୂରୁ ଦେଖିଲା ।

ବାଘ ବୋଲି ତାକୁ ଜାଣି ପଳାଇଲା ସେହିକ୍ଷଣି

ସେ ଗର୍ଦ୍ଦଭ ପ୍ରତିଦିନ ସୁଖେ ଚରିଲା ।

ଏକ ଦିନେ ସମୀପେ ତାର ।

କେହି କିଆରିଆ ଘୋଡ଼ି ହୋଇ କମ୍ୱଳ ।୧୯।

ଧନୁରେ ଗୁଣକୁ ଦେଇ ଠିଆ ହୋଇଥିଲା ନଇଁ

ଦୂରରୁ ତାହାକୁ ସେ ଗର୍ଦ୍ଦଭ ଦେଖିଲା ।

ଗଧ ଆସୁଅଛି ଜାଣି ଶବଦ କଲା ସେ ପୁଣି

ତାହାର ଅଭିମୁଖକୁ ବେଗେ ଅଇଲା ।

ଗର୍ଦ୍ଦଭ ଏ ବୋଲି ଜାଣିଲା ।

ଅନାୟାସରେ ତାହାର କାଣ୍ଡ ବିନ୍ଧିଲା ।୨୦।

ଏହି ହେତୁରୁ ବିଶେଷ ବଚନ ଦୋଷରୁ ରୋଷ

ହୋଇ ଶୁଣି ଦୀର୍ଘମୁଖ ପୁଣି କହଇ ।

ପଛେ ପକ୍ଷିମାନେ କହି ଆରେ ଦୁଷ୍ଟ ବକ ଥାଇ

ଆମ୍ଭ ଦେଶେ ଆମ୍ଭ ପ୍ରଭୁ ନିନ୍ଦା କରଇ ।

ଏହାକୁ କେ କ୍ଷମା ନ କର ।

ସମସ୍ତେ ଥଣ୍ଟରେ ହାଣି ଏକ୍ଷଣେ ମାର ।୨୧।

ଏତେ ବୋଲି ପୁଣି ରୋଷ ହୋଇ କହିଲେ ରେ ହଂସ

ସବୁ କାଳେ ମୃଦୁ ସେ କି ରାଜତ୍ୱ ଯୋଗ୍ୟ ।

ଦେଖରେ ମୂର୍ଖ ଯେ ଜନ ସ୍ୱ ହସ୍ତରେ ସ୍ଥିତ ଧନ

ରଖି ନ ପାରଇ ତାକୁ ପୃଥିବୀ ଭୋଗ୍ୟ ।

ହେବ କି ତାହାର ରାଜତ୍ୱ ।

ଯେଣୁ ତୁ କୂପ ମଣ୍ଡୁକ କହୁ ଅତତ୍ତ୍ୱ ।୨୨।

ଶୁଣ ତୁ ଆରେ ମୂରୁଖ ସେବା କରି ମହାବୃକ୍ଷ

ଫଳ ଛାୟାରେ ଗହନ ସେ ହୋଇ ଥାଇ ।

ଯେବେ ଦୈବେ ଫଳ ନାହିଁ କେ ଛାୟାକୁ ନିବାରଇ

ଏହି ହେତୁ ହୀନାଶ୍ରୟ କରିବ ନାହିଁ ।

ଦେଖ ତୁରେ ଶୁଣ୍ଢି ହସ୍ତରେ ।

ଦୁଧ ଥିଲେ ହେଁ ମଦ ଏ ବୋଲନ୍ତି ନରେ ।୨୩।

ଗୁଣବନ୍ତ ବଡ଼ ଲୋକ ନିର୍ଗୁଣରେ ହୋଏ ସ୍ତୋକ

ଦର୍ପଣରେ ଗଜ ପ୍ରତିବିମ୍ୱ ପରାଏ ।

ଯେଉଁ ରାଜା ଅତି ଖ୍ୟାତ ହୋଇ ଥାଇ ଅତି ଶକ୍ତ

ତା ନାମେ ମିଛରେ କଲେ କାର୍ଯ୍ୟ ସେ ହୋଏ ।

ଶଶକ ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ନାମରେ ।

ମିଛେ କହି ସୁଖେ ସେ ରହିଲେ ସରରେ ।୨୪।

ପୁଣି ପଚାରିଲି ମୁହିଁ ଏକଥା କହ ହେ ଭାଇ

ପଚାରନ୍ତେ ପକ୍ଷିମାନେ ମତେ କହିଲେ ।

ଦଣ୍ଡକାରଣ୍ୟେ ବର୍ଷରେ ବରଷାର ଅଭାବରେ

ଆକୁଳ ହୋଇଣ ଗଜଯୁଥ କହିଲେ ।

ଗଜପତି ସମୀପ ଯାଇ ।

ଜଳ ବିନା ଅନ୍ଧ କି କରିବୁଁ ଗୋସାଇଁ ।୨୫।

ଶୁଣି ଗଜପତି ଯାଇଁ ଚନ୍ଦ୍ରସରକୁ ଦେଖଇ

ଦେଖିଣ ଆସି ଦେଖାଇ ଦେଲା ତାହାଙ୍କୁ ।

ସେହି ଦିନୁ ପ୍ରତିଦିନ ଚାଲିଲେ ଗଜ ସଇନ

ଚନ୍ଦ୍ର ସରୋବରେ ସ୍ୱଚ୍ଛ ଜଳେ ସ୍ନାନକୁ ।

ତାହାଙ୍କର ପାଦଘାତରେ ।

ତୀରରେ ଥିଲେ ଶଶକ ଚୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଲେ ।୨୬।

ତହିଁରେ ବୃଦ୍ଧ ଶଶକ ଦେଖି କଲା ବହୁ ଶୋକ

ଗଜପାଦଘାତେ ଆମ୍ଭ କୁଳ ସରିଲା ।

ଏଠାରେ କି କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଏ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟେ କହେ

ବିଜୟ ନାମ ଶଶକ ଶୁଣି କହିଲା ।

ଏଥି ପ୍ରତିକାର ଯେ ହେବ ।

ତାହାକୁ ମୁହିଁ କରିବି ଚିନ୍ତା ଛାଡ଼ିବ ।୨୭।

ଏମନ୍ତ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କଲା ଗଜ ନିକଟକୁ ଗଲା

ଯାଉଁ ଯାଉଁ ବାଟରେ ମନରେ ବିଚାରି ।

କିରୂପେ ଗଜ ନିକଟେ କହିବି ଅତି ଉତ୍କଟେ

ତାହାର ଛୁଇଁବା ମାତ୍ରେ ଯିବି ମୁ ମରି ।

ଏହିହେତୁ ଗିରିଶିଖର ।

ଆରୋହଣ କରି ମୁ କହିବି ଉତ୍ତର ।୨୮।

ଏମନ୍ତ ବିଚାରି ସେହି ଗିରିଶିଖରେ ଆରୋହି

ଆହେ ଯୁଥପତେ ଚନ୍ଦ୍ର ଆଦେଶ ଘେନି ।

ଆସିଛି ହେ ଗଜମୁହିଁ ଗଜ ବୋଲେ କାହିଁପାଇଁ

କହ ଶଶକ କହଇ ଶୁଣ ବହନି ।

ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ଆଜ୍ଞା ହୋଇଛି ।

ତୁମ୍ଭେ ସବୁ ଯାହା କଲ ଏ ନୋହେ କିଛି ।୨୯।

ଶସ୍ତ୍ର ଉଞ୍ଚାଇଣ ଯେବେ ଠିଆ ହୋଇଥିବ ତେବେ

ଦୂତ ଯାହା କହଇ ସେ ମିଥ୍ୟା ନ ହୋଇ ।

ଯେଣୁ ସତ୍ୟବାଦୀ ଦୂତ ନୁହଇ ବିବାଦୀ ସତ

ତାକୁ କି ତୁମ୍ଭ ପରାଏ ଲୋକ ମାରଇ ।

ସେହି ହେତୁ ତାଙ୍କ ଆଜ୍ଞାରେ ।

କହୁଅଛି ମୋର ଦୋଷ ନାହିଁ ଏଠାରେ ।୩୦।

ଯାହା ତୁମ୍ଭେ ଚନ୍ଦ୍ର ସର ରକ୍ଷକ ଶଶକ କୁଳ

ନିଃଶେଷରେ ନାଶ କଲ ଏ ଅନୁଚିତ ।

ଆମ୍ଭର ଏମାନ ଜାଣ ଦେଖ ଏ ଶଶକ ଚିହ୍ନ

ଏମନ୍ତ ଶୁଣିଣ ଗଜ ସଭୟ ଚିତ୍ତ ।

ଏହା ମୁହିଁ କଲି ନ ଜାଣି ।

ଆଉ ଥରେ ନ କରିବି ଏକଥା ପୁଣି ।୩୧।

ଦୂତ କହେ ପୁଣି ଶୁଣ ହେ ମତ୍ତଗଜ ରାଜନ

ଚନ୍ଦ୍ରେ କୋପେ କମ୍ପୁଛନ୍ତି ଏହି ସରରେ ।

ତାହାଙ୍କୁ କର ପ୍ରସନ୍ନ ଯାଅ ହେ ଗଜ ରାଜନ

ତାହା ଶୁଣି ଯୁଥପତି ଗଲା ସତ୍ୱରେ ।

ଜଳରେ ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ଦେଖିଲା ।

ଦେବ ମୁ ନ ଜାଣି କଲି ଏହା ବୋଇଲା ।୩୨।

ପୁଣି ଆଉ ନ କରିବ ତୁମ୍ଭ ଆଜ୍ଞା ହେଲେ ଯିବ

ଏପରି ଶଶକ ଗଜପାଇଁ କହିଲା ।

ତାଙ୍କୁ କରି ନମସ୍କାର ଗଲା ଗଜ ଶୀଘ୍ରତର

ଆପଣାର ସ୍ଥାନେ ଯାଇଁ ପ୍ରବେଶ ହେଲା ।

ଏହିହେତୁ କହିଲି ମୁହିଁ ।

ମହାରାଜଙ୍କୁ ସେବିଲେ ମହତ୍ୱ ହୋଇ ।୩୩।

ତଦନ୍ତରେ ମୁ କହିଲି ସେହି ସେ ପ୍ରଭୁ ବୋଇଲି

ମହାନୁଭାବ ଯେ ଅତି ସମର୍ଥ ସେହି ।

ଏହା ଶୁଣି ପକ୍ଷିଗଣ ମୋତେ ବାନ୍ଧି ସେହିକ୍ଷଣ

ଆରେ ପାପ ଆମ୍ଭ ଦେଶେ ଚରୁଛୁ ତୁହି ।

କିପାଁ ଆମ୍ଭ ସ୍ୱାମି ନିନ୍ଦନ ।

କରୁଅଛୁ ବୋଲି ନେଲେ ତା ସନ୍ନିଧାନ ।୩୪।

ତାଙ୍କୁ କରି ନମସ୍କାର ଦେବ ଅବଧାନ କର

ଏହି ଦୁଷ୍ଟ ବକ ଆମ୍ଭ ଦେଶେ ଚରଇ ।

ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ନିନ୍ଦା କରଇ ଶୁଣିଣ ରାଜା ବୋଲଇ

କହ ହେ କିଏ ଏହାର ସ୍ୱାମୀ ଅଟଇ ।

କେଉଁଠାରୁ ଏ ଆସିଅଛି ।

କହତ ଶୁଣିମା ମୋର ଇଚ୍ଛା ହେଉଛି ।୩୫।

ପକ୍ଷିମାନେ କହୁଛନ୍ତି ଶୁଣ ପକ୍ଷିରାଜ ପତି

ହିରଣ୍ୟଗର୍ଭ ରାଜାର ସେବକ ଏହି ।

କର୍ପୂର ଦ୍ୱୀପରୁ ଆସି- ଅଛି ଜଳସ୍ଥଳ ବାସୀ

ଦୀର୍ଘମୁଖ ନାମ ଖ୍ୟାତ ବକ ବୋଲାଇ ।

ମନ୍ତ୍ରୀ ଗୃଧ୍ର ମୋତେ ପଚାରି ।

ସେଠାରେ କେ ମୋକ୍ଷ ମନ୍ତ୍ରୀ କହ ବିଚାରି ।୩୬।

ସର୍ବଜ୍ଞ ନାମରେ ଚକ୍ର- ବାକ ମନ୍ତ୍ରୀ ସେହୁ ଶୁକ୍ର

ଗୁରୁ ସମ ବିଚାରରେ ମୁହିଁ କହିଲି ।

ଗୃଧ୍ର ବୋଲେ ଏ ଉଚିତ ଯେଣୁ ସ୍ୱଦେଶରେ ଜାତ

କୁଳାଚାର ବିଶୁଦ୍ଧତ ଏହା ଜାଣିଲି ।

ଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞ ବ୍ୟସନ ରହିତ ।

ପଣ୍ଡିତ ବ୍ୟବହାରଜ୍ଞ ଯେ ସେ ଅମାତ୍ୟ ।୩୭।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ଶୁକ କହି କର୍ପୂର ଦ୍ୱୀପ ଯେ ସେହି

ଆଉ ଦ୍ୱୀପମାନେ ସବୁ ଜମ୍ୱୁ ଦ୍ୱୀପରେ ।

ତହିଁରେ ଦେବ ତୁମ୍ଭର ଅଛି ମଧ୍ୟ ଅଧିକାର

ତାହା ଶୁଣି ସତ୍ୟ ବୁଦ୍ଧି ହେଲା ରାଜାର ।

ଯେଉଁ ହେତୁ ରାଜା ବାଳକ ।

ନ ମିଳିଲା ପଦାର୍ଥରେ ହୋଏ କାମୁକ ।୩୮।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ମୁହିଁ କହି ବଚନେ ରାଜତ୍ୱ ହୋଇ

ଯେବେ ତେବେ ଜମ୍ୱୁ ଦ୍ୱୀପେ ଆମ୍ଭ ରାଜାର ।

ରାଜତ୍ୱ ଅଛି ଶୁଣିଲା ଶୁକ ପୁଣି ପଚାରିଲା

କିରୂପେ ନିଶ୍ଚୟ ହେବ କହ ବିଚାର ।

ମୁ କହିଲି ହେଲେ ସଂଗ୍ରାମ ।

ରାଜା ପୁଣି ହସ ବୋଲେ ଯାଅ ସ୍ୱଧାମ ।୩୯।

ଯାଇ କରି ତୋର ରାଜ କର ତୁହି ବେଗେ ସଜ

ଏଥୁଅନ୍ତେ ମୁ କହିଲି ଆପଣ ଦୂତ ।

ପଠିଆଅ ସେହି ଯିବ ରାଜା କହେ କିଏ ଯିବ

ଯେଣୁ ଏତେ ଗୁଣ ଥିଲେ ଦୂତ ପ୍ରଶସ୍ତ ।

ଗୁଣବନ୍ତ ଶୁଦ୍ଧ ଯେ ଭକ୍ତ ।

ଯେ ପ୍ରଗଲ୍ଭ କ୍ଷମାବନ୍ତ ପ୍ରତିଭାବନ୍ତ ।୪୦।

ବ୍ରାହ୍ମଣତ ବିଶେଷରେ ସତ୍ୟବନ୍ତ ଯେଉଁ ନରେ

ଅବ୍ୟସନୀ ବାଗ୍ମୀଦକ୍ଷ ପ୍ରିୟ ବଚନ ।

ଯାହା ଶୁଣେ ତାହା କହେ ଯେହୁ ଶ୍ରୁତିବନ୍ତ ହୁଏ

ପରଧର୍ମ ଯେ ଜାଣଇ ଏତକ ଜନ ।

ଦୁତି କର୍ମେ ପ୍ରେଷଣ ଯୋଗ୍ୟ ।

ଏତେ ଗୁଣେ ଦୂତ ଥିଲେ ପୃଥିବୀ ଭୋଗ୍ୟ ।୪୧।

ଏତେ ଗୁଣଥାଇ ଦୂତ ଅଛନ୍ତି ଏଥି ବହୁତ

ବିଶେଷରେ ଦୂତ କର୍ମ ବ୍ରାହ୍ମଣ କରେ ।

ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ସଂତୋଷ କରେ ସମ୍ପତ୍ତି ବାଞ୍ଚା ନ କରେ

ଦେଖ କାଳକୂଟର କାଳିମା ପରିରେ ।

ଥାଏ ସଦାଶିବ କଣ୍ଠରେ ।

ଶିବଙ୍କ ଶୁଭ୍ରତା କିନ୍ତୁ କେବେ ନ ହରେ ।୪୨।

ଶୁକକୁ ଡାକିଣ କହି ତୁ ଏହା ସଙ୍ଗତେ ଯାଇ

ଆମ୍ଭ ଆଜ୍ଞା ବୋଲି କହ ରାଜହଂସକୁ ।

ଶୁକ କହେ ମୁହିଁ ଯାଇଁ ତୁମ୍ଭର ଆଜ୍ଞାକୁ ପାଇ

ଯେରୂପେ ଆଜ୍ଞା ହେଉଛି ଯିବି ସେଠାକୁ ।

କେବଳ ମୁ ଏହା ସଙ୍ଗରେ ।

ନ ଯିବି ଦୁର୍ଜ୍ଜନ ଚିହ୍ନ ଦେଖି ଏହାରେ ।୪୩।

ଖଳ କରେ ଦୁଶ୍ଚରିତ୍ର ଫଳେ ସାଧୁପରେ ସେହୁ

ଦେଖ ଦଶାନନ ସୀତା ହରଣ କଲା ।

ମହୋଦଧିର ବନ୍ଧନ ହୋଇଲା ଯେ ନିଷ୍କାରଣ

ଏଣୁ ଦୁର୍ଜ୍ଜନ ସଙ୍ଗତେ ଯିବା ନୋହିଲା ।

ଖଳ ସଙ୍ଗେ ସ୍ଥିତି ଯେ କରେ ।

ହଂସ ବତକ ପରାଏ ସେ ଜନ ମରେ ।୪୪।

ଶୁଣି ରାଜା କହେ ବାଣୀ କହ ତୁ ଏକଥା ପୁଣି

ଶୁକ କହେ ଉଜ୍ଜୟିନୀ ଅପନ୍ତରାରେ ।

ଏକ ଯେ ଅଶ୍ୱସ୍ତ ବ୍ରୁମ ଥିଲା ଶାଳଦ୍ରୁମ ସମ

ତହିଁରେ ବାୟସ ହଂସ ଦୁହେଁ ବସିଲେ ।

ଏକ ଦିନେ ପଥିକ ଶ୍ରାନ୍ତ ।

ହୋଇ ଧନୁ କାଣ୍ଡ ଥୋଇ ଛାଇରେ ଶୁପ୍ତ ।୪୫।

ତା ମୁଖେ ସୂର୍ଯ୍ୟ କିରଣ ବ୍ୟାପ୍ତ ଦେଖି ସେହିକ୍ଷଣ

କୃପାରେ ସେ ହଂସ ପକ୍ଷୀ ପ୍ରସାରି ଛାଇ ।

କଲା ନିଦ୍ରା ସୁଖେ ସୁଖ ପ୍ରସାରିତ ଦେଖି କାକ

ପୁରୀଷ ଉତ୍ସର୍ଗ କରି ପଳାଇ ଯାଇ ।

ନିଦ୍ରାରୁ ଉଠି ସେ ଚାହିଁଲା ।

ଉପରେ ହଂସକୁ ଦେଖି କାଣ୍ଡେ ବିନ୍ଧିଲା ।୪୬।

ବର୍ତ୍ତକ ବୃତ୍ତାନ୍ତ ଶୁଣ ଦୁର୍ଜ୍ଜନ ସଙ୍ଗର ଗୁଣ

ସମସ୍ତ ପକ୍ଷୀ ଗରୁଡ଼ ଯାତ୍ରାକୁ ଗଲେ ।

ସମୁଦ୍ର ତୀରେ ଗମନ ବର୍ତ୍ତକ କାକ ସଙ୍ଗେଣ

କରନ୍ତେ ଗୋପ ମସ୍ତକେ ଦଧି ଦେଖିଲେ ।

ବାୟସ ତା ଖାଇଲା ପୁଣି ।

ଏଣୁ ଯାଇ ତେଣୁ ଖାଇ ଯାଇ ସେକ୍ଷଣି ।୪୭।

ଯେତେବେଳେ ଏ ଚାହଁଇ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱେ ତାକୁ ନ ଦେଖଇ

ମନ୍ଦଗତି ବର୍ତ୍ତକକୁ ଦେଖଇ ସେହି ।

ଦଧିଭାଣ୍ଡ ହସ୍ତେ ଧରି ଚାହିଁଲା ସେ ଗୋପ ଫେରି

ପଥେ ଦେଖିଲା ବର୍ତ୍ତକ କାକ ପଳାଇ ।

କ୍ରୋଧ ହେଲା ସେହି ଗୋପାଳ ।

ବର୍ତ୍ତକକୁ ମାରି ତା ପୂରାଇଲା କାଳ ।୪୮।

ଏହିହେତୁରୁ ଯେ ମୁହିଁ ଦୁର୍ଜ୍ଜନ ସଙ୍ଗେ ନ ଯାଇ

ପୁଣି ମୁ ବୋଇଲି ଭାଇ ଶୁକ କିପାଁଇ ।

ଏରୂପେ କହୁଛ ମୋତେ କି କହିବା ଆଉ ତୋତେ

ଯେରୂପେ ସେ ରାଜହଁସ ସେରୂପେ ତୁହି ।

ଶୁକ କହେ ଶୁଣରେ ବାବୁ ।

ଯେଉଁରୂପେ କହିଲୁ ତୁ ସେରୂପେ ସବୁ ।୪୯।

ଦୁର୍ଜ୍ଜନ କହେ ବଚନ ହସି କରି ପ୍ରିୟ ଜାଣ

ଅକାଳ କୁସୁମ ପ୍ରାୟ ଭୟ କରାଇ ।

ତୋର ଦୁର୍ଜ୍ଜନ ଲକ୍ଷଣ ବଚନ ବ୍ୟବହାରେଣ

ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷରେ ମୁ ଦେଖିଲି ଶୁଣ ହେ ଭାଇ ।

ଯେଉଁହେତୁ ଦୁଇ ରାଜାର ।

କଳି ହେବାକୁ ବଚନ ନିଦାନ ତୋର ।୫୦।

ପ୍ରତ୍ୟେକ୍ଷରେ ଦୋଷ କରି ଥାଇ ତାହା ଦେଖି କରି

ଶାନ୍ତ୍ୱନା କଲେ ମୁରୁଖ ହୋଇ ସଂତୋଷ ।

ଦେଖ ଆପଣା ଭାର୍ଯ୍ୟାର ଦୋଷ ଦେଖି ରଥକାର

ମନେ ଆନନ୍ଦ ହୋଇଣ ଛାଡ଼ିଲା ରୋଷ ।

ଶୁଣି ତା ଆଶ୍ୱାସ ବଚନ ।

ମୁଣ୍ଡେ ଭାର୍ଯ୍ୟା ଜାର ଧରି କଲା ନର୍ତ୍ତନ ।୫୧।

ଶୁଣି ରାଜା କହେ ପୁଣି ଏକଥା କହ ହେ ଶୁଣି

ମାକୁ ମନ ଅଛି ଶୁକ କହଇ ଶୁଣ ।

ଥିଲା ପୂର୍ବେ ଶ୍ରୀନଗର ମଧ୍ୟେ ଏକ ରଥକାର

ମନ୍ଦ ମତି ନାମ ତାର ଦାରା ଅସତୀ ।

ଶୁଣଇ ସେ ଜାର ସଙ୍ଗତ ।

ଏକତ୍ରରେ ଦିନେ ଦେଖା ନାହିଁ ସାକ୍ଷାତ ।୫୨।

ଏକ ଦିନେ ଅନ୍ୟ ଗ୍ରାମ ଯିବା ସେଠାରେ କରମ

କିଛି ଅଛି ବୋଲି ଗଲା କେହି ନ ଜାଣି ।

କିଛି ଦୂର ଗଲା ଯାଇ ଲେଉଟି ଅଇଲା ସେହି

ଘରକୁ ନ ଜାଣେ ତାହା ଭାର୍ଯ୍ୟା ଧର୍ଷଣୀ ।

ଖଟତଳେ ଯାଇ ହୋଇଲା ।

ତୁନି ହୋଇ ଲୁଚି କରି ତହିଁ ଶୋଇଲା ।୫୩।

ଖଟତଳେ ଶୋଇବାର ଭାର୍ଯ୍ୟା ନ ଜାଣଇ ତାର

ଅନ୍ୟ ଗ୍ରାମ ଗଲା ଜାଣି ବିଶ୍ୱାସ କଲା ।

ସନ୍ଧ୍ୟାକାଳେ ସେ ଜାରକୁ ଆଣିଲା ସେହି ଘରକୁ

ତାର ସଙ୍ଗେ ଖଟ ପରେ ବିହାର କଲା ।

ସେହି କିଛି ବେଳ ଅନ୍ତରେ ।

ଜାଣିଲା ମୋ ପତି ଅଛି ଖଟର ତଳେ ।୫୪।

ଜାଣିଣ ମଳିନ ମୁଖ ହେଲା ତା ମନରେ ଦୁଃଖ

ତା ଦେଖି କହଇ ଜାର କି ଏ ତୋହର ।

ବିଷାଦ ହେଲା ପରାଇ ମତେ ପରତେ ହୁଅଇ

କ୍ରୀଡ଼ା କରୁ ନାହୁଁ ତୁତ ଅତି ନିର୍ଭର ।

ଶୁଣି ସେ ଅସତୀ କହଇ ।

ମୋର ପ୍ରାଣେଶ୍ୱର ଆଜ ଘରରେ ନାହିଁ ।୫୫।

ଏ ଗ୍ରାମେ ସକଳ ଜନ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେଲେ ହେଁ ଅରଣ୍ୟ

ପ୍ରାୟ ହୋଇଅଛି ମୋତେ ତା ଶୁଣି ଜାର ।

କହତ ଏରୂପେ ପୁଣି ତୋର ଦରଠାରେ ଜାଣି

ନାହିଁ ମୁହିଁ ଦିନେ ସ୍ନେହ ଅଛି ମନରେ ।

ସ୍ୱାମୀ ତୋର କଳହ କର ।

ତା ଶୁଣି ଅସତୀ କହେ ଶୁଣ ବର୍ବର ।୫୬।

କଠିନ ବଚନ କହି       କ୍ରୋଧରେ ନୟନେ ଚାହିଁ

ଯେହୁ ପ୍ରିୟ ତାହାଠାରେ ଯାହାର ପ୍ରୀତି ।

ନ ଭାଙ୍ଗଇ ଯେଉଁ ନାରୀ ସଂସାରରୁ ହୋଇ ପାରି

ଧର୍ମବତୀ ବୋଲି ତାକୁ ଲୋକ କହନ୍ତି ।

ଧବ ଭୂଷା ବିନା ଭୂଷଣ ।

ଧବ ନ ଥିଲେ ଭୂଷଣ ହୋଏ ଦୂଷଣ ।୫୭।

ନଗରରେ ଆଉ ଅବା ଅରଣ୍ୟକୁ ଯାଉ ଅବା

କିବା ପାପୀ ହେଉ ଶୁଦ୍ଧ ହେଉ ଯା ବର ।

ତାଠାରେ ପ୍ରୀତି ଅପାର ଯେଉଁ ନାରୀମାନଙ୍କର

ତାହାଙ୍କର ମଲେ ବାସ ସେ ସ୍ୱର୍ଗପୁର ।

ତୁ ଯେ ପୁଷ୍ପ ପାନ ସମାନ ।

ଚିତ୍ତ ବିକାର ଯୋଗରୁ କଲି ସେବନ ।୫୮।

ସେ ଯେଉଁ ପ୍ରିୟ ମୋହର ମତେ ବିକିବାକୁ ତାର

ଦେବତା ବ୍ରାହ୍ମଣ ଦାନେ ଅଛି ଶକତି ।

ସେ ଜିଇଲେ ମୁ ଜିଇଛି ମଲେ ଅଗ୍ନିରେ ପଶିଛି

ଏକଥା ନିଶ୍ଚୟ ଜାଣ ମୁ ନିଶ୍ଚେଁ ସତୀ ।

ତାର ଦୁଃଖ ହେଲେ ମୁ ଦୁଃଖୀ ।

ଏ ମହାବ୍ରତ ମୋହର ତା ସୁଖେ ସୁଖୀ ।୫୯।

ରୋମ ମାନବ ଦେହରେ ପଞ୍ଚାଶ ଲକ୍ଷ ଉତ୍ତାରେ

ତିନି କୋଟି ପ୍ରମାଣ ସେ ହୋଇଣ ଅଛି ।

ତେତିକି କାଳ ସେ ନାରୀ ହୁଅଇ ସ୍ୱର୍ଗ ବିହାରୀ

ଯେ ମଲା ବରର ସଙ୍ଗେ ଅଗ୍ନି ପଶିଛି ।

ଯେହ୍ନେ ସର୍ପଗ୍ରାହୀ ସର୍ପକୁ ।

ଗର୍ତ୍ତରୁ ନିଅଇ ତେହ୍ନେ ନାରୀ ଧବକୁ ।୬୦।

ଏହା ଶୁଣି ରଥକାର ଧନ୍ୟ ମୁ ଯାହା ଦାର

ସ୍ନେହବତୀ ପ୍ରିୟବାଦୀ ଏରୂପେ କେହି ।

ନାହିଁ ଏମନ୍ତ ବିଚାରି ସ୍ତ୍ରୀ ଜାର ସହିତ କରି

ଖଟକୁ ମୁଣ୍ଡରେ ଧରି ନାଚିଲା ସେହି ।

ଏହିହେତୁ କହିଲି ମୁହିଁ ।

ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷେ ଦୋଷ ଦେଖିଲେ ବିଶ୍ୱାସ ନାହିଁ ।୬୧।

ତଦନ୍ତରେ ସେହି ରାଜା ମତେ କରି ବହୁ ପୂଜା

ଲୋକ ବ୍ୟବହାର ଚାହିଁ ଯାଅ ବୋଇଲା ।

ଶୁକ ଯେ ପଛେ ମୋହର ଆସୁଛି ଅତି ସତ୍ୱର

ବିଚାରିଣ କାର୍ଯ୍ୟ କର ଯେ ହେବ ଭଲ ।

ଚକ୍ରବାକ ହସି କହଇ ।

ଦୀର୍ଘମୁଖ ଯାଇଥିଲେ କଳି ଭିଆଇ ।୬୨।

ବକ ଦେଶାନ୍ତର ଯାଇ ଆପଣା ଶକ୍ତିକି ଚାହିଁ

ଉତ୍ତମ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଣ ଅଇଲା ଧାଇଁ ।

ସ୍ୱଭାବ ଏ ଦୁର୍ଜ୍ଜନର ତୁଚ୍ଛା କଳି କରିବାର

ସୁଜନ ଚିତ୍ତ କେବେହେଁ ବିକୃତ ନୋହି ।

ରାଜା ବୋଲେ ବିଚାର କର ।

ଗଲା କଥା ଚିନ୍ତା କଲେ କି ହେବ ଆର ।୬୩।

ଚକ୍ରବାକ କହେ ଶୁଣି ଏକାନ୍ତେ କହିବି ପୁଣି

କେହି ନ ଜାଣିବ ଯାହା କହିବି ମୁହିଁ ।

ଯେଉଁ ହେତୁରୁ ନିପୁଣ ଜନ ଜାଣେ ଆକାରଣ

ବର୍ଣ୍ଣ ଗତି ଚେଷ୍ଟା ନେତ୍ର ଆକାର ଚାହିଁ ।

ସର୍ବେ ଗଲେ ଏମନ୍ତ ଶୁଣି ।

ଚକ୍ରବାକ କହୁଅଛି ରାଜାଙ୍କୁ ପୁଣି ।୬୪।

ଏମନ୍ତ ମୁହିଁ ଜାଣିଛି ଆମ୍ଭର ହିତରେ ଅଛି

ଯେହି କେହି ନିଯୋଗୀ ତାହାର ବିଚାରେ ।

ଏହି ବକ ଯାଇକରି ତାଙ୍କ ସଙ୍ଗେ କଳି କରି

ଶୁକକୁ ଘେନିଣ ସଙ୍ଗେ ଆସି ଏଠାରେ ।

କହିବାରୁ ସବୁ ଜାଣିଲି ।

କେ ଏହାକୁ ପଠିଆଇ କଲା ମଣିଲି ।୬୫।

ଧନୀ ଯେବେ ରୋଗୀ ହୋଇ ବୈଦ୍ୟର ସେ ପ୍ରାଣ ହୋଇ

ବ୍ୟସନୀ ସେ ହୋଇ ଏକା ନିଯୋଗୀ ଜନ ।

ମୂର୍ଖଠାରେ ଯେବେ ଧନ ସେ ମୂର୍ଖ ପଣ୍ଡିତ ପ୍ରାଣ

ଧନବନ୍ତ ଦୁଷ୍ଟଜନ ରାଜା ଜୀବନ ।

ସଂସାରରେ ସମସ୍ତ ଜନ ।

ଯାହାରୁ ଯେ କାର୍ଯ୍ୟ ହୁଏ ସେ ତା ଜୀବନ ।୬୬।

ରାଜା କହେ ମନ୍ତ୍ରୀ ଶୁଣ ହେଉ ଏଠାରେ କାରଣ

ନିରୂପଣ ଥାଉଁ ପଛେ ଏହା କରିବ ।

ବର୍ତ୍ତମାନ କି କରିବା କିରୂପେ ଏଥୁଁ ତରିବା

ଚକ୍ରବାକ କହେ ଦେବ ଚାର ସେ ଯିବ ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ବଳ ଅବଳ ।

ତାହାର ଆମ୍ଭର ଜାଣି କର ବିଚାର ।୬୭।

ସ୍ୱରାଜ୍ୟ ପର ରାଜ୍ୟରେ କେଉଁ ଅକାର୍ଯ୍ୟ କେ କରେ

ଏହା ଦେଖିବାକୁ ଚାର ଚକ୍ଷୁ ରାଜାର ।

ନେତ୍ରହୀନ ଯେଉଁଜନ ଚାର ହୀନ ଯେ ରାଜନ

ଦୁହେଁ ଅନ୍ଧ ବୋଲି ଜାଣ ନାହିଁ ସଞ୍ଚାର ।

ଦ୍ୱିତୀୟ ହିତ ଜନ ଘେନି ।

ସେ ଚର ଯାଉ-ଏରୂପେ ଯାଆନ୍ତୁ ବେନି ।୬୮।

ଚର ସେଠାରେ ରହିଣ ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ ବୁଝିଣ

ଦ୍ୱିତୀୟ ପାତ୍ରକୁ ପେଶୁ ଏଠାକୁ ବେଗେ ।

ତୀର୍ଥ ଆଶ୍ରମ ଦେବତା ସ୍ଥାନେ ଯେ ଶାସ୍ତ୍ର ବିଜ୍ଞତା

ସେ ଚାର ତପସୀରୂପ ଧରି ତୋ ଆଗେ ।

କରି ସତ୍ୱ ସମ୍ଭାକ୍ଷଣକୁ ।

ଯାଉ ବେଗେ କପଟରେ ସେହି ଦେଶକୁ ।୬୯।

ଜଳେ ସ୍ଥଳେ ଚରୁଥିବ ସେହି ଗୂଢ଼ ଚର ହେବ

ଦୁଇଠାରେ ସେବା ଥିବ ବୁଝ ରାଜନ ।

ଯେରୂପେ କେବଣ ଜନ ବିଚାରି ବିଚାରି ମନ

ଭିତରୁ କହେ ସେ ବକରୁ ନାହିଁ ଆନ ।

ଅନ୍ୟ ବକ ନିଯୋଗ କର ।

ତାର ଗୃହ ଲୋକ ଆଣ ଏ ରାଜଘର ।୭୦।

ସୁଗୁପ୍ତ କର ଏ କାର୍ଯ୍ୟ କେହି ନ ଜାଣୁ ସେ ଆଜ

ଷଟକର୍ଣ୍ଣ ହେଲେ ମନ୍ତ୍ର ଫାଟିଣ ଯାଇ ।

ଏଣୁ ଦୁଇ ଜଣେ ମନ୍ତ୍ର କରିଣ ପାତିବ ଯନ୍ତ୍ର

ଯେରୂପେ ସେ ଯନ୍ତ୍ରେ ପଡ଼ି ଉଠି ନ ଯାଇ ।

ମନ୍ତ୍ର ଭେଦେ ଯେ ଦୋଷ ହୋଏ ।

ରାଜା ତାର ସମାଧାନ କରିବ କିଏ ।୭୧।

ରାଜା ବିଚାରି କହଇ ଅନ୍ୟ ଚର ଆସି ହୋଇ

ମନ୍ତ୍ରୀ କହେ ତେବେ ତୋର ଜୟ ଯୁଦ୍ଧରେ ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ଦ୍ୱାରପାଳ ପ୍ରବେଶ ହେଲା ସେ କାଳ

ନମସ୍କାର କରି କହେ ଶୁକ ଦ୍ୱାରରେ ।

ବସିଅଛି ତୁମ୍ୱୁ ଦେଖିବ ।

ଜମ୍ୱୁ ଦ୍ୱୀପରୁ ଆସିଛି ଯେ ଆଜ୍ଞା ହେବ ।୭୨।

ଚକ୍ରବାକ କହେ ଶୁଣି ବସାଘରେ ରଖ ଆଣି

ପଛେ ରାଜାଙ୍କୁ ଦେଖିବେ ଯାଆନ୍ତୁ ଆଜ ।

ଶୁଣି ଦ୍ୱାରପାଳ ଗଲା ରାଜା ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କି ଚାହିଁଲା

କହିଲା ବିଗ୍ରହ ଆସି ହେଲା କି କାର୍ଯ୍ୟ ।

କରିବା ହେ କହନ୍ତୁ ମନ୍ତ୍ରୀ ।

ମନ୍ତ୍ରୀ ବୋଲଇ ବିଗ୍ରହ ନୁହଇ ନୀତି ।୭୩।

କାର୍ଯ୍ୟ ସହାୟ ଶଚୀବ ବୁଦ୍ଧି ସହାୟ ଯେ ହେବ

ଏ ଦୁଇ ମନ୍ତ୍ରୀ ଯେବେ କି ଆଦ୍ୟରୁ ଯୁଦ୍ଧ ।

ରାଜାକୁ କହନ୍ତି କର ନ କଲେ ସ୍ଥାନକୁ ଛାଡ଼

ତେବେ ଦୁହେଁ ବିଚାରେ ହୁଅନ୍ତି ଅସିଦ୍ଧ ।

ଶତ୍ରୁ ଜୟ ଯତ୍ନେ ବିଚାରି ।

ଯେଣୁ ଅନିତ୍ୟ ବିଜୟ ଯୁଦ୍ଧ ନ କରି ।୭୪।

ଯେଉଁଜନ ବିନା ରଣ କରଇ ଶତ୍ରୁ ସାଧନ

ସେହି ଜନ ଶୂର ବୋଲି ଲୋକେ କହନ୍ତି ।

ପର ସାମର୍ଥ୍ୟ ନ ଜାଣି କହଇ ବହୁ କାହାଣି

ଯେଉଁଜନ ତାହାକୁ କି ଶୂର ବୋଲନ୍ତି ।

ଦାରୁ ଲାଗି ଉଠେ ପଥର ।

ଯେହ୍ନେ ତେହ୍ନେ ପାଣି ଲାଗି ନୋହେ ସଫଳ ।୭୫।

ଅଳ୍ପ ଉପାୟ କରଇ ବହୁ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ସାଧଇ

ବିଚାରର ଫଳ ଏଟି ଶୁଣ ରାଜନ ।

ବିଗ୍ରହ ଉଦୟ ଦେଖି ବ୍ୟବହାର କର ଯୋଖି

କାଳେ ଯେହ୍ନେ କୃଷି ଫଳବନ୍ତ ତୁ ଜାଣ ।

ସେହିରୂପେ ଏ ନୀତି ହୋଇ ।

ଅଳ୍ପକାଳେ ନ ଫଳଇ ଗିରେ ଫଳଇ ।୭୬।

ଦୁରୁଂ ଦେଖି ଭୟ କରେ ନିକଟରେ ଘୃଣା.

ବଡ଼ ଲୋକମାନଙ୍କର ଏ ଦୁଇ ଗୁଣ ।

ନିଶ୍ଚେ ବିପତ୍ତି ପଡ଼ିଲେ ନ ଚଳଇ ବୁଦ୍ଧି ହେଳେ

ଏତେ ଗୁଣ ଯାର ଅଛି ସେ ବଡ଼ ଜାଣ ।

ମହାବଳ ସେ ଚିତ୍ରବର୍ଣ୍ଣ ।

ବୁଝିଲେ ଆମ୍ଭର ବଳ ତହିଁରୁ ହୀନ ।୭୭।

ବଳବନ୍ତ ସଙ୍ଗେ ଯୁଦ୍ଧ କରିବାର ନୋହେ ସିଦ୍ଧ

ହସ୍ତୀ ସଙ୍ଗେ ନର ପାଦ ଯୁଦ୍ଧ ପରାଏ ।

କାଳକୁ ନ ଚାହିଁ ଯେହୁ ଅପକାର କରେ ସେହୁ

ମୂରୁଖ ବୋଲି ଜାଣଇ ମହାରାଜ ହେ ।

ବଳବନ୍ତ ସଙ୍ଗରେ କଳି ।

କଲେ ପକ୍ଷୁବନ୍ତ କୀଟ ପରାଏ ମରି ।୭୮।

ଅକାଳେ କୂର୍ମ ପରାଏ ସଙ୍କୋଚ କରିଣ କାୟେ

ଯେତେ ଅପକାର କଲେ ତାହା ସହିବ ।

ଯେତେବେଳେ କାଳ ହେବ       ସେତେବେଳେ ନ ସହିବ

କ୍ରୂର ସର୍ପ ପ୍ରାୟ ହୋଇ ରିପୁ ନାଶିବ ।

ଷଡ଼ ସଜ୍ଜ କର୍ମ ଭିତରେ ।

ତାର ଦୂତ ଶୂକ ଥାଉ ଆମ୍ଭ ଘରରେ ।୭୯।

ଯେହି କେହି ଜନ ଅଳ୍ପ ହୋଇଥିଲେ ହେଁ ବିକଳ୍ପ

ନ କରିଣ ସେ ଯେବେ ଉପାୟ ଜାଣଇ ।

ତେବେ ଯେ ସେ ବଡ଼ ହେଲେ ତାକୁ ଉପାଡ଼ଇ ହେଳେ

ତୃଣ ପରାଏ ସେ ପୁଣି ଉଡ଼ିଣ ଯାଇ ।

ଦେଖ ନଦୀ ବେଗକୁ ତୁହି ।

ବୃକ୍ଷମାନଙ୍କୁ ଉପାଡ଼ି ପକାଏ ସେହି ।୮୦।

ଗଡ଼ ପାଖେ କାନ୍ଥି ଦେଇ ଯେବେ ଧନୁର୍ଦ୍ଧର ଥାଇ

ଏକା ହେଲେ ଶଏ ଲୋକ ସଙ୍ଗେ ଯୁଝଇ ।

ଶତ ଶତ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଲୋକକୁ କରଇ ଲକ୍ଷ୍ୟ

ଏହିହେତୁରୁ ସେ ଦୁର୍ଗ ଅଧିକ ହୋଇ ।

ଯେବେ ରାଜା ଦୁର୍ଗେ ନ ଥାଇ ।

ପୋତ ଚ୍ୟୁତ ମାନବ ପରାଏ ହୁଅଇ ।୮୧।

ଗଡ଼ ବେଢ଼ି ଯେ କରିବ ଚାରି ପାଖେ ଜଳି ଥିବ

ପର୍ବତ ପାଚାରୀ ଚାରି ପାଖରେ ଥିବ ।

ସଲିଳ ଯନ୍ତ୍ର କରିବ ନଦୀ ବନ ବେଢ଼ିଥିବ

କଣ୍ଟା ଖୁଣ୍ଟା ପଙ୍କ ଖାଲ ବିସ୍ତାର ହେବ ।

ରସ ଧାନ୍ୟ କାଷ୍ଠ ପ୍ରବେଶ ।

ହେଉଥିବ ଯାଉଥିବ ସେ ଦୁର୍ଗ ଦେଶ ।୮୨।

ଏ ସାତ ଦୁର୍ଗ ସମ୍ପତ୍ତି ବେଗେ କର ହେ ନୃପତି

ରାଜା କହେ କେ କରିବ ସେ ଗଡ଼ ସଜ ।

ଚକ୍ରବାକ ଶୁଣି କହି ଯେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟେ ଯେ ହୁଅଇ

ତାହାକୁ ତହିଁରେ ଯୋଜି ହେ ମହାରାଜ ।

ଯିଏ ଯେଉଁ କର୍ମ ନ ଜାଣି ।

ସେ ଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞ ହେଲେ ତାହା ନ କରେ ପୁଣି ।୮୩।

ସେହିହେତୁ ସାରସକୁ ବେଗରେ ଡାକ ଏଠାକୁ

ଡାକନ୍ତେ ସାରସ ଆସି ପ୍ରବେଶ ହେଲା ।

ତାହାକୁ ଆଶ୍ୱାସ କରି ରାଜା କହଇ ବିଚାରି

ସାରସ ତୁ ଗଡ଼ ସଜ୍ଜ କର ବୋଇଲା ।

ନମସ୍କାର କରି ସାରସ ।

ବୋଲେ ବହୁକାଳୁ ସଜ୍ଜ ସେ ଦୁର୍ଗବାସ ।୮୪।

ଏହି ସର ଗଡ଼ ଜାଣ ମଧ୍ୟ ଦ୍ୱୀପେ ରଖ ଧାନ

ସର୍ବ ସଂଗ୍ରହରୁ ଭଲ ଧାନ୍ୟ ରକ୍ଷଣ ।

ଦିବ୍ୟ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ମୁଖେ ନେଇ ଦେଲେ କି ପ୍ରାଣ ରହଇ

ଉତ୍ତମ ଳବଣ ରସ ରସରେ ଜାଣ ।

ରଖ ତାକୁ ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ କରି ।

ତା ବିନା ବ୍ୟଞ୍ଜନ ହୋଏ ଗୋବର ପରି ।୮୫।

ରାଜା କହିଲେ ସତ୍ୱର ଯାଇ ତୁମ୍ଭେ ଏହା କର

ଏ ସମୟେ ଦ୍ୱାରପାଳ ପ୍ରବେଶ ହୋଇ ।

କହଇ ହେ ଦେବ ଶୁଣ ସିଂହଳ ଦ୍ୱୀପରୁ ଜାଣ

ଆସିଅଛି ମେଘବର୍ଣ୍ଣ ବାୟସ କେହି ।

ଆପଣାର ଭୃତ୍ୟ ଘେନିଣ ।

ସେ ବୋଲୁଛି କରିବି ମୁ ରାଜ ଦର୍ଶନ ।୮୬।

ଶୁଣି ରାଜା କହେ ପୁଣ ସର୍ବଜ୍ଞ ସେ କାକ ଜାଣ

ତାହାକୁ ଚାକର ରଖିବାର ଉଚିତ ।

ଚକ୍ରବାକ ବୋଲେ ଥାଉ ଏ କଥା ଏରୂପେ ହେଉ

ହେଲେ କି ହେବ କି କାକ ଏ ସ୍ଥଳଗତ ।

ତେଣୁ ଏ ଆମ୍ଭର ବିପକ୍ଷ ।

ଏହାକୁ ରଖିଲେ ଆମ୍ଭେ ହେବା ଅରକ୍ଷ ।୮୭।

ଆତ୍ମପକ୍ଷ ଛାଡ଼ି କରି ଯେ ପରପକ୍ଷ ଆଦରି

କରେ କର୍ମ ନୀଳବର୍ଣ୍ଣ ଶୃଗାଳ ପ୍ରାୟେ ।

ସେ ନାଶକୁ ଯାଇ ଜାଣ ଏକଥା ନୁହଇ ଆନ

ରାଜା ପଚାରେ ଏ କଥା କିରୂପେ ହୋଏ ।

ଶୁଣି ଚକ୍ରବାକ କହଇ ।

ଏକ ଦେଶେ କଉଣସି ଶୃଗାଳ ଥାଇ ।୮୮।

ଏକ କାଳେ ସେ ନଗରେ ବୁଲୁଥିଲା ଯେ ରାତ୍ରରେ

ପ୍ରାନ୍ତେ ନୀଳ ପାଣି ହାଣ୍ଡି ମଧ୍ୟେ ପଡ଼ିଲା ।

ଉଠିବାକୁ ତା ଭିତର ନ ପାରିଲା ଯେଣୁ ଫେର

ପ୍ରାତଃକାଳେ ମୃତ ପ୍ରାୟ ପଡ଼ି ରହିଲା ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ତନ୍ତି ଦେଖିଲା ।

ବାହାର କରି ତାହାକୁ ଦୂରେ ଫିଙ୍ଗିଲା ।୮୯।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ସେହିଠାର ବନକୁ ଯାଇଣ ଫେର

ଦେଖି କରି ଆପଣାକୁ ବିଚାର କଲା ।

ବର୍ତ୍ତମାନ ମୁହିଁ ଆଜ ସାଧିବି ଆପଣା କାର୍ଯ୍ୟ

ଏମନ୍ତ ବିଚାରି ଆତ୍ମ ଜାତି ଗାଇଲା ।

ଡାକି କହେ ଦେଖ ମୋ ବର୍ଣ୍ଣ ।

ସବୌଷଧିରେ ସେ ହୋଇଅଛି ଏସନ ।୯୦।

ବନରାଜ୍ୟେ ଅଭିଷେକ କଲେ ଦେବୀ ମୋତେ ଏକ

କହିଲେ ଯେ ବଣ୍ୟ ପଶୁ ତାଙ୍କ ଉପରେ ।

କରି ରାଜ ଅଧିକାର ଏହି ବନର ଭିତର

ସମସ୍ତଙ୍କୁ ପାଳି ଦେଇ କର ବେଭାର ।

ତାହା ଶୁଣି ସର୍ବ ଶୃଗାଳ ।

ଷାଷ୍ଟାଙ୍ଗ ପାଦରେ ପଡ଼ି କଲେ ଜୁହାର ।୯୧।

କହିଲେ ଦେବ ଯେ ଆଜ୍ଞା କରିବୁଁ ନାହିଁ ଅବଜ୍ଞା

ଆଜ୍ଞା ପ୍ରମାଣେ କରିବୁଁ କାର୍ଯ୍ୟ ବୋଇଲେ ।

ଏହି କ୍ରମେ ପଶୁଗଣ କଲେ ତା ପାଦେ ସେବନ

ସ୍ୱଜ୍ଞାତିଙ୍କି ଘେନି ସେହି କାର୍ଯ୍ୟ ସାଧିଲେ ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ସିଂହ ଶାର୍ଦ୍ଦୂଳ ।

ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲେ ଆସି ଆଗେ ତାହାର ।୯୨।

ଏହାଙ୍କୁ ଦେଖି ଶୃଗାଳ ଲାଜରେ ହୋଇ ବିକଳ

ସବୁ ଜ୍ଞାତିମାନଙ୍କୁ ଆଦର ନ କଲା ।

ତା ଦେଖି ସର୍ବ ଶୃଗାଳ ମନରେ ହେଲେ ବିକଳ

ତା ଦେଖି ବୃଦ୍ଧ ଜମ୍ୱୁକ ତାଙ୍କୁ କହିଲା ।

କିପାଁ ତୁମ୍ଭେ ବିଷର୍ଣ୍ଣ ଚିତ୍ତ ।

ହେଉଅଛ ଆମ୍ଭ ଜାଣୁ ଏଥିର ତତ୍ତ୍ୱ ।୯୩।

ଏତ ନୀତି ନ ଜାଣଇ ତେଣୁ ଅନୀତି କରଇ

ଯେଣୁ ଜାତି ଛାଡ଼ି ଅଜାତିକି ଭଜଇ ।

ମୁ ଜାଣଇଁ ଏହା ମର୍ମ୍ମ ଯହିଁରୁ ଏଡ଼େ କରମ

ଯେଉଁରୂପେ ମରିବ ତା କରିବି ମୁହିଁ ।

ଏ ଯେ ସିଂହ ବ୍ୟାଘ୍ର ଅଛନ୍ତି ।

ବର୍ଣ୍ଣ ମାତ୍ର ଦେଖି ଜାତି କେ ନ ଜାଣନ୍ତି ।୯୪।

ଯେରୂପେ ଜାଣିବେ ସେହି ସେରୂପେ ଉପାୟ କହି

ଶୁଣ ତୁମ୍ଭେ ସନ୍ଧ୍ୟାକାଳେ ତାର ନିକଟ ।

ଯାଇ କର ମହାରାବ ଶୁଣିଣ ସେହୁ କରିବ

ଯାହାର ଯେ ସ୍ୱଭାବ ସେ ହୋଏ ପ୍ରକଟ ।

ଯେବେ ଶ୍ୱାନ ରାଜା ହୁଅଇ ।

ପାଣ୍ଢୋଇକି ଦନ୍ତରେ କି ନ କାମୁଡ଼ଇ ।୯୫।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ଶବ୍ଦ ଶୁଣି ସେମାନେ ତା ଜାତି ଜାଣି

ମାରିବେ ତା ଶୁଣି ଶବ୍ଦ କଲେ ସେମାନେ ।

ତାଙ୍କ ଶବ୍ଦ ସେହି ଶୁଣି ବୋବାଇଲା ସେହିକ୍ଷଣି

ମାରି ପକାଇଲେ ଜାଣି ସେମାନେ ବନେ ।

ଯାର ମର୍ମ ଯେ ଜାଣେ ସେହି ।

ତାକୁ ଅଗ୍ନି ଶୁଷ୍କ ବୃକ୍ଷପରି ଜାଳଇ ।୯୬।

ଏହି ହେତୁରୁ କହୁଛି ପର ପକ୍ଷ ଯେ ରହୁଛି

ଏଥିରୁ ଅକାର୍ଯ୍ୟ ହେବ ଶୁଣ ରାଜନ ।

ରାଜା କହଇ ସ୍ୱରୂପେ ଯେବେ ଏକଥା ଏରୂପେ

ତେବେ ଦୂରୁ ଆସିଅଛି ଦେଖ ଏ ଜନ ।

ରଖିବାର ଭଲ ବିଚାର ।

ଶୁଣି ଚକ୍ରବାକ କହେ ପେଶିବା ଚାର ।୯୭।

ଗଡ଼ତ ସଜ ହୋଇଲା ସବୁଠାରେ ସବୁ ହେଲା

ଶୁକକୁ ଡକାଇ ଆଣ କରି ଆଦର ।

ସାତ ପାଞ୍ଚ କଥା କହି ତାଙ୍କୁ ଦିଅ ପଠିଆଇ

ଦେବ ସେ ବେଗରେ ଯାଉ ଆପଣା ପୁର ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ସେ ସଭା କଲେ ।

ଶୁକ କାକ ଦୁହିଁକି ଡକାଇ ଆଣିଲେ ।୯୮।

ଦତ୍ତାସନେ ବସି କରି ଶିର କିଛି ନମ୍ର କରି

ଶୁକ କହୁଅଛି ଆହୋ ହିରଣ୍ୟଗର୍ଭ ।

ଯେବେ ତୋ ଶ୍ରୀ ଜୀବନରେ କାର୍ଯ୍ୟ ଅଛି ସତ୍ୱରରେ

ତେବେ ତାଙ୍କ ପାଦ ସେବ ସହିବେ ସର୍ବ ।

ଅପରାଧ ଏରୂପେ ଆଜ୍ଞା ।

ଦେଇଛନ୍ତି ଚିତ୍ରବର୍ଣ୍ଣ ଛାଡ଼ ଅବଜ୍ଞା ।୯୯।

ଯେବେ ଏହା ନାହିଁ କର ରହିବାକୁ ସ୍ଥାନ କର

ସେ ରାଜାଧିରାଜ ଯେବେ କରିବେ ରୋଷ ।

ତୁମ୍ଭର ଯେ ଦଶା ହେବ ପଛେ ତା ପୁଣି ବୁଝିବ

ଏହା ଶୁଣି ରାଜା କୋପ ହେଲା ଅଶେଷ ।

ବୋଲେ ମୋର କେହି ନାହିଁ କି ।

ଉଠି ମେଘବର୍ଣ୍ଣ ବୋଲେ କହ କାହିଁକି ।୧୦୦।

ଦେବ ଆଜ୍ଞା ଯେବେ ଦେବ       ମାରିବି ଏ ଦୁଷ୍ଟ ଜୀବ

ଶୁଣି ଚକ୍ରବାକ ରାଜା କାକକୁ କହେ ।

ବହୁତ ଶାନ୍ତ୍ୱନା କରି ଯେବେ ଏ କଥା ନ କରି

ଦୂତ ବଦ୍ଧ କରିବାର ଉଚିତ ନୋହେ ।

ଯେଉଁ ସଭା ବୃଦ୍ଧ ରହିତ ।

ସେ ସଭା ହୁଅଇ ଲୋକେ ବଡ଼ ନିନ୍ଦିତ ।୧୦୧।

ଯେ ବୃଦ୍ଧ ଧର୍ମ ନ କହେ ସେହି ବୃଦ୍ଧ ବୃଦ୍ଧ ନୋହେ

ଯେଉଁଠାରେ ସତ୍ୟ ନାହିଁ ସେ ଧର୍ମ ନୋହି ।

ଯହିଁରେ କପଟ ଥାଇ ସେ ସତ୍ୟ ସତ୍ୟ ନୁହଇ

ଏହିହେତୁ ରାଜା ବୃଦ୍ଧ ସେବା କରଇ ।

ଦୂତ ମ୍ଳେଚ୍ଛ ହେଲେ ଅବାଧ୍ୟ ।

ଯେଉଁ ହେତୁ ରାଜା ଦୂତ ଆନନସିଦ୍ଧ ।୧୦୨।

ଯାହାର ଯେ ଦୂତ ହୋଇ ତାର ସେ ବଡ଼ାଇ କହି

ଯାହାଠାକୁ ଯାଇ ତାର ନିନ୍ଦା କହଇ ।

ଏଣୁ ଏ ଦୂତ ବଚନ କେହି ନ ମଣଇ ଆନ

ସର୍ବଦା ଅବାଧ ଭାବେ ସେହୁ ବୋଲଇ ।

ଶୁଣି ରାଜା କାକ ସେ ଶାନ୍ତ ।

ହେଲେ ଏହା ଶୁଣି ଶୁକ ଗଲା ତ୍ୱରିତ ।୧୦୩।

ଚକ୍ରବାକ ଶୁକ ଆଣି ବହୁ ପ୍ରବୋଧିଣ ପୁଣି

ଖଡ଼ୁ ନୋଳି କଣ୍ଠି ମାଳା ଦେଇ ଭେଜିଲା ।

ଶୁକ ବିନ୍ଧ୍ୟାଚଳ ଯାଇ ରାଜାଠାରେ ଭେଟ ହୋଇ

ସାଷ୍ଟାଙ୍ଗେ ପାଦତଳରେ ପଡ଼ି ଶୋଇଲା ।

ରାଜା କହେ କି ବାର୍ତ୍ତା ଶୁକ ।

କେମନ୍ତ ଦେଶ ଦେଖିଲୁ କେମନ୍ତ ଲୋକ ।୧୦୪।

ଶୁକ କହେ ରାଜା ଶୁଣ ସଂକ୍ଷେପ ଏ ବାର୍ତ୍ତା ଜାଣ

ଯୁଦ୍ଧରେ ଉଦ୍ଯୋଗ କର ଥାଉ ବିଚାର ।

କର୍ପୂର ଦ୍ୱୀପ ଯେ ଦେଶେ ସେ ସ୍ୱର୍ଗର ଏକ ଦେଶ

ତାକୁ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବ ଆଉ କେ ଛାର ।

ଶୁଣି ରାଜା ଶିଷ୍ଟ ଲୋକଙ୍କୁ ।

ଡାକିଲା ବିଚାର କରିବାକୁ ସଭାକୁ ।୧୦୫।

ସମସ୍ତଙ୍କୁ ରାଜା ଭାଷି ବିଗ୍ରହ ପଡ଼ିଲା ଆସ

ଏଠାରେ ଯେ କାର୍ଯ୍ୟ ତାହା ତୁମ୍ଭେ କହତ ।

ଯେରୂପେ ଆମ୍ଭର କାର୍ଯ୍ୟ ହେବ ଶତ୍ରୁର ଅକାର୍ଯ୍ୟ

ଯେରୂପରେ ଆମ୍ଭର ରହିବ ମହତ୍ୱ ।

ବିଗ୍ରହତ ହେଲା ଆରମ୍ଭ ।

ଶୁକ କହିଲା ସେ ଗଡ଼ କରିଛି ଦମ୍ଭ ।୧୦୬।

ଯେବେ ଅସନ୍ତୋଷ ହୋଇ ବ୍ରାହ୍ମଣ ନାଶ ଭଜଇ

ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇଲେ ରାଜା ନାଶ ହୁଅଇ ।

ବେଶ୍ୟା ଯେବେ ଲାଜ ପାଇ ଢାଳେହେଁ ସେ ନାଶ ଯାଇ

କୁଳସ୍ତ୍ରୀ ନିର୍ଲ୍ଲଜ୍ଜ ହେଲେ ନାଶ ଭଜଇ ।

ଦୂରଦର୍ଶୀ ଗୃଧ୍ର କହଇ ।

ଦେବ ବିଗ୍ରହ କେବେହେଁ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ନୋହି ।୧୦୭।

ଆପଣା ମିତ୍ର ଅମାତ୍ୟ ପାଖେଥିବେ ଯେତେ ଭୃତ୍ୟ

ଏମାନଙ୍କ ଅନୁରାଗ ଦେଖିବ ଯେବେ ।

ଶତ୍ରୁର ଅମାତ୍ୟ ମିତ୍ର ଯେ ଥିବେ ତାହାର ଭୃତ୍ୟ

ଏହାଙ୍କ ବିରାଗତାରେ ଦେଖିବ ଯେବେ ।

ରାଜା ବିଗ୍ରହକୁ କରିବ ।

ଯେବେ ବିପରୀତ ହେବ ଆପେ ମରିବ ।୧୦୮।

ଭୂମି ଧନ ମିତ୍ରବଳ ଏ ତିନି ବିଗ୍ରହ ଫଳ

ଏମାନେ ନିଷ୍ଠା ହୋଇବେ ଯେ

ନାନା ପ୍ରକାରେ କପଟ କରି ନୋହିବ ଉତ୍କଟ

ତା ଛିଦ୍ର ଦେଖି ବିଗ୍ରହ ତେବେ କରିବ ।

ରାଜା କହେ ଆମ୍ଭର ବଳ ।

କେତେଛନ୍ତି ଯାଇ ଦେଖୁ ମନ୍ତ୍ରୀ କେବଳ ।୧୦୯।

କେଉଁମାନଙ୍କର ଦୃଢ଼ ଭକ୍ତି ଅଛି ଆମ୍ଭଠାର

କେ ଅବା ଅଦୃଢ ଭକ୍ତି ବୁଝ ତୁ ଯାଇ ।

କେତେ ବର୍ତ୍ତନ କାହାର ପାଇଛି କି କେତେ ତାର

ଅଛି ସବୁ ବୁଝି ତାହା ଦିଅ ତୁ ନେଇ ।

ଜ୍ୟୋତିଷକୁ ଡାକି ତୁ ଆଣ ।

ଯାତ୍ରା ନିମିତ୍ତରେ କହୁ ଯେ ଶୁଭକ୍ଷଣ ।୧୧୦।

ମନ୍ତ୍ରୀ କହେ ଦେବ ଶୁଣ ବ୍ୟଗ୍ରରେ ଯାତ୍ରା କରଣ

କରନ୍ତି ସେ ମୂର୍ଖମାନେ ଅବିଚାରରେ ।

ଶତ୍ରୁ ବଳକୁ ଯାଆନ୍ତି ତହିଁ ପରାଭବ ପାନ୍ତି

ସୁନିଶ୍ଚୟ ଏକଥା ତୁମ୍ଭେ ଜାଣ ମନରେ ।

ଶୁଣି ମନ୍ତ୍ରିକୁ ରାଜା କହି ।

ମୋହର ଉତ୍ସାହ ଭଙ୍ଗ ନ କର ତୁହି ।୧୧୧।

ଯେଉଁରୂପେ ପରଦେଶ ମାରି କରିବି ମୁ ଯଶ

ସେହିରୂପ ମୋତେ କହ ବିଚାର କର ।

ଗୃଧ୍ର କହେ ଦେବ ଶୁଣ ଯାହା କହିବି ମୁ ପୁଣ

ତାହାକଲେ ତୁମ୍ଭରତ କାର୍ଯ୍ୟ ସଫଳ ।

ବିଚାରି ନ କଲେ କି ହୋଇ ।

ଔଷଧ ଜାଣିଲା ମାତ୍ରେ କି ରୋଗ ଯାଇ ।୧୧୨।

ତଥାପି ଦେବ ତୁମ୍ଭର ଆଜ୍ଞା ଅଲଙ୍ଘିତ ମୋର

ଶାସ୍ତ୍ରରେ ଯାହା ଶୁଣିଛି କହୁଛି ମୁହିଁ ।

ଶୁଣିମା ହେଉ ଭୋ ଦେବ ଯହିଁ ଯହିଁ ଭୟ ହେବ

ନଦୀ ଅଦ୍ରି ବନ ଦୁର୍ଗ ଯେ ଯହିଁ ତହିଁ ।

ସେନାପତି ବଳ ଘେନିଣ ।

ଆପଣେ ଚାଳିବ ଆଗେ ବ୍ୟୂହ କରିଣ ।୧୧୩।

ସର୍ବବଳ ଅଧିପତି ପ୍ରବୀର ପୁରୁଷ ଘେତି

ଆଗରେ ଯିବ ସେ ନିତି ଏ ନୀତି ରୀତି ।

ମଧ୍ୟେ କଳତ୍ରକୁ ଘେନି ସ୍ୱାମୀ ଭଣ୍ଡାର ଏ ବେନି

ଆଉ କଂସା ଗିନା ଗରା ବାସନ ରୀତି ।

ଦୁଇ ପାଖେ ଅଶ୍ୱ ଚାଲିବ ।

ଅଶ୍ୱ ଦୁଇ ପାଖେ ରଥ ଯୋଚିଣ ଥିବ ।୧୧୪।

ରଥଙ୍କ ଦୁଇ ପାଖରେ ଚାଲୁଥିବେ ଦନ୍ତାବଳେ

ତାଙ୍କୁ ପଛେ ପଦାତି ଆୟୁଧ ଘେନିଣ ।

ପଛେ କ୍ଷୁଦ୍ର ସେନାପତି ଯେ ଥିବେ ଦୁର୍ବଳ ପତି

ତାଙ୍କୁ ଘେନି ଯିବ ଆଶ୍ୱାସନା କରିଣ ।

ପତ୍ୟାଧ୍ୟକ୍ଷ ବଳ ସହିତ ।

ସୁଭଟ ମନ୍ତ୍ରିକି ଘେନିଥିବ ସଙ୍ଗତ ।୧୧୫।

ଖାଲ ଢିପ ଯେଉଁ ସ୍ଥାନ ଜଳେ ହେଉଥିବ ମଗ୍ନ

ପର୍ବତ ପାହାଡ଼ ଥିବ ଯେତେ ସ୍ଥାନରେ ।

ହାତି କି ଚଢ଼ିଣ ଯିବ ସମଭୂମି ଯେବେ ହେବ

ଅଶ୍ୱକୁ ଚଢ଼ିଣ ଯିବ ଜଳେ ନୌକାରେ ।

ସବୁଠାରେ ପଦାତି ସଙ୍ଗେ ।

ଘେନି ଚଳି ଯିବ-ଯୁଦ୍ଧ କରିବ ରଙ୍ଗେ ।୧୧୬।

ବର୍ଷା କାଳ ହେବ ଯେବେ ମାତଙ୍ଗେ ଗମନ ତେବେ

ପ୍ରଶସ୍ତ ଅନ୍ୟ କାଳରେ ତୁରଙ୍ଗମର ।

ଗମନ ପ୍ରଶସ୍ତ କର ସବୁ କାଳେ ପାଇକର

ଦୁର୍ଗମ ମାର୍ଗେ ନୃପତି ରକ୍ଷା ସୈନ୍ୟର ।

ସ୍ୱ ଯୋଦ୍ଧାରେ ରକ୍ଷିତ ହେଲେ ।

କରିବ ନୃପତି ସ୍ୱପ୍ନ ଯୋଗି ନିଦ୍ରାରେ ।୧୧୭।

ଗଡ଼ କାନ୍ଥୀ କଣ୍ଟାବାଡ଼ ଭାଙ୍ଗିଣ ଶତ୍ରୁକୁ ମାଡ଼

ମାରିଣ ତାହାକୁ ରଖି ଆଣି ଧରିଣ ।

ଶତ୍ରୁ ଦେଶ ପ୍ରଦେଶରେ ବଣ କଣ୍ଟା କର ଖରେ

ଯେଉଁଠାରେ ରାଜା ଥାଇ ସେଠାରୁ ଧନ ।

ଧନ ଥିଲେ ଯୋଦ୍ଧାଙ୍କୁ ଦେଇ ।

ଧନ ଦେଲା ଲୋକ ପାଇଁ କେ ନ ଯୁଝଇ ।୧୧୮।

ଯେଉଁହେତୁରୁ ଏ ନର ଦାସ ନୁହଇ ନରର

ଦ୍ରବ୍ୟର ସମସ୍ତେ ଦାସ ଶୁଣ ରାଜନ ।

ଆଦର ବା ଅନାଦର ଧନ ଥିବା ନ ଥିବାର

କାରଣ କ୍ରମରେ ହୋଇ ଭୋଦେବ ଜାଣ ।

ଅଭେଦରେ ଯୁଦ୍ଧ କରନ୍ତି ।

ଏ ତାହାକୁ ସେ ଏହାକୁ ରକ୍ଷା କରନ୍ତି ।୧୧୯।

ଯେ ଥିବେ ଦୁର୍ବଳ ସୈନ୍ୟ ତାଙ୍କୁ ସୈନ୍ୟ ମଧ୍ୟେ ଘେନ

ପାଇକମାନଙ୍କୁ ସୈନ୍ୟ ଆଗେ କରିବ ।

ଏରୂପେ ଶତ୍ରୁକୁ ବେଢ଼ି କରିବ ରାଷ୍ଟ୍ର ଉଜୁଡ଼ି

ରଥ ଗଜ ଘେନି ଶତ୍ରୁ ସୈନ୍ୟ ମାରିବ ।

ସମାନ ଭୂମିରେ ଏ ଜାଣ ।

ଜଳ ବହୁଳରେ ନାଗ ନଉକା ଘେନ ।୧୨୦।

ଯେଉଁଠାରେ ଥିବ ଝାଡ଼ ଧନୁକୁ ଘେନି ପ୍ରହାର

ଗଦାରେ ସେ ପଡ଼ି ଖଣ୍ଡା କୋନ୍ତ ସାବେଳୀ ।

ଘେନି କରିବ ପ୍ରହାର ତୃଣ କାଷ୍ଠ ଧାନ୍ୟ ଜଳ

ଯେରୂପେ ସେ ଗଡ଼ ଭିତରକୁ ନ ଚଳି ।

ସେରୂପେ କରିବ ଯତନ ।

ପାଚେରୀ ପୋଖରୀ କ୍ଷୟ କର ଭଞ୍ଜନ ।୧୨୧।

ରାଜା ଚତୁରାଙ୍ଗ ବଳ ମଧ୍ୟେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଦନ୍ତାବଳ

ସେରୂପରେ ଆଉ କେହି ନୁହନ୍ତି ଜାଣ ।

ଅନନ ଥୋଡ଼ ପାହାର ଦୁଇ ଦନ୍ତ ଚାରି ଗୋଡ଼

ଏତେ ଅଙ୍ଗ ଘେନି ଅଷ୍ଟାୟଧ ସେ ମଣ ।

ଜଙ୍ଗମ ଯେ ଅଶ୍ୱ ପ୍ରବାର ।

ସ୍ଥଳେ ଅଶ୍ୱାଧିକ ଯେହୁ ବିଜୟ ତାର ।୧୨୨।

ହୟକୁ ଆରୋହି ଯୋଧ କରୁଥାଇ ଯେବେ ଯୁଦ୍ଧ

ଦେବତା ହୋଇଲେ ତାକୁ ଯୁଦ୍ଧରେ ହାରି ।

ଯେବେ ସେ ଦୂରେ ଥାଆନ୍ତି       ଶତ୍ରୁମାନେ ବଶବର୍ତ୍ତୀ

ହୁଅନ୍ତି ଏ କଥା ନୋହେ ସନ୍ଦେହକାରୀ ।

ଯେତେ କର୍ମ ଯୁଦ୍ଧେ ପତିର ।

ତାହା କହିବା କ୍ରମରେ ଶୁଣ ହେ ବୀର ।୧୨୩।

ପ୍ରଥମୁ ଯୁଦ୍ଧ କରିଣ ସମସ୍ତ ବୀର ପାଳନ

କେଉଁ ଦିଗେ କିଏ ଥିବ ଏହା ବୁଝିବ ।

କେଉଁ ମାର୍ଗରେ କି ଥିବ ଏହାକୁ ମଧ୍ୟ ବୁଝିବ

ଏରୂପେ ଏ ବଳାବଳ ପୁଣି ବୁଝିବ ।

ସୈନ୍ୟ ବଳ ନ ବୁଝି କରି ।

ଯୁଦ୍ଧ କଲେ ଆପଣାର ହୁଅଇ ହାରି ।୧୨୪।

ସ୍ୱଭାବରେ ଶୂର ହେବ ଅସ୍ତ୍ର ବିଦ୍ୟା ଜାଣି ଥିବ

ଅନୁରାଗୀ ଶ୍ରମହୀନ ଅଧିକ ଖ୍ୟାତ ।

ଅଧିକ କ୍ଷତ୍ରିୟ ଥିବ ଏରୂପେ ଯେ ବଳ ହେବ

ଅତି ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବଳ ଏହି କହେ ପଣ୍ଡିତ ।

ଯେଉଁରୂପେ ସ୍ୱାମୀ ଆଦରେ ।

ନର ଯୁଦ୍ଧ କରେ ତେହ୍ନେ ନୋହେ ଧନରେ ।୧୨୫।

ଶକ୍ତି ଥିଲା ଅଳ୍ପ ବଳ ତାକୁ ଜାଣ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବଳ

ବହୁ ମୁଣ୍ଡ ମଣ୍ଡଳୀକି ଅବଳ ବୋଲି ।

ଯାର ନୋହେ ଶକ୍ତିଭଙ୍ଗ ସେ ଏକା ହୋଇଲେ ରଙ୍ଗ

ସ୍ଥଳରେ ବହୁତ ଲୋକେ ପକାଏ ମାରି ।

ଏଣୁକରି ସମର୍ଥ ଲୋକ ।

ତାକୁ ଖୋଜି ଲୋଡ଼ି ଆଣି ଚାକେରି ରଖ ।୧୨୬।

ଅନୁଗ୍ରହ ନ କରିବ       ରହିବା ସ୍ଥାନ ନ ଦେବ

ଦେଇଥିବ ହରି ନେବ ବିଳମ୍ୱେ ଦେବ ।

ବିପତ୍ତି ପଡ଼ିଲା କାଳେ ତୁନି ହେବ ସବାତାଳେ

ଏତେ ଦୋଷ ଥିଲେ ସୈନ୍ୟ ବିରାଗ ହେବ ।

ଆତ୍ମବଳ ପୀଡ଼ା ନ ଦେଇ ।

ଯିବ ଶତ୍ରୁଠାକୁ ସେନା ଘେନି ବିଜୟୀ ।୧୨୭।

ବହୁତ ଚାଲନ୍ତି ଯେବେ ସୈନ୍ୟ ପୀଡ଼ା ହୋଏ ତେବେ

ଶତ୍ରୁର ସେ ସୁଖ ସାଧ୍ୟ ହୁଅନ୍ତି ସୈନ୍ୟ ।

ଯେବେ ରିପୁ ଭାଇ ଥାଇ ଉପାୟେ ତାକୁ ଫଟାଇ

ତେବେ ଶତ୍ରୁ ବଶ ହୋଇ ଶୁଣ ରାଜନ୍ୟ ।

ତାହାର ଭାଇକି ଉଠାଇ ।

ନେବ ଯେବେ ସେ ଶତ୍ରୁର ବଳ ନ ପାଇ ।୧୨୮।

ରାଜ ପୁତ୍ର ମୁଖ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀ ଦୁହିଙ୍କ ସଙ୍ଗରେ ପ୍ରୀତି

କରିଣ ଅନ୍ତ କଳହ ଜନମ କରି ।

ଯେଉଁ ଶତ୍ରୁ ସ୍ଥିର ଚିତ୍ତ ତାକୁ କରଇ ଅହିତ

ସେହି ପୁତ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ହୁଅଇ ଅରି ।

ରାଜା କହେ କି ହେବ କହି ।

ବହୁତ ବଚନ ଏକା ବଚନେ ଯାଇ ।୧୨୯।

ଯେତେ ଯେତେ ପର ହାନି ଆପଣା ଉଦୟ ଜାଣି

ତେତେ ତା ଉଦୟ ହୁଏ ଆପଣା ନାଶ ।

ଏ ଦୁଇ କଥାକୁ ଜାଣି ଯେ କାର୍ଯ୍ୟ କରଇ ପୁଣି

ସେ ନରକୁ ଜାଣ ତୁମ୍ଭେ ଗୁରୁଙ୍କ ଶିଷ୍ୟ ।

ଅନୁତ୍କଟ ଉତ୍କଟ ବଳ

ତେଜ ତିମିର ପରାଏ ନୁହନ୍ତି ତୁଳ ।୧୩୦।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ଉଠି ରାଜା ଜ୍ୟୋତିଷକୁ କରି ପୂଜା

ତାହାର ବୁଝିଲା ଲଗ୍ନେ ପ୍ରସ୍ଥାନ କଲା ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ଯେଉଁ ଚର ହିରଣ୍ୟଗର୍ଭ ରାଜାର

ପୂର୍ବୁ ଯାଇଥିଲା ସେହି ପ୍ରବେଶ ହେଲା ।

ଆସୁଅଛି ସେ ଚିତ୍ରବର୍ଣ୍ଣ ।

କହିଲା ମଳୟ ପରେ ଅଛନ୍ତି ଜାଣ ।୧୩୧।

ଦୁର୍ଗର ଅନୁସନ୍ଧାନ       ତୁମ୍ଭେ କର ପ୍ରତିକ୍ଷଣ

ଯେଉଁ ହେତୁରୁ ଏ ଗୃଧ୍ର ବଡ଼ ବିଚାର ।

କରିଛି ଆମ୍ଭ ଉପରେ ଜାଣିଲି ମୁଁ ଇଙ୍ଗିତରେ

ପୂର୍ବରୁ ଆମ୍ଭ ଗଡ଼କୁ ପେଶିଛି ଚାର ।

ବୁଝି କର ଏଠାରେ ବୃତ୍ତ ।

ଯିବାବେଳେ ଦଗା କରି ଯିବ ଏ ସତ ।୧୩୨।

ଚକ୍ରବାକ ଶୁଣି କହେ କାକ ସଂଭାବିତ ହୋଏ

ରାଜା କହେ ଶୁଣି କଦାଚିତ ନୁହଇ ।

ଏକଥା ଏରୂପେ ଯେବେ ସତ୍ୟ ସେହି କିପାଁ ତେବେ

ସେକାଳ ଶୁକ ମାରଣ ଦେଖ କରଇ ।

ଶୁକ ଯେଉଁଦିନୁ ଅଇଲା ।

ସେହି ଦିନୁ ଯୁଦ୍ଧର ବିଚାର ହୋଇଲା ।୧୩୩।

ଏ କାକ ଆସି ସେଠାରୁ ଅଛି ବହୁତ କାଳରୁ

ଶୁଣି କହୁଅଛି ମନ୍ତ୍ରୀ ଏତ ଅଜ୍ଞାତ ।

ଏହାଠାରେ ଶଙ୍କା ଜାତ ହେଉଛି ଆମ୍ଭର ଚିତ୍ତ

ଶୁଣି ରାଜା କହେ ଆଗନ୍ତୁ ଜନ ହିତ ।

କଉଣସିଠାରେ ହୁଅଇ ।

ଶୁଣ ଶତ୍ରୁ ହିତ କଲେ ବନ୍ଧୁ ହୁଅଇ ।୧୩୪।

ବନ୍ଧୁ ଯେବେ ଅପକାର କରଇ ହୋଇ ସେ ପାର

ଦେଖ ଦେହ ଜନ୍ୟ ରୋଗ ଦୁଃଖ ଦିଅଇ ।

ଅରଣ୍ୟେ ଔଷଧ ଥାଇ ସେ ଦେହକୁ ହିତ ହୋଇ

ଶୁଣ ବୀରବର ନାମେ ଥିଲା ସେ କେହି ।

ଶୂଦ୍ର ରାଜା ସେବକ ହେଲା ।

ଅଳ୍ପକାଳରେ ଆପଣା ସୁତକୁ ଦେଲା ।୧୩୫।

ଶୁଣି ମନ୍ତ୍ରୀ ପଚାରଇ ଏକଥା କିରୂପେ ହୋଇ

ଶୁଣି ରାଜା ହଂସ କହେ ପୂର୍ବକାଳରେ ।

ମୁହିଁ ଶୁଦ୍ରକ ରାଜାର ଥିଲା ଯେଉଁ କ୍ରୀଡ଼ାସର

କର୍ପୂରମଞ୍ଜରୀ ନାମ ହଂସୀ ତହିଁରେ ।

ପିତା ତାର କର୍ପୂର କେଳି ।

ତାହାର ସଙ୍ଗରେ ମୁହିଁ କରୁଛି କେଳି ।୧୩୬।

ସେ ସମୟେ ବୀରବର ନାମ କ୍ଷତ୍ରିୟ କୁମର

କଉଣସି ଦେଶରୁ ଆସିଣ ହୋଇଲା ।

କରିବି ରାଜ ଦର୍ଶନ ମୁହିଁ ରାଜପୁତ୍ର ଜାଣ

ଚାକେରି କରି ରହିବି ବୋଲି କହିଲା ।

ନେଇ ଦ୍ୱାରୀ ରାଜା ଦେଖାଇ ।

ରାଜାଙ୍କୁ ସେ ଦେଖି ବୀରବର କହଇ ।୧୩୭।

ମୋର ନାମ ବୀରବର ମୁହିଁ କ୍ଷତ୍ରିୟ କୁମର

ଚାକେରି କରିବା ପାଇଁ ଆସିଛି ମୁହିଁ ।

ଶୁଣି ରାଜା ବୋଲେ ରହ କେତେ ବରତନ କହ

ମାସକରେ ଶୁଣି ବୀରବର କହଇ ।

ଦିନକରେ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ଚାରିଶ

ଦେଇ ଯେବେ ପାରିବ ମୁ ହୋଇବ ଦାସ ।୧୩୮।

ରାଜା ବୋଲେ ଆଚ୍ଛା ଦେବା ତୋର ସାମଗ୍ରୀ ଦେଖିବା

ଯେବେ ତାହା ଶୁଣି ବୀରବର କହଇ ।

ଏ ଖଡ଼ଗ ଦୁଇ ବାହୁ ଏଥୁ ଆନ ନାହିଁ ଆଉ

ଶୁଣି ରାଜା ବୋଲଇ ମୁ ପାରିବି ନାହିଁ ।

ବୀରବର ତା ଶୁଣି ଗଲା ।

ତା ଦେଖିଣ ଅମାତ୍ୱ ରାଜାଙ୍କୁ କହିଲା ।୧୩୯।

ଏ ଯେବେ ଲେଉଟି ଯିବ ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ନିନ୍ଦା ହୋଇବ

ଚାରିଦିନ ବରତନ ଦେଇ ବୁଝିବା ।

ଏହାର କି ଗୁଣ ଅଛି ଆମ୍ଭେ ତ ନ ଜାଣୁ କିଛି

ଜାଣିଲା ଉତ୍ତାରୁ ବେଗେ ମେଲାଣି ଦେବା ।

ଦେବ ଅଛି ଏହାର ଗୁଣ ।

ନ ଥିଲେ କି କହେ ଏଡ଼େ ଭାର ବର୍ତ୍ତନ ।୧୪୦।

ମନ୍ତ୍ରୀ ମୁଖୁଁ ଏହା ଶୁଣି ସେ ଶୁଦ୍ରକ ନୃପମଣି

ତାଙ୍କୁ ଲେଉଟାଇ ଆଣି ତାମ୍ୱୁଳ ଦେଲା ।

ଆଜଠାରୁ ଏ ନବର ଦ୍ୱାରପାଳ ଅଧିକାର

କରେ କରବାଳ ଧରି କର କହିଲା ।

ସେହି ଦିନୁ ସେ ବୀରବର ।

ହେଲା ରାଜା ଶୟନ ଘର ଦ୍ୱାରପାଳ ।୧୪୧।

ରାଜା ତାକୁ ମୁଦ୍ରାଶତ ଚତୁଷ୍ଟୟ ଦେଇ ନିତ୍ୟ

ନେଇ କି କରଇ ଏହା ପଛେ ବୁଝଇ ।

ବୀରବର ବରତନ       ନେଇ ଦିଅଇ ବ୍ରାହ୍ମଣ

ଦେବତାକୁ ଦୁଇଶ ଶଏ ବନ୍ଧୁ ଦେଇ ।

ପଞ୍ଚାଶ ଦେଇ ଦୀନଜନ ।

ବାକି ପଞ୍ଚାଶକ ନେଇ କରେ ଭୋଜନ ।୧୪୨।

ଏହିରୂପେ ନିତ୍ୟେ କରି ଖଡ଼ଗ ହସ୍ତରେ ଧରି

ରାଜଦ୍ୱାରେ ଜାଗରୁକ ହୋଇ ବସଇ ।

ଯେବେ ରାଜା ଆଜ୍ଞାଦେଇ ଘରକୁ ଯାଅ ବୋଲଇ

ତେବେ ଆପଣା ଘରକୁ ସେକ୍ଷଣ ଯାଇ ।

ତିନି ଦିନ ଏରୂପେ ଗଲା ।

ରାଜା ଚତୁର୍ଥ ରାତ୍ରରେ କାନ୍ଦ ଶୁଣିଲା ।୧୪୩।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ରାଜା କହେ ଏ ଦ୍ୱାରରେ ଅଛି କିଏ

ଶୁଣି ଦ୍ୱାରପାଳ କହେ ମୁଁ ବୀରବର ।

ରାଜା କହେ ଯାଅ ଦେଖ କିଏ କାନ୍ଦୁଛି ଅରକ୍ଷ

ଯେ ଆଜ୍ଞା ହେଉଛି ଦେବ ବୋଲି ସତ୍ୱର ।

ବୀରବର ଚଳିଣ ଗଲା ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ରାଜା ମନେ ଚିନ୍ତା ହୋଇଲା ।୧୪୪।

ଏହି ଯେ ରାଜକୁମର ଏକା କରି ପେଶିବାର

ମୋର ବଡ଼ ଅନୁଚିତ ମହାନ୍ଧକାରେ ।

ହଉ ଭଲା ଆମ୍ଭେ ଯିବା କି ରୋଦନ ଏ ବୁଝିବା

ଏମନ୍ତ ବୋଲି ତା ପଛେ ଗଲା ସତ୍ୱରେ ।

ନଗରରୁ ବାହାର ହୋଇ ।

ଯେଉଁଠାରେ କାନ୍ଦଇ ସେଠାରେ ହୁଅଇ ।୧୪୫।

ବେଗେ ବୀରବର ଯାଇ ସେଠାରେ ପ୍ରବେଶ ହୋଇ

ରୂପ ଯଉବନ ଅଳଙ୍କାର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ।

ଦେଖି ତହିଁ ଏକ ନାରୀ ପଚାରଇ ଧୀର କରି

କିଏସେ ତୁ କାହିଁକି କରୁଛୁ ରୋଦନ ।

ସେ କହଇ ଏ ରାଜା ଘରେ ।

ରାଜଲକ୍ଷ୍ମୀ ଥିଲି ଏହା ଭୂଜ ଛାୟାରେ ।୧୪୬।

ବହୁତ କାଳରୁ ମୁହିଁ ଥିଲି ଏହାଠାରେ ରହି

ଏବେ ଯିବି ଶୁଣି ବୋଲେ ସେ ବୀରବର ।

କିରୂପେ ତୁମ୍ଭେ ଏଠାରେ ରହିବ କହ ସତ୍ୱରେ

ଶୁଣି ଲକ୍ଷ୍ମୀ କହୁଛନ୍ତି ତୋର ରାଜାର ।

ଯେରୂପରେ ଭଲ ହୋଇବ ।

ତାହା କହୁଅଛି ଶୁଣ ହେ ବୀର ସର୍ବ ।୧୪୭।

ଯେବେ ତୁ ଆପଣା ସୂତ ବତିଶ ଲକ୍ଷଣେଯୁକ୍ତ

ଶକ୍ତିବର ନାମ ତାର ତାହାକୁ ଆଣି ।

ମନେ ନ କରି ବିକଳ୍ପ କରିଣ ତୁହି ସଂକଳ୍ପ

ଦେବିଙ୍କ ଆଗେ ଖଡ଼ଗେ ପକାଅ ହାଣି ।

ତେବେ ମୁ ରହିବି ଏମନ୍ତ ।

କହି ଭଗବତୀ ହେଲେ ଅନ୍ତର ଭୂତ ।୧୪୮।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ବୀରବର ସ୍ୱ ଗୃହ ଯାଇ ସତ୍ୱର

ଆପଣା ପୁତ୍ର ପତ୍ନିଙ୍କି ଦେଲା ଉଠାଇ ।

ଦୁହେଁ ଉଠିଣ ବସିଲେ ବୀରବରକୁ ଦେଖିଲେ

ସେ ପୁଣି ଦୁହିଁକି ଲକ୍ଷ୍ମୀ ବୃତ୍ତାନ୍ତ କହି ।

ଶୁଣି ଶକ୍ତିବର କହଇ ।

ଧନ୍ୟ ମୁ, ସ୍ୱାମୀ କାର୍ଯ୍ୟରେ ମୋ ଦେହ ହୋଇ ।୧୪୯।

ତାତ ବିଳମ୍ୱ ନ କର ବର୍ତ୍ତମାନ କି ବିଚାର

କଦାଚିତ ଏରୁପରେ କର୍ମ ବିଷୟେ ।

ଏ ଦେହର ବିନିଯୋଗ କର୍ମ ଯେବେ ହୋଏ ଯୋଗ

ତେବେ ଏ ତିନି ଲୋକରେ ଧନ୍ୟ ସେ ହୋଏ ।

ପଣ୍ଡିତର ଏହି ଚରିତ ।

ପର ନିମିତ୍ତ ଛାଡ଼ଇ ଜୀବନ ବିତ୍ତ ।୧୫୦।

ଶକ୍ତିବର ମାତା କହେ ଯେବେ ଏହି କଥା ନୋହେ

ତେବେ ଏଡ଼େ ବର୍ତ୍ତନରୁ କିରୂପେ ମୁକ୍ତ ।

ହୋଇବା କିରୂପେ ଆମ୍ଭେ ବେଗେ ଯିବା ଚାଲ ତୁମ୍ଭେ

ଏମନ୍ତ ବିଚରି ପୁତ୍ର ପତ୍ନି ସହିତ ।

ଦେବୀ ଆୟତନକୁ ଗଲେ ।

ବୀରବର ତାଙ୍କୁ ପୂଜା କରି କହିଲେ ।୧୫୧।

ଦେବୀ ଅନୁଗ୍ରହ କର ଶୁଦ୍ରକ ମହାରାଜାର

ବିଜୟ ହେଉ ଏ ଉପହାରକୁ ଘେନ ।

ଏମନ୍ତ କହି ପୁତ୍ରର ଶିର କାଟିଲା ସତ୍ୱର

ଏଥୁଅନ୍ତେ ବୀରବର ବିଚାରେ ମନ ।

ଶୁଝିଲି ମୁ ରାଜା ବର୍ତ୍ତନ ।

ପୁତ୍ର ନ ଥାଇ ମୋହର ବୃଥା ଜୀବନ ।୧୫୨।

ଏମନ୍ତ ବୋଲି ଆପଣ ଶିର କାଟିଲା ସେକ୍ଷଣ

ବୀରବର ଭାର୍ଯ୍ୟା ସ୍ୱାମୀ ପୁତ୍ର ଶୋକରେ ।

କାଟିଲା ଆପଣା ଶିର ସେହିକ୍ଷଣରେ ସତ୍ୱର

ଏହା ଦେଖି ମନେ ରାଜା ବିଚାର କରେ ।

ଆମ୍ଭ ପ୍ରାୟ ବହୁତ ଲୋକ ।

ଅଛନ୍ତି ଏହାର ପ୍ରାୟ ନାହିଁ ତ୍ରିଲୋକ ।୧୫୩।

ଏହେତୁରୁ ମୁହିଁ ଆଜ ଜୀବନ ଛାଡ଼ିବି ରାଜ୍ୟ

କି ହୋଇବ ପ୍ରୟୋଜନ ଏଥିରେ ମୋର ।

ଏମନ୍ତ ବୋଲି ସ୍ୱଶିର କାଟିବାକୁ ସେ ସତ୍ୱର

ଖଡ଼ଗ ଘେନିଲା କରେ ଦେବୀ ଆଗର ।

ଭଗବତୀ ଦେବୀ ଅଇଲେ ।

ପୁତ୍ର ସାହସ ନ କର ବୋଲି ବୋଇଲେ ।୧୫୪।

କହିଲେ ସେ ବର୍ତ୍ତମାନ ରାଜ୍ୟ ଭଙ୍ଗ ନାହିଁ ଜାଣ

ଶୁଣି ରାଜା ଶୋକେ କହେ ନମସକାର ।

ଦେବି ମୋ ରାଜ୍ୟ ଜୀବନ କିବା ଅଛି ପ୍ରୟୋଜନ

ଯେବେ ମୋରେ କୃପା କଲ ଏକଥା କର ।

ମୋର ଆୟ ଶେଷକୁ ଘେନି ।

ଉଠନ୍ତୁ ଏ ମାତା ପିତା ତନୟ ତିନି ।୧୫୫।

ମଲେ ମୁ ସ୍ୱର୍ଗ ପାଇବି ଆଜ୍ଞାହେଉ ବେଗେ ଦେବି

ଶୁଣି ଭଗବତୀ କହେ ଶୁଣରେ ସୁତ ।

ଦେଖି ତୋର ମନୋତ୍ସାହ ଭୃତ୍ୟଠାରେ ଅତି ସ୍ନେହ

ସଂତୁଷ୍ଟ ହୋଇଲି ମୁହିଁ ଯାଅ ନିଶାନ୍ତ ।

ସଦା ତୋର ବିଜୟ ହେଉ ।

ଭାର୍ଯ୍ୟା ପୁତ୍ର ସହିତରେ ତୋ ଭୃତ୍ୟ ଜୀଉ ।୧୫୬।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ବୀରବର ଉଠିଣ ସପୁତ୍ର ଦାର

ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲେ ଯାଇଁ ଆପଣା ଘରେ ।

ସେମାନେ କେ ନ ଜାଣନ୍ତି ହୋଇ ଏକାକୀ ନୃପତି

ଯାଇଁ ପ୍ରାସାଦ ଭିତରେ ସୁଖେ ଶୋଇଲେ ।

ବୀରବର ଦ୍ୱାର ଜଗିଲା ।

ପୁଣି ରାଜା ତାହାକୁ ଡାକିଣ ପୁଛିଲା ।୧୫୭।

ବୀରବର ଯାଇଥିଲୁ କାନ୍ଦୁଥିଲା କେ ଦେଖିଲୁ

ଏମନ୍ତ କହନ୍ତେ ବୀରବର କହିଲା ।

ଦେବ ଯାଇ ମୁ ଦେଖିଲି କାନ୍ଦୁଥିଲା ଏକ ସ୍ତିରୀ

ମୋତେ ଦେଖିଲା ମାତ୍ରେ ସେ ଅଦୃଶ୍ୟ ହେଲା ।

କେହି ଅନ୍ୟ ନାହିଁ ସେଠାରେ ।

ଶୁଣି ରାଜା ବିଚାରେ ଆପଣା ମନରେ ।୧୫୮।

କିରୂପେ ଏ ସତ୍ୱ ଗୁଣ ପ୍ରଧାନ କହନ୍ତା ପୁଣ

ଆପଣାର ଗୁଣତ ଆପଣେ ନ କହି ।

ପ୍ରିୟବାଦୀ ଅକୃପଣ ଶୂର ଆତ୍ମଶ୍ଳାଘାହୀନ

ଦାତା ଅପାତ୍ରରେ ଦାନହୀନ ହୁଅଇ ।

ପ୍ରଗଲ୍ଭ ଯେ ନିଷ୍ଠୁର ନୋହି ।

ଏତେ ଗୁଣ ଥିଲେ ମହା ପୁରୁଷ ହୋଇ ।୧୫୯।

ଏହାଠାରେ ସବୁ ଅଛି ଆଉଠାରେ କିଛି କିଛି

ଅଛି ଏତେ କହି ରାଜା ଶିଷ୍ଟ ଲୋକରେ ।

ଏହାର ଯେତେ ବୃତ୍ତାନ୍ତ କହିଲେ ତା ଆଦ୍ୟପ୍ରାନ୍ତ

କରି କର୍ଣ୍ଣାଟ ରାଜ୍ୟରେ ରାଜତ୍ୱ ଦେଲେ ।

ସେହି ଦିନୁ ସେ ବୀରବର ।

କର୍ଣ୍ଣାଟ ରାଜ୍ୟରେ କଲା ରାଜାଧିକାର ।୧୬୦।

ସେହି ହେତୁରୁ ଆଗନ୍ତୁକ ଜାତି କିପାଁ ହେଲା ହେତୁ

ସେବା ନ କରଇ ବା ସେ ଉତ୍ତମାଧମ ।

ମଧ୍ୟ ଏମାନେ ଅଛନ୍ତି କାହାର କିରୂପେ ରୀତି

ଆମ୍ଭେ ବୁଝିବାରେ ଏହି କାକ ଉତ୍ତମ ।

ଶୁଣି ଚକ୍ରବାକ କହନ୍ତି ।

ଅକାର୍ଯ୍ୟକୁ କାର୍ଯ୍ୟ କହେ ଯେ ସେ କୁମନ୍ତ୍ରୀ ।୧୬୧।

ସ୍ୱାମୀ ଇଚ୍ଛାକୁ ନ ଚାହିଁ କରଇ ଯେ ମନ୍ତ୍ରୀ ସେହି

ସ୍ୱାମୀ ଇଚ୍ଛା ଭଙ୍ଗ କଲେ ସ୍ୱାମୀ ମନରେ ।

ଦୁଃଖ ହୋଇ ଯେବେ ପ୍ରିୟ ହୁଅଇ ଏତ ନିଶ୍ଚୟ

ଅକାର୍ଯ୍ୟ କରଣେ ନାଶ ଅପ୍ରିୟତାରେ ।

ଯେଉଁ ହେତୁ ଏରୂପେ ହୋଇ ।

ସ୍ୱାମିକି ନ ଯୋଗାଇଲେ ସୁମନ୍ତ୍ରୀ କହି ।୧୬୨।

ଶୁଣ ଦେବ ମୋ ବଚନ କହୁଛି ଏକ କଥନ

ଏକଜଣେ ପୁଣ୍ୟ କରି ଯାହା ପାଇଲା ।

ହେବ ମୋହର ସେ ଧନ ନାପିତ କରିଣ ମନ

ଅଜ୍ଞାନରେ ଭିକ୍ଷୁଜନ ବଧ ସେ କଲା ।

ଅବିଚାରେ ମଲା ନାପିତ ।

ବିଚାର ନ କଲେ ସର୍ବେ ହୁଅନ୍ତି ହତ ।୧୬୩।

ରାଜା ପଚାରେ କିରୂପେ ଏକଥା କହ ସ୍ୱରୂପେ

ମନ୍ତ୍ରୀ କହେ ଅଯୋଧ୍ୟାରେ କ୍ଷତ୍ରିୟ ଥିଲା ।

ଚୂଡ଼ାମଣି ନାମ ତାର ଧନ ନିମିତ୍ତେ ଶିବର

ସେବା କାୟ କ୍ଳେଶରେ ସେ ବହୁତ କଲା ।

ତହିଁରୁ ସେ ନିଷ୍ପାପ ହେଲା ।

ସ୍ୱପ୍ନରେ ତାହାକୁ ଶିବ ଆଜ୍ଞା ହୋଇଲା ।୧୬୪।

ତୁହି ଆଜି ପ୍ରାତଃକାଳ ଖୁରେ ହେଉଥିବୁ କ୍ଷୌର

ହସ୍ତରେ ଦଣ୍ଡ ଧରିଣ ଦ୍ୱାରେ ବସିବୁ ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ଆଗନ୍ତୁକ ଭିକ୍ଷୁ ଯେ ଆସିବ ଏକ

ଦୟା ଛାଡ଼ି ଦଣ୍ଡରେ ତାହାକୁ ମାରିବୁ ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ସେ ଭିକ୍ଷୁ ଜନ ।

ସୁବର୍ଣ୍ଣ ପୂର୍ଣ୍ଣ କଳସ ହୋଇବ ଜାଣ ।୧୬୫।

ସେ ଧନରେ ତୋର କାଳ ସୁଖରେ ଯିବ ନିଶ୍ଚଳ

ନିଧିର ଉପାୟ ଏହି ଜାଣିଲା ସେହି ।

ଏହିରୂପେ ମୁଁ କରିବି ନିଶ୍ଚୟ ଧନ ପାଇବି

ଏମନ୍ତ ବିଚାରି ଦଣ୍ଡ ଧରି ଜଗଇ ।

ପ୍ରତିଦିନ କ୍ଷଉର ହୋଇ ।

ପ୍ରାତଃକାଳୁ ବସିଥାଇ ଭିକ୍ଷୁକୁ ଚାହିଁ ।୧୬୬।

ଏକ ଭିକ୍ଷୁ ଏକକାଳେ ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲା ଦ୍ୱାରେ

ତାକୁ ଦେଖି ସେ ନାପିତ ପିଟିଲା ଧରି ।

ସେହି ଦୋଷରୁ ନାପିତ ଘେନି ଗଲେ ରାଜ ଭୃତ୍ୟ

ପାଣ୍ଢୋଇ ଦଣ୍ଡ ପ୍ରହାରେ ତାହାକୁ ମାରି ।

କହିଲି ମୁଁ ଏହି ହେତୁରୁ ।

ପୁଣ୍ୟରୁ ଯେହୁ ହୁଅଇ ନୁହେ ଆନରୁ ।୧୬୭।

ରାଜା କହେ ପୂର୍ବ ବୃତ୍ତ କଥାରେ ପର ନିଶ୍ଚିତ

କିରୂପେ ହୋଇବ ଏହୁ ସ୍ୱଭାବ ମିତ ।

କିବା ଏ ବିଶ୍ୱାସଘାତୀ ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ମାରିବ ଧାତି-

କାରେ ଆସିଅଛି ଶତ୍ରୁଠାରୁ ନିଶ୍ଚିତ ।

ପ୍ରସ୍ତୁତ କଥାକୁ ଛାଡ଼ିଣ ।

ଅପ୍ରସ୍ତୁତ କଥାରେ କି ହେବ କାରଣ ।୧୬୮।

ମଳୟ ପର୍ବତ ଶୃଙ୍ଗେ ଚିତ୍ରବର୍ଣ୍ଣ ରାଜ ରଙ୍ଗେ

ବସିଅଛି କି କରିବା କହ ବିଚାର ।

ମନ୍ତ୍ରୀ ବୋଲେ ଶୁଣ ରାଜ ଚାର ମୁଖର ମୁଁ ଆଜ

ଶୁଣିଲି ସେ ଚିତ୍ରବର୍ଣ୍ଣ ଅମାତ୍ୱ ଗିର ।

ଆଦର ସେ ନ କଲା ଯେଣୁ ।

ଜିଣିମାକୁ ଯୁଦ୍ଧରେ ଶକ୍ୟ ହେବ ତେଣୁ ।୧୬୯।

ତା କହିବା ତୁମ୍ଭେ ଶୁଣ କ୍ରୂର ଅଳସ କ୍ରୋଧନ

ଅସତ୍ୱ ପ୍ରମାଦୀ ଭୀରୁ ମୂଢ଼ ଅସ୍ଥିର ।

ଯେ ଯୋଧ ଅବଜ୍ଞା କରେ ଏ ସମସ୍ତେ ସଂଗ୍ରାମରେ

ଅନାୟାସେ ବଧ ଜାଣ ତୁ ଏହାଙ୍କର ।

ଯେତେକାଳେ ଭିତରେ ସେହି ।

ଗଡ଼ ବେଢ଼ି ନ ପଡ଼ନ୍ତି ଉପାୟ କହି ।୧୭୦।

ନଦୀ ଅଦ୍ରି ବନ ବୀଥି ଯେତେ ମାର୍ଗ ଥିବ ଏଥି

ସାରସାଦି ସେନାପତି ତହିଁକି ପେଷ ।

ତା ଶୁଣ ଆହେ ଭୂତ୍ୱତ ଚାଲିବାରେ ଯେ ପୀଡ଼ିତ

ନଦୀ ମହୀଧର ବନ ସଙ୍କଟ ଦେଶ ।

ଘୋର ଅଗ୍ନିଭୟ ସଂତ୍ରାସ ।

ଯେଉଁଜନକୁ ବାଧଇ କ୍ଷୁଧା ପିପାସ ।୧୭୧।

ସାବଧାନ ନୋହେ ଯେହି ଯେ ଭୋଜନେ ବ୍ୟଗ୍ର ହୋଇ

ବ୍ୟାସ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ପୀଡ଼ିତ ସେ ଜନ ହୋଇ ।

ଅସଂସ୍ଥିତ ଅଳ୍ପ ବଳ ବୃଷ୍ଟି ବାତରେ ଆକୁଳ

ପଙ୍କ ଧୂଳି ଜଳ ଛନ୍ନ ଯେହୁ ହୁଅଇ ।

ଅତି ବ୍ୟସ୍ତ ଯେ ଖଣ୍ଡ ଗ୍ରସ୍ତ ।

ଏରୂପେ ଯେ ପର ସୈନ୍ୟ ସେ ହୋଇ ହତ ।୧୭୨।

ଯେ ରାତି ହାଣକୁ ଡରି ରାତ୍ରିରେ ଜାଗର କରି

ଯେ ଜନ ଶ୍ରମରେ ଶ୍ରାନ୍ତ ଦିବସେ ଶୁପ୍ତ ।

ଯେ ନିଦ୍ରା ବ୍ୟାକୁଳ ହୋଇ ଅନାୟାସେ ସେ ମରଇ

ଏହିହେତୁ ପ୍ରମାଦୀ ସେ ତା ବଳ ହତ ।

କର ଯାଇ ରାତ୍ରି କାଳରେ ।

ସେରୂପେ ସମୟ ଜଗି ମାର ଦିବାରେ ।୧୭୩।

ସେରୂପେ ବିଚାର କଲେ ରାତ୍ର ଦିବସ ମାଇଲେ

ଚିତ୍ରବର୍ଣ୍ଣ ସୈନ୍ୟ ସେନାପତି ପଡ଼ିଲେ ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ଚିତ୍ରବର୍ଣ୍ଣ ହୋଇ ବିଷଣ୍ଣ ବଦନ

ମନ୍ତ୍ରିବର ଦୀର୍ଘଦରଶୀକି ପୁଛିଲେ ।

ବାବୁ କିପାଁ ମତେ ଛାଡ଼ୁଛ ।

ମୋର ଅବିନୟ କି ବା କି ଦେଖିଅଛ ।୧୭୪।

ତାହା କହୁଥାଇ ଶୁଣ ଆହେ ମନ୍ତ୍ରିବର ପୁଣ

ରାଜ୍ୟତ ମୋହର ବୋଲି ସ୍ଥିତି ଅଯୁକ୍ତ ।

ଯେବେ ଅବିନୟ ଥାଇ ଲକ୍ଷ୍ମୀକି ନାଶ କରଇ

ଯେହ୍ନେ ଜରା ରମ୍ୟରୂପ କରଇ ହତ ।

ବିନୟୀ ଯେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକି ପାଇ ।

ପଥ୍ୟ ଭୋଜି ସୁଖ ଆରୋଗ୍ୟକୁ ଭଜଇ ।୧୭୫।

ଅଭ୍ୟାସ କରଇ ଯେହୁ ବିଦ୍ୟାବନ୍ତ ହୋଏ ସେହୁ

ବିନୟୀ ଯେ ଯଶ ଅର୍ଥ ଧର୍ମକୁ ପାଇ ।

ଗୁଧ୍ର କହଇ ହେ ଦେବ ଅବିଦ୍ୟାବନ୍ତ ଯେ ହେବ

ସେ ରାଜା ବିଜ୍ଞ ବୃଦ୍ଧକୁ ଯେବେ ସେବଇ ।

ବଡ଼ ସମ୍ପତ୍ତି ସେ ଭଜଇ ।

ଯେହ୍ନେ ଜଳ ପାଖ ତରୁ ବୃଦ୍ଧିକି ପାଇ ।୧୭୬।

ସ୍ତ୍ରୀ ସଂସର୍ଗ ମଦ୍ୟପାନ ମୃଗୟା ଦ୍ୟୁତ କରଣ

ଅର୍ଥ ଦୋଷ ଯେ ବଚନ ଦଣ୍ଡ ପାରୁଷ୍ୟ ।

ଏମାନେ ରାଜ ବ୍ୟସନ କରନ୍ତି ରାଜାକୁ ହୀନ

କେବଳ ନୀତି ଶୂରତା ଲକ୍ଷ୍ମିର ବାସ ।

କେବଳ ସାହସାବଲମ୍ୱ ।

କରିବାରୁ ଫଳ ମିଳିଲା ଅବିଳମ୍ୱ ।୧୭୭।

ତୁମ୍ଭେ ସ୍ୱବଳ ଉତ୍ସାହ ଧରିଣ କଲ ବିଗ୍ରହ

ମୋର ବିଚାର ଅବଜ୍ଞା ଭର୍ତ୍ସନା କଲ ।

ଦୁର୍ବିଚାରେ ଯେଉଁ ଫଳ ଅନୁଭବ ହେଲା ତୋର

ଯେ ହେଲା ହେଉ ଏବେତ ବିଚାର କର ।

ଅଛି ଯାହାର ଦୁର୍ବିଚାର ।

ସର୍ବ ନୀତି ଦୋଷର ସେ ହୋଏ ଆଧାର ।୧୭୮।

କେଉଁ ଅପଥ୍ୟ ଭୋଜିକି ରୋଗ ଛାଡ଼ି ଯାଇଛି କି

ଲକ୍ଷ୍ମୀ ହେଲେ କେଉଁ ଲୋକ ଗର୍ବୀ ନୁହଇ ।

କାହାକୁ ମୃତ୍ୟୁ ନ ମାରେ ନ ପଡ଼େ କେ ସ୍ତ୍ରୀ ବଶରେ

ସର୍ବଥା ଦୁର୍ଣ୍ଣୟ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଶିରି ନାଶଇ ।

ବିଷାଦ ହର୍ଷକୁ ନାଶଇ ।

ହିମାଗମ ଶରଦ ଧର୍ମକୁ ଭାଙ୍ଗଇ ।୧୭୯।

ସେହି ହେତୁରୁ ମୋ ମନ ବିଚାର କଲି ରାଜନ

ବୁଦ୍ଧିହୀନ ନୋହେ ଯେବେ ଶାସ୍ତ୍ର ବିଚାରେ ।

କିପାଁ କଲା ଅନାଦର ବଚନରେ ତିରସ୍କାର

ଏଣୁ ଜାଣିଲି ମୁଁ ବୁଦ୍ଧି ନାହିଁ ଯାହାରେ ।

ତାର ଶାସ୍ତ୍ର ଅବା କି କରେ ।

ଦର୍ପଣ କି କରେ ନେତ୍ରହୀନ ଜନରେ ।୧୮୦।

ତେଣୁ ମୁହିଁ ତୁନି ହେଲି ଆଉ କିଛି ନ କହିଲି

ଶୁଣି ରାଜା ହସ୍ତ ଯୋଡ଼ି କହେ ବଚନ ।

ଏ ଯେ ଅପରାଧ ମୋର କ୍ଷମା କର ଏକ ବାର

ବର୍ତ୍ତମାନେ ଯେଉଁରୂପେ ବଳ ଘେନିଣ ।

ଯେରୂପରେ ବିନ୍ଧ୍ୟାଚଳକୁ ।

ଲେଉଟି ମୁଁ ଯିବି କହ ସେ ବିଚାରକୁ ।୧୮୧।

ଗୃଧ୍ର ମନରେ ବିଚାର କରିବା ଏ ପ୍ରତିକାର

ଯେଉଁ ହେତୁରୁ ଦେବତା ଗୁରୁ ଯେ ଗାଇ ।

ରାଜା ଯେ ରୋଗୀ ବ୍ରାହ୍ମଣ ବାଳକ ବୃଦ୍ଧ ଯେ ଜନ

ଏତେ ଲୋକଠାରେ କ୍ରୋଧ ଉଚିତ ନୋହି ।

ହସି ପ୍ରକାଶରେ କହଇ ।

ଦେବ ଭୟକୁ ନ ପାଅ ଆଶ୍ୱାସି ହୋଇ ।୧୮୨।

ମୁଁ କହୁଛି ଦେବ ଶୁଣ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କର ଗୁଣ

ଭେଦ ସନ୍ଧି ବିଗ୍ରହରେ ବୁଦ୍ଧି ତାଙ୍କର ।

ସନ୍ନିପାତେ ବୈଦ୍ୟ ଜାଣି ଆଉ ସବୁ ପରିମାଣି

ସାଧ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଯେ ବୁଦ୍ଧି ନୋହେ କାହାର ।

ମୂର୍ଖ ବଡ଼ ଆରମ୍ଭ କରେ ।

କରି ନ ପାରି ତାହାକୁ ମରେ ବ୍ୟଗ୍ରରେ ।୧୮୩।

ସୂକ୍ଷ୍ମ ବୁଦ୍ଧି ଯେଉଁଜନ ସେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ଏସନ

ଯେରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଶ୍ରମ ନୋହେ ତାହାର ।

ଅସାଧ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ କରଇ ନିରାକୁଳ ଚିତ୍ତ ହୋଇ

ଏଣୁ କାର୍ଯ୍ୟ ସିଦ୍ଧି ହୋଇ ବୁଦ୍ଧି ଯାହାର ।

ମୂର୍ଖ ବ୍ୟର୍ଥ ଶ୍ରମ କରଇ ।

ପର୍ବତ ଖୋଳିଲେ ନିକି ମୂଷା ଧରଇ ।୧୮୪।

ତେଣୁ ତୁମ୍ଭ ପ୍ରତାପରେ ଦୁର୍ଗ ଭଙ୍ଗ କରି ଖରେ

କୀର୍ତ୍ତି ରଖି ବଳ ଘେନି ଯିବ ସଙ୍ଗରେ ।

ରାଜା କହେ ଏତେ ଅଳ୍ପ ବଳେ କିରୂପେ ଅନଳ୍ପ

କାର୍ଯ୍ୟ ହେବ ଶୁଣି ଗୃଧ୍ର କହେ ରାଜାରେ ।

ଦେବ ସବୁ ହେବ ଆମ୍ଭର ।

ଅବିଳମ୍ୱ କରେ ଯେହୁ ବିଜୟ ତାର ।୧୮୫।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ବକଚାର ହିରଣ୍ୟଗର୍ଭ ରାଜାର

କହିଲା ହେ ଦେବ ସ୍ୱଳ୍ପ ବଳ ସେ ରାଜ ।

ଗୃଧ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀ ବିଚାରରେ ଆସିବେ ସେହି ସତ୍ୱରେ

ଆମ୍ଭ ଗଡ଼ ଦ୍ୱାର ରୋଧ କରିବେ ଆଜ

ରାଜହଂସ କହଇ ଶୁଣି ।

ସର୍ବଜ୍ଞ ବର୍ତ୍ତମାନେ କି କରିବା ପୁଣି ।୧୮୬।

ଚକ୍ରବାକ ଶୁଣି କହି ଅଳ୍ପ ବଳ ହେଲେ ତହିଁ

ଅସାର କି ସାର ଏହା ବିଚାର କର ।

ଜାଣି ଯେ ଯାହାକୁ ଯୋଗ୍ୟ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ବସ୍ତ୍ରାଦି ଭୋଗ୍ୟ

ତାହାକୁ ତା ଦେଇ ସୈନ୍ୟ ସନ୍ତୋଷ କର ।

ସ୍ଥାନେ ଦେଲେ ହୁଅଇ ସାର୍ଥ ।

ଅସ୍ଥାନରେ ଯାହା ଦେଇ ସବୁ ସେ ବ୍ୟର୍ଥ ।୧୮୭।

ତାହା କହୁଥାଇ ଶୁଣ ଅମାର୍ଗରେ ଯେଉଁ ଜନ

ଯାଇ ସେ ପାଞ୍ଚ ଗଣ୍ଡାକୁ ଯେବେ ନ ଛାଡ଼େ ।

ସ୍ଥାନରେ କୋଟିଏ ଧନ ଦେଇଣ ଆନନ୍ଦ ମନ

ହୋଇ ଯେଉଁ ରଜା ତାକୁ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ନ ଛାଡ଼େ ।

ଏହି ହେତୁ ରାଜା ସେ ସ୍ଥାନେ ।

ଦିଅଇ ଧନକୁ ନ ଦିଅଇ ଅସ୍ଥାନେ ।୧୮୮।

ଯାଗ ବିବାହ ବିପତ୍ତି ମିତ୍ର ରକ୍ଷଣ ଯେ କୀର୍ତ୍ତି

କାରଣ କର୍ମ ମହତ୍ୱ ଶତ୍ରୁର କ୍ଷୟ ।

ନିର୍ଦ୍ଧନ ବନ୍ଧୁ ଯେ ପ୍ରୀତି କାରୀ ଯେଉଁ ଭାର୍ଯ୍ୟା ରୀତି

ଏତେଠାରେ ରାଜାଙ୍କର ବହୁତ ବ୍ୟୟ ।

ମୂର୍ଖ ସବୁ ବ୍ୟୟ ଭୟରେ ।

ନ ଦେଲା ହେତୁରୁ ଭୃତ୍ୟ ପଳାଇ ଡରେ ।୧୮୯।

ରାଜା କହେ ଏ ସମୟେ ଅତି ବ୍ୟୟଯୁକ୍ତ ନୋହେ

ଯେଣୁ ବିପନ୍ନବାରଣେ ଧନ ରଖଇ ।

ମନ୍ତ୍ରୀ କହେ ଶିରିବନ୍ତ ଲୋକ ନୁହେ ବିପଦ୍ଗତ

ରାଜା କହେ କଦାଚିତ ସମ୍ପତ୍ତି ଯାଇ ।

ମନ୍ତ୍ରୀ କହେ ସଞ୍ଚିତ ଅର୍ଥ ।

ନ ଦେଇ ନ ଖାଇ ଯେବେ ହୁଅଇ ବ୍ୟର୍ଥ ।୧୯୦।

ଦେବ ଛାଡ଼ିଣ କାର୍ପଣ୍ୟ ସୁଯୋଧଙ୍କୁ ଦିଅ ଧନ

ଦେଲେ ସେ ପରମ୍ପରାରେ ସନ୍ତୋଷ ହୋଇ ।

ଯେ କୁଳୀନ ଯୋଧ ଥାନ୍ତି ଯୁଦ୍ଧେ ପ୍ରାଣକୁ ଛାଡ଼ନ୍ତି

ତାଙ୍କ ବଳେ ଶତ୍ରୁ ବଳ ପଳାଇ ଯାଇ ।

ଦିଅ ତୁମ୍ଭେ ବେଗରେ ଧନ ।

ନ ଦେଲେ ଯୁଦ୍ଧରେ ଯୋଦ୍ଧା ନ କରେ ମନ ।୧୯୧।

ସତ୍ୟ ତ୍ୟାଗ ଶୃରପଣ ନୃପଙ୍କର ଏତେ ଗୁଣ

ଏତେ ଗୁଣମାନେ ଥିଲେ ଶତ୍ରୁ ମାରଇ ।

ଏତେ ଗୁଣେ ଯେହୁ ହୀନ ଯୁଦ୍ଧ କରଇ ରାଜନ

ସେ ନିଶ୍ଚୟ ଲୋକନିନ୍ଦା ସ୍ଥାନ ହୁଅଇ ।

ଅମାତ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଡାକିଣ ।

ଧନ ଅଳଙ୍କାର ଦେଇ କର ରାଜନ ।୧୯୨।

ଯେଉଁ ରାଜାକୁ ଯେ ମନ୍ତ୍ରୀ ନିବାରଇ କହି ନୀତି

ଯେ ତାର ସୁଖରେ ସୁଖୀ ଦୁଃଖୀ ତା ଦୁଃଖେ ।

ସେ ବିଶ୍ୱସ୍ତ ମନ୍ତ୍ରୀ ଜାଣ ତାକୁ ସମର୍ପିବ ପ୍ରାଣ

ଧନ ଏରୂପରେ କଲେ ସେ ରାଜା ସୁଖେ ।

କିଛି ନ ପାଇ ସେ ଅକାର୍ଯ୍ୟ ।

ଯେ ବିଶ୍ୱସ୍ତ ମନ୍ତ୍ରୀ ଘେନି କରଇ କାର୍ଯ୍ୟ ।୧୯୩।

ଧୂର୍ତ୍ତ ନାରୀ ଶିଶୁ ଯାର ମନ୍ତ୍ରୀ ହୁଅନ୍ତି ରାଜାର

ସେ ରାଜା ଅନ୍ୟାୟେ ସଦା ଚଳିତ ହୋଇ ।

କାର୍ଯ୍ୟ ସମୁଦ୍ରେ ବୁଡ଼ଇ ଅତିଶେ ଚଞ୍ଚଳ ହୋଇ

ବାତକ୍ଷିପ୍ତ ପୋତ ପ୍ରାୟ ଅବଶ ହୋଇ ।

ଯାହା ତୁଲେ ଯାର ଉଦୟ ।

ସେ ରାଜା ସେ ମନ୍ତ୍ରୀ ତାରେ ନୋହେ ନିର୍ଦୟ ।୧୯୪।

ଏଥୁଅନ୍ତେ କାକ ଆସି ପ୍ରମାଣ କରିଣ ଭାଷି

ମେଘବର୍ଣ୍ଣ ବୋଲେ ଦେବ ସନ୍ତୋଷ ହୋଇ ।

ଆଜ୍ଞା ଦିଅ ଦେବ ଆଜ କରିବି ତୁମ୍ଭର କାର୍ଯ୍ୟ

ଶତ୍ରୁକୁ ମାରିବି ଦ୍ୱାରେ ବାହାର ହୋଇ ।

କଲେ ଏହା ତୁମ୍ଭର ରଣ ।

ଶୁଝିକରି ଦେବ ମୁହିଁ ହେବି ଅନୃଣ ।୧୯୫।

ଚକ୍ରବାକ ବୋଲେ ଦେବ ଏ କଥା କେବେ ନୋହିବ

ଯେବେ ଗଡ଼ରୁ ବାହାର ହୋଇ ଯୁଝିବ ।

ତେବେ ଗଡ଼ର ଆଶ୍ରୟ ବ୍ୟର୍ଥ ହେବ ମହାଶୟ

ଜଳରୁ ବାହାରି ନକ୍ର କିସ କରିବ ।

କଲ ଯେବେ ମହା ଅନ୍ୟାୟ ।

ହେବ ଜନବିନିର୍ଗତ ସିଂହର ପ୍ରାୟ ।୧୯୬।

ପୁଣି ବୋଲେ ମହାରାଜ ଯାଅ ଯୁଦ୍ଧ ଦେଖ ଆଜ

ଯେଣୁ ରଜାବଳ ଆଗେ ଯୁଝଇ ।

ସ୍ୱାମୀ ଯେବେ ସଙ୍ଗେ ଥାଇ କୁକ୍କୁର ସିଂହ ହୁଅଇ

ସ୍ୱାମୀ ଅଭାବରେ ସିଂହ କୁକ୍କୁର ହୋଇ ।

ଏହା ବୋଲି ସମସ୍ତେ ଗଲେ ।

ଗଡ଼ଦ୍ୱାରେ ବଡ଼ ଯୁଦ୍ଧ ମିଳିଣ କଲେ ।୧୯୭।

ଆରଦିନ ରାଜ ଚିତ୍ର ବର୍ଣ୍ଣ କହେ ଆହେ ତାତ

ତୁମ୍ଭର ପ୍ରତିଜ୍ଞା ତୁମ୍ଭେ ନିର୍ବାହ କର ।

ଶୁଣି ଗୃଧ୍ର କହେ ପୁଣ ଆହେ ରାଜା ତୁମ୍ଭେ ଶୁଣ

ତୋର ହୁଅଇ ଯେ ସୈନ୍ୟ ଊଣା ଯାହାର ।

ଯା ନାୟକ ମୂର୍ଖ ବ୍ୟସନୀ ।

ଅରକ୍ଷିତ ଭୀରୁ ଯୋଦ୍ଧା ଏ ଦୁର୍ଗ ହାନି ।୧୯୮।

ସେ ସବୁ ଏଠାରେ ଅଛି ବିଚାର ନ କର କିଛି

ଭେଦ ଚିର ଆରାଧନ ଦୁଷ୍ଟ ପୁରୁଷ ।

ଅତିପୀଡ଼ା ଏହି ଚାରି ଦୋଷ ଥିଲେ ଗଡ଼ ମରି

ତହିଁରେ ସାମର୍ଥ୍ୟ ଚାହିଁ ଯତ୍ନ ଅବଶ୍ୟ ।

କର ତୁମ୍ଭେ ଏହି ବିଚାର ।

ରାଜା କହଇ ଏକଥା ଏରୂପେ କର ।୧୯୯।

ଏଥୁ ଅନ୍ତେ ଅନୁଦିତ ଭାସ୍କର ହୁଅନ୍ତେ ପ୍ରାତଃ

କାଳେ ଚାରିଦ୍ୱାରେ ଯୁଦ୍ଧ ହୋନ୍ତେ ବହୁତ ।

ଗଡ଼ ଭିତର ଘରରେ ବାୟସ ଏ ସମୟରେ

ଅଗ୍ନି ପକାଇ ପଳାଇଗଲା ତ୍ୱରିତ ।

ଚିତ୍ରବର୍ଣ୍ଣଠାରେ ପ୍ରବେଶ ।

ଦେଖି ଚିତ୍ରବର୍ଣ୍ଣ ହେଲା ବଡ଼ ସନ୍ତୋଷ ।୨୦୦।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ହଂସ ସୈନ୍ୟ ଦେଖିଣ ଅଗ୍ନି ଜ୍ୱଳନ

ଘୋଟିଲା ଘୋଟିଲା ଗଡ଼ ଏ କୋଳାହଳ ।

ଶୁଣିକରି ଦୁର୍ଗବାସୀ ପଳାଇ ଅଇଲେ ଆସି

ହ୍ରଦରେ ପଶିଲେ ଯାଇଁ ଜଳ ଭିତର ।

ଏଣୁକରି ଯଥା କାଳରେ ।

ମନ୍ତ୍ରୀ ଯୁଦ୍ଧୁଁ ପଳାୟନ କରି ସତ୍ୱରେ ।୨୦୧।

ରାଜହଂସ ସ୍ୱଭାବରେ ମନ୍ଦ ମନ୍ଦ ଚାଲିବାରେ

ସେନାପତି ସାରସକୁ ଘେନି ରହିଲା ।

ଚିତ୍ରବର୍ଣ୍ଣ ଯେ ନୃପତି କୁକ୍କୁଟ ତା ସେନାପତି

ସ୍ୱ ସୈନ୍ୟ ସହିତେ ସେ ଦୁହିଁକି ବେଢ଼ିଲା ।

ତାହା ଦେଖି ସେ ରାଜହଂସ ।

କହେ ସାରସକୁ ନୁହ ନୁହ ମୋ ପାଇଁ ନାଶ ।୨୦୨।

ବର୍ତ୍ତମାନ ତୁମ୍ଭେ ଯାଅ ଜଳରେ ପ୍ରବେଶ ହୁଅ

ତୁମ୍ଭେତ ଯିବାକୁ ଶକ୍ତ କିପାଁ ବିଚାର ।

ମୋର ସୁତ ରତ୍ନଗର୍ଭ ତାକୁ ନେଇ ତୁମ୍ଭେ ସର୍ବ

ପକ୍ଷିମାନେ ମିଳି ରାଜାଭିଷେକ କର ।

ସର୍ବଜ୍ଞ ସମ୍ପତ୍ତିକି ଘେନି ।

କହଇ ସାରସ ରାଜା ବଚନ ଶୁଣି ।୨୦୩।

ଏଡ଼େ କଠୋର ବଚନ କିପାଁ କହୁଛ ରାଜନ

ଚନ୍ଦ୍ର ସୂର୍ଯ୍ୟ ଥିବାଯାଏ ବିଜୟ ହେଉ ।

ମୁଁ ଯେ ଦୁର୍ଗ ଅଧିକାରୀ ନେଉ ପଛେ ମୋତେ ମାରି

ଶତ୍ରୁ ମୋ ମାଂସ ରକତ ବାଟରେ ଖାଉ ।

କ୍ଷମାଦାତା ଯେ ଗୁଣଗ୍ରାହୀ ।

ଏ ସ୍ୱାମିକି ପାଏ ଯାର ସୁପୁଣ୍ୟ ଥାଇ ।୨୦୪।

ରାଜା କହେ ପୁଣ ଶୁଣି ଏକଥା ଏରୂପେ ପୁଣି

ଶୁଦ୍ଧ ଦକ୍ଷ ଅନୁରକ୍ତ ଭୃତ୍ୟ ଦୁର୍ଲଭ ।

ତୋହପରି ଅନୁରକ୍ତ ନ ଦେଖଇ ତ୍ରିଜଗତ

ଏଣୁ ଜାଣୁଛି ତୋ ଘେନି ପୃଥ୍ୱୀ ବଲ୍ଲଭ ।

ହୋଇଥିଲି ମୁ ଆଜିଯାଏ ।

ତୁମ୍ଭେ ମଲେ କି କରିବି କହ ଉପାୟେ ।୨୦୫।

ସାରସ କହଇ ଶୁଣ ଆହେ ରାଜା ମୋ ବଚନ

ସମରୁ ପଳାଇ ଯେ ସେ ନିନ୍ଦ୍ୟ ଜୀବନ ।

ଜନ୍ତୁମାନଙ୍କ ମରଣ ଅବଶ୍ୟ ହୋଇବ ଜାଣ

କିପାଁ ବୃଥା ମୋର ଯଶ କର ମଳିଣ ।

ପର ଅର୍ଥେ ଜୀବନ ବ୍ୟୟ ।

ହୋଇ ଯାର ତାର ପୂର୍ବେ ପୁଣ୍ୟ ସଂଚୟ ।୨୦୬।

ତୁମ୍ଭେ ଯେ ସ୍ୱାମୀ ରାଜନ ସର୍ବଦା ତୁମ୍ଭ ରକ୍ଷଣ

କରିବାର ଆମ୍ଭମାନଙ୍କର ଉଚିତ ।

ଯେଣୁ ସ୍ୱାମି ପରିତ୍ୟକ୍ତ ସମୃଦ୍ଧ ହେଲେ ଅମାତ୍ୟ

ନାଶ ଯାଇ କ୍ଷଣକରେ ଏ କଥା ସତ୍ୟ ।

ଯାହାର ଆୟୁଷ ନ ଥାଇ ।

ତାହାଠାରେ ଧନ୍ୱନ୍ତରୀ କିବା କରଇ ।୨୦୭।

ଯେହ୍ନେ ରବି ଉଦୟରେ ପଦ୍ମ ବିକାଶକୁ ଧରେ

ଅସ୍ତ ହେଲେ ସଂକୁଚିତ ସେକ୍ଷଣେ ହୋଇ ।

ତେହ୍ନେ ରାଜାର ଉଦୟ ହେଲେ ଲୋକ ସମୁଦାୟ

ଅସ୍ତକୁ ପାଇଲେ ଲୋକ ନାଶକୁ ପାଇ ।

ରାଜାଧୀନ ସମସ୍ତ ଲୋକ ।

ରାଜା ବିନା ସେ ସମସ୍ତେ ହୋନ୍ତି ସଶୋକ ।୨୦୮।

ଏହି ସମୟେ କୁକ୍କୁଟ ଆସିଲା ହୋଇ ଉତ୍କଟ

ରାଜହଂସେ ନଖ ମୁଖ ପ୍ରହାର କଲା ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ଥିଲା ପାଶ ସେନାପତି ଯେ ସାରସ

ସେ ରାଜାକୁ ପିଠି କରି ଆସି ରହିଲା ।

ପୁଣି ପୁଣି ସେହି କୁକ୍କୁଟ ।

ନଖ ଦନ୍ତ ପ୍ରହାରରେ କଲା ବିକଟ ।୨୦୯।

କୁକ୍କୁଟର ନଖ ଦନ୍ତ ପୀଡ଼ିତ ହୋଇଲା ଗାତ୍ର

ତେବେ ଆପଣା ଦେହରେ ରାଜକୁ ଧରି ।

ପକାଇଲା ଜଳେ ନେଇ ପୁଣି କୁକ୍କୁଟ ଗୋଡ଼ାଇ

ଚଞ୍ଚୁ ପ୍ରହାରରେ ସେନାପତିକି ମାରି ।

ତହୁଁ ମେଳ ପକ୍ଷୀ ସକଳ ।

ସେନାପତି ସାରସକୁ କଲେ କବଳ ।୨୧୦।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ଚିତ୍ରବର୍ଣ୍ଣ ହଂସର ଗଡ଼େ ପଶିଣ

ଗଡ଼େ ଥିଲା ଯେତେ ଦ୍ରବ୍ୟ ତାକୁ ବୁହାଇ ।

ସର୍ବେ ଜୟ ଶବ୍ଦ କଲେ ଆନନ୍ଦ ହୋଇ ସେ ଗଲେ

ଯାଇ ନିଜ କଟକରେ ପ୍ରବେଶ ହୋଇ ।

କଲେ ପୁଣି ଦ୍ୱିଜ ଭୋଜନ ।

ରାଜା ମୁଣୋହିକି ସାରି କଲା ଶୟନ ।୨୧୧।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ରାଜପୁତ୍ର ଶୁଣିଣ ଅତି ବିଚିତ୍ର

କହିଲେ ଏ ରାଜହଂସ ବଳ ମଧ୍ୟରେ ।

ଏ ସାରସ ପୁଣ୍ୟବନ୍ତ ଯେଣୁ ଦେହ ଦେଇ ଅନ୍ତ-

କର ମୁଖୁଁ ସ୍ୱାମୀକି ରଖିଲା ଯୁଦ୍ଧରେ ।

ଏକଥାତ ଶାସ୍ତ୍ରେ କହିଛି ।

ବର୍ତ୍ତମାନରେ ଏକଥା ଚିତ୍ର ହୋଇଛି ।୨୧୨।

ଗଉ ଯାହା ଜନ୍ମ କରି ସମସ୍ତେ ଗାଇର ପରି

ହୋଇ ବଳିବର୍ଦ ହୋଇଣ ସେ ରହନ୍ତି ।

ମହା ଶୃଙ୍ଗ ଚଳୁଥାଇ କେହି କିରୂପେ ହୁଅଇ

ସର୍ବେ ମହା ବୃଷଭ ସଂଜ୍ଞା କି ଭଜନ୍ତି ।

ଏହିରୂପେ ଏହି ସଂସାରେ ।

କେଉଁଠାରେ କିଏ ଅବା ଥିବ ଲୋକରେ ।୨୧୩।

ବିଷ୍ଣୁଶର୍ମ୍ମା କହେ ପୁଣି ଏ ଯେ ପକ୍ଷି ଚୂଡ଼ାମଣି

ମହାସତ୍ୱ ସାରସ ଧର୍ମରେ କିଣିଣ ।

ବିଦ୍ୟାଧରୀ ପରିଜନ ଅକ୍ଷୟ ଲୋକରେ ସ୍ଥାନ

ସେ ସ୍ଥାନରେ ରହେ ବହୁ ବରଷଗଣ ।

ଯେ ଯୁଦ୍ଧରେ ସ୍ୱାମୀ ନିମିତ୍ତେ ।

ମରନ୍ତି ସ୍ୱର୍ଗେ ବସନ୍ତି ସେ କଳ୍ପ ଶତେ ।୨୧୪।

ଶତ୍ରୁମାନେ ବେଢ଼ିକରି ରଣରେ ଯାହାକୁ ମାରି

ସେ ଯେବେ ମରଣକାଳେ ନୁହଇ ଦୀନ ।

ଆଗରୁ ପଛ ନ ଯାଇ ମଲିରେ ମୁଁ ନ ବୋଲଇ

ସ୍ୱାମୀ ଭକ୍ତି ଉପକାରେ ଥାଇ ତା ମନ ।

ସେହି ନର ସ୍ୱର୍ଗକୁ ଯାଇ ।

ଏ ଗୁଣ ନ ଥାଇ ଯାର ନରକ ହୋଇ ।୨୧୫।

ଇତି ଶ୍ରୀ ହିତୋପଦେଶେ ନୀତିସାରେ ବିଗ୍ରହ କଥନେ

ତୃତୀୟ କଥା ସଂଗ୍ରହଃ ।

ସନ୍ଧି

ପୁଣି ବିଷ୍ଣୁଶର୍ମ୍ମା କହେ ଶୁଣ ରାଜସୁତ ଆହେ

ଶୁଣିଲତ ବିଗ୍ରହକୁ ଯଥାର୍ଥ କରି ।

ଏବେ ସନ୍ଧି କହୁଥାଇ ଶୁଣ ତୁମ୍ଭେ ମନ ଦେଇ

ଶୁଣିଲେ ସେ ବୁଦ୍ଧି ହୋଏ ଯାହାରି କାରି ।

ତାହାର ଏ ସଂଗ୍ରହ ଶ୍ଳୋକ ।

ଏଥିରେ ବିଚାର କଥା ଅଛି ଅନେକ ।୧।

ବଡ଼ ସଂଗ୍ରାମ ହୁଅନ୍ତେ ବହୁତ ସୈନ୍ୟ ମରନ୍ତେ

ଦୁଇ ରାଜାଙ୍କର ହେଲା ମହା ବଇର ।

ଦେଖି ମନ୍ତ୍ରୀ ଗୃଧ୍ର ଚକ୍ର- ବାକ ଶକ୍ତ ଗୁରୁ ଶୁକ୍ର

ସମାନ ବୁଦ୍ଧି ଏ ଦୁହେଁ କଲେ ବିଚାର ।

ବିଚାରିଣ କାଞ୍ଚନ ସନ୍ଧି ।

କଲେ ଦୁଇ ରାଜାଙ୍କର ବିରୋଧ ବନ୍ଦି ।୨।

ଶୁଣିଣ ରାଜକୁମର ପଚାରନ୍ତି ଦ୍ୱିଜବର

ହେଲା ଦୁଇ ରାଜାଙ୍କର କିରୂପେ ପ୍ରୀତି ।

କହ କିଛି ଦେବା ନେବା ଅବା ପରସ୍ପର ସେବା

କରିଣ ପ୍ରୀତି କରିବ କହିଛି ନୀତି ।

ଦୁହେଁ କଲେ କାଞ୍ଚନ ସନ୍ଧି ।

ଶୁଣିଣ ଆମ୍ଭର ମନ ହେଉଛି ଧନ୍ଦି ।୩।

ଶୁଣି ବିଷ୍ଣୁଶର୍ମ୍ମା କହେ ଶୁଣ ରାଜପୁତ୍ର ଆହେ

ଗଡ଼ ମଲା ଉତ୍ତାରୁ ସେ ହଂସ ରାଜନ ।

କିଏସେ ଆମ୍ଭ ଗଡ଼ରେ ଅଗ୍ନି ପକାଇଲା ଘରେ

କିବା ପର ଆମ୍ଭ ଦୁର୍ଗ ନିବାସୀ ଜନ ।

ଅବା କେହି ବିପକ୍ଷ ପକ୍ଷ ।

ଆସି କରି କଲା ଏଡ଼େ କର୍ମ ଅଶକ୍ୟ ।୪।

ଚକ୍ର କହଇ ବଚନ       ତୁମ୍ଭର ଯେ ଅକାରଣ

ବନ୍ଧୁ ଯେ ଭୃତ୍ୟ ସହିତେ ଦିଶୁ ଯେ ନାହିଁ ।

ମୁଁ ଜାଣୁଛି ତାର ଏହି କର୍ମ ନାହିଁ ଆଉ କେହି

ଶୁଣି ରାଜା କ୍ଷଣେ ଚିନ୍ତା କରି କହଇ ।

ଏକଥା ଏରୂପେ ହୁଅଇ ।

ମନ୍ତ୍ରୀ ଦୋଷ କିଛି ନାହିଁ ଦୈବର ଏହି ।୫।

ଯେ ସୁଘଟ ହୋଇଥାଇ ସେ କାର୍ଯ୍ୟ କ୍ଷଣକେ ନୋହି

ଦଇବରୁ ବଡ଼ କେହି ନାହିଁଟି ଜାଣ ।

ଦଇବ ଯାହା କରଇ ତାହା କେହି ନ ପାରଇ

ଦଇବ ସେ ହର୍ତ୍ତା କର୍ତ୍ତା ଧାତା ପ୍ରମାଣ ।

ପୂର୍ବ ଜନ୍ମ କର୍ମ ଦଇବ ।

ଏହି ହେତୁରୁ ମନୁଷ୍ୟ ସବୁ ସହିବ ।୬।

ମନ୍ତ୍ରୀ ବୋଲେ ଏ ବଚନ ଶାସ୍ତ୍ରରେ କହିଛି ଶୁଣ

ବିଷମ ଦଶାକୁ ଚାହିଁ ଯେବେ ଏ ନର ।

ନିନ୍ଦା କରେ ଦଇବକୁ ନ ଜାଣେ କର୍ମ ଦୋଷକୁ

ଯେଣୁ ସେ ମୂରୁଖ ନାହିଁ ତାର ବିଚାର ।

ଯେଉଁ ଲୋକ ମିତ୍ର ବଚନ ।

ନ କରଇ ତାର ଦଶା ଏରୂପେ ଜାଣ ।୭।

ହିତକାରୀ ମିତ୍ରଜନ ଯେ ଉପଦେଶ ବଚନ

ନ କରଇ ଯେଉଁଜନ ସେ ପଛେ ପୁଣି ।

ମରଇ ଯେରୂପେ କୂର୍ମ କାଷ୍ଠରୁ ହୋଇଣ ଭ୍ରମ

ପଡ଼ିଣ ଭୂମିରେ ଗତ ପ୍ରାଣ ସେକ୍ଷଣି ।

ରାଜା ବୋଲେ କହ କିରୂପେ ।

ଚକ୍ରବାକ କହୁଛି ସେ କଥା ସ୍ୱରୂପେ ।୮।

ନାମରେ ଫୁଲ୍ଲ ଉତ୍ପଳ ମଗଧ ଦେଶରେ ସର

ତହିଁ ଦୁଇ ହଂସ କୂର୍ମ ତିନିହେଁ ମିତ ।

ଥାଆନ୍ତି ଏକ ଦିନରେ କୈବର୍ତ୍ତ ଆସି ସେଠାରେ

କହିଲେ ଆଜ ରାତ୍ରରେ ହୋଇ ସଙ୍ଗତ ।

ରହିବା ସେ କାଲି ସକାଳେ ।

ମାରିବା ମତ୍ସ୍ୟ କଚ୍ଛପ ଯେ ଥିବେ ଜଳେ ।୯।

କୂର୍ମ ସେ ବଚନ ଶୁଣି ହଂସଙ୍କୁ କହେ ଏ ବାଣୀ

ଦୁଇ ମିତ ଶୁଣିଲ ଦାସଙ୍କ ବିଚାର ।

କି କରିବି କହ ମୁହିଁ ବର୍ତ୍ତମାନେ ତୁମ୍ଭେ ଦୁଇ

ରକ୍ଷା କଲେ ପରାଣ ରହିବ ମୋହର ।

ଶୁଣି ହଂସ ଦୁହେଁ କହିଲେ

କରିବେ କି ନ କରିବେ ଜାଣିମା ଭଲେ ।୧୦।

ପଛେ ଯେ ହେବ ଉଚିତ କରିବା ହେ ତାହା ମିତ

କୂର୍ମ ବୋଲେ ବିଳମ୍ୱରେ କାର୍ଯ୍ୟ ନ କର ।

ବିଳମ୍ବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କଲେ ତାକୁ ସବୁ ହେବେ

ପୁଣି ଦେଖିଅଛି ବିଷୟରେ ଯେବେ

କିବା ହୋଇବାର ।୧୧।

ଆଉ ଏକ ମତ୍ସ୍ୟ ଥାଇ ଯଦ୍ଭବିଷ୍ୟ ନାମ ବହି

ଏ ତିନିହେଁ ଥିଲେ ଏକ ସର ଭିତର ।

ପୂର୍ବ ଦୁହେଁ ସୁଖେ ଜୀଇଲେ ।

ଯଦ୍ଭବିଷ୍ୟ ଅବିଚାରେ ବିଳମ୍ୱେ ମଲେ ।୧୨।

ଶୁଣି ହଂସ ଦୁହେଁ କହି ଏ କଥା କିରୂପେ ହୋଇ

ଶୁଣି କୂର୍ମ କହୁଅଛି ଶୁଣ ହେ ମିତ ।

ପୂର୍ବକାଳେ ଏହି ସରେ ଏହିରୂପରେ ଧୀବରେ

ମତ୍ସ୍ୟ ମାରିବାକୁ ଆସି ହେଲେ ସଙ୍ଗତ ।

ତିନି ମତ୍ସ୍ୟ ବିଚାର କଲେ ।

ତହିଁ ମଧ୍ୟେ ଅନାଗତ ବିଧାତା ବୋଲେ ।୧୩।

ମୁଁ ଯାଉଛି ଏହିକ୍ଷଣି କହିଗଲା ସେହିକ୍ଷଣି

ଅନ୍ୟ ଜଳାଶୟରେ ସେ କଲା ନିବାସ ।

ପ୍ରତ୍ୟୁତ୍ପନ୍ନମତି କହି ଆଗତ କାର୍ଯ୍ୟକୁ କେହି

ନ ବିଚାରେ ବିପତ୍ତି ପଡ଼ିଲେ ଉଦାସ ।

ନୁହଁଇ ଯେ ସେ ବୁଦ୍ଧିମନ୍ତ ।

ଆମ୍ଭେ ବିପତ୍ତି କାଳେ କରିବା ହେମନ୍ତ ।୧୪।

ବିପତ୍ତି ପ୍ରବେଶ କଲେ ଯେଉଁଜନ ବୁଦ୍ଧି କଳେ

ତାର ପ୍ରତିକାର କରେ ପଣ୍ଡିତ ସେହି ।

ପ୍ରତ୍ୟୁତ୍ପନ୍ନମତି କହି ଏକ ବଣିଜାରୁ ଥାଇ

ତାର ଭାର୍ଯ୍ୟା ଜାର ସଙ୍ଗେ କରେ ବିହାର ।

ପ୍ରତିଦିନ କରେ ଏ ରୀତି ।

ଦିନେହେଁ ତାହାର ରୀତି ନ ଦେଖେ ପତି ।୧୬।

ଏକଦିନେ ସେ ଜାରର ମୁଖେ ଚୁମ୍ୱନ ଦେବାର

ଦୂରୁଁ ତା ପତି ଦେଖିଲା ତାହା ଜାଣିଲା ।

ଧାଇଁ ଯାଇ ତାର ଆଗେ କହିଲା ବଡ଼ ସରାଗେ

ଏମନ୍ତ ଭୃତ୍ୟକୁ ରଖିବାର ନୋହିଲା ।

ନିତି ହିଙ୍ଗୁ ଏହି ଚୋରାଇ ।

ମୁଖକୁ ସୁଙ୍ଘି ଏହାର ଜାଣିଲି ମୁହିଁ ।୧୭।

ତାହାର ବଚନ ଶୁଣି କୋପେ ଭୃତ୍ୟ କହେ ବାଣୀ

ଯାର ଘରେ ମାଇପ ପ୍ରତାପ କରଇ ।

ତା ଘରେ ମୁଁ କି ରହିବି ଆଜ ଆନଠାକୁ ଯିବି

ଆନକୁ ସେବା କରିବି ବୋଲିଣ ଧାଇଁ ।

ଗୃହ ପତି ଧାଇଁ ଧଇଲା ।

ପ୍ରବୋଧନା କରି ତାକୁ ଘରକୁ ନେଲା ।୧୮।

ବଣିଜାରୁ ଭାର୍ଯ୍ୟା ଜାର ଯେରୂପରେ କଲା ପାର

ବିପତ୍ତି କାଳରେ ସେହିରୂପରେ ମୁହିଁ ।

କରିବି ଯିବା ଉପାୟ ମୋର କିଛି ନାହିଁ ଭୟ

ଏହା ଶୁଣି ଯତୃବିଷ୍ୟ ମତ୍ସ୍ୟ କହଇ ।

ଯେ ହେବାର ସେତ ହୋଇବ ।

ନୋହିବାର ଯେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟ ସେତ ନୋହିବ ।୧୯।

ଏମନ୍ତ ବୋଲି ସେ ମିନ ହୋଇଲେ ନିଶ୍ଚିନ୍ତ ମନ

ଏ ସମୟେ କଇବର୍ତ୍ତ ଜାଲ ଫାନ୍ଦିଲା ।

ଓଟାରି ନେଇ କୂଳକୁ ଦେଖିଲା ଦୁଇ ମତ୍ସ୍ୟଙ୍କୁ

ତହିଁରେ ଗୋଟିଏ ମୃତ ପ୍ରାୟ ଦେଖିଲା ।

ତାଟକାରେ ଏ ମାଛ ମଲା ।

ବୋଲି ତା ଉପରୁ ଜାଲ କାଢ଼ିଣ ଦେଲା ।୨୦।

ପ୍ରତ୍ୟୁତ୍ପନ୍ନମତି ଜାଣି ମୋଠାରୁ ଜାଲ ଗଲାଣି

ଯେହ୍ନେ ମାଛ ଧରି ବାଜ ଉଗୁଇଁ ଯାଇ ।

ସେ ରୂପେ ଉଗୁଇଁ ଯାଇ ଜଳରେ ପଡ଼ିଲା ଧାଇଁ

ଯଦ୍ଭବିଷ୍ୟ ଛଟପଟ ହେଲା ସେଠାଇଁ ।

ତାକୁ ବେକ ମୋଡ଼ିଣ ମାରି ।

କରେ ଧରି ଖାଳୋଇରେ ଦେଲା ସେ ଭରି ।୨୧।

ତେଣୁ ବିଳମ୍ୱ ନ କର ବେଗରେ ବିଚାର କର

ଯାହା କଲେ ମୋହର ଜୀବନ ରହିବ ।

ସେ ଉପାୟ କହ ମୋତେ ଆହେ ହଂସ ଦୁଇ ମିତେ

ନାହିଁ ମୁଁ ଯାହା କହୁଛି ତାହା କରିବ ।

ହଂସ ବୋଲେ କହ ତା ପୁଣି ।

କୂର୍ମ ବୋଲେ କହୁଅଛି କର ତା ଶୁଣି ।୨୨।

ଯେରୂପେ ଅନ୍ୟ ହ୍ରଦରେ ପ୍ରବେଶ ହେବି ସତ୍ୱରେ

ସେରୂପେ ଉପାୟ କର ହଂସେ ତା ଶୁଣି ।

ତୁମ୍ଭେ ତଳେ ଯେବେ ଯିବ କୁଶଳ କେବେ ନୋହିବ

କୁର୍ମ ବୋଲେ ଶୁଣ ଭାଇ କହୁଛି ପୁଣି ।

ଯେରୂପରେ ଗଗନେ ଯିବି ।

ସେରୂପେ ଉପାୟ କଲେ ପ୍ରାଣ ପାଇବି ।୨୩।

ଶୁଣି ହଂସ ଦୁହେଁ କହି ଏ ଉପାୟ କରି ନୋହି

କୂର୍ମ କହେ ତୁମ୍ଭେ ଦୁହେଁ ଏରୂପେ କର ।

ଥଣ୍ଟେ କାଠ ଖଣ୍ଡେ ଧରି ଗଗନ ମାର୍ଗରେ ଉଠି

ସେ କାଠକୁ ତୁଣ୍ଡେ ଧରି ଯିବ ସତ୍ୱର ।

ମୁଁ ତୁମ୍ଭ ପକ୍ଷକୁ ସପକ୍ଷ ।

କରି ଗଗନରେ ଯାଇ ହୋଇବି ରକ୍ଷ ।୨୪।

ଶୁଣି ହଂସ ଦୁହେଁ କହି ଭଲ ଉପାୟ ଏ ହୋଇ

କେବଳ ଉପାୟ କରୁ ଅପାୟ ହୋଇ ।

ଏକ ମୂର୍ଖ ବକ ଥିଲା ଏରୂପେ ଉପାୟ କଲା

ଦେଖୁଁ ଦେଖୁଁ ନକୁଳ ତା ପିଲାଙ୍କୁ ଖାଇ ।

ଯେ ପଣ୍ଡିତ ଉପାୟ କରେ ।

ସେ ବିଚାରେ ଅପାୟ ଉପାୟ ଭିତରେ ।୨୫।

ହଂସ ଦୁହିଁକି କୁରୁମ ପଚାରଇ କଥାକ୍ରମ

ହଂସ ଦୁହେଁ କହିଲେ ଉତ୍ତରା ପଥରେ ।

ଗୃଧ୍ରକୂଟ-ନାମ ଧର ବକମାନଙ୍କ ବିହାର

ବୃକ୍ଷ କୋରଡ଼ରେ କୃଷ୍ଣ ସର୍ପ ବିହରେ ।

ସେହି ସର୍ପ ବକ ବାଳକ ।

ଖାଇଲା ତା ଦେଖି ବକ କଲେ ସେ ଶୋକ ।୨୬।

ସେମାନଙ୍କ ଶୋକ ଶୁଣି କଉଣସି ବକ ରଣି

ତୁମ୍ଭେମାନେ ମାଛ ଆଣ ବେଗରେ ଯାଇ ।

ଆରମ୍ଭି ନକୁଳ ଗର୍ତ୍ତ ସର୍ପ ବିବର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ

ପକ୍ତି କ୍ରମରେ ତାହାକୁ ପକାଅ ନେଇ ।

ମାଛ ଅନୁସରି ନକୁଳ ।

ଆସିଣ ଦେଖି ଖାଇବ କ୍ରୋଟର ବ୍ୟାଳ ।୨୭।

ତାହା ଶୁଣି ବକମାନେ ଗଲେ ସର୍ବେ ସାବଧାନେ

ମାଛ ଆଣି ଆରମ୍ଭି ନକୁଳ ବିବର ।

ଥୋଇଲେ ମତ୍ସ୍ୟମାନଙ୍କୁ ବିଷଧର ବିବରକୁ

ବୋଲି ତାହା ଅନୁସରି ଗଲା ନକୁଳ ।

ସର୍ପକୁ ମାରିଣ ଖାଇଲା ।

ବୃକ୍ଷେ ବକ ଧ୍ୱନି ଶୁଣି ବକ ଭୁଞ୍ଜିଲା ।୨୮।

ଏଣୁ ଉପାୟ ଚିନ୍ତାରେ ଅପାୟ ହୋଇବା ଡରେ

ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ କହୁଛୁଁ ଆମ୍ଭେ ଏରୂପେ ଜାଣ ।

ଗଗନରେ ଆମ୍ଭେମାନେ ତୋତେ ନେଉଥିବ ଜନେ

ଦେଖିକରି କିଛି ସେ କହିବେ ବଚନ ।

ଯେବେ ଉତ୍ତର କହିବୁ ।

ତେବେ ସେହିଠାରେ ସେହିକ୍ଷଣି ମରିବୁ ।୨୯।

ଏହି ହେତୁରୁ ଏ ସ୍ଥାନ ଛାଡ଼ି ନ ଯା ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନ

ଥାଅ ଏହିଠାରେ ସୁଖେ ଆମ୍ଭ ସଙ୍ଗରେ ।

କୂର୍ମ ବୋଲେ ଅଜ୍ଞ ମୁହିଁ ମୋର ହିତ ନ ଜାଣଇ

ଆଉ କିଛି ନ ବୋଲିବି ଗମନ କାଳେ ।

ହଂସ ଦୁହେଁ ସେରୂପେ କଲେ ।

ସେରୂପେ କୂର୍ମକୁ ଦେଖି ଜନେ ଧାଇଁଲେ ।୩୦।

ସର୍ବେ ଗୋରକ୍ଷକ ବାଳ ଧାଇଁ କଲେ କୋଳାହଳ

କହନ୍ତି ଏ କୂର୍ମ ଯାଉଅଛି ଗଗନେ ।

ଯହିଁ ତହିଁ ଏ ପଡ଼ିଲେ ପଡ଼ିବ ଏହି ଭୂତଳେ

କେ ବୋଲେ ପୋଡ଼ିବା ତାହା କେହି ନ ମାନେ ।

କେ ବୋଲଇ ରାନ୍ଧି ଖାଇବା ।

କେ ବୋଲଇ ମାରି କରି ଘରକୁ ନେବା ।୩୧।

କୂର୍ମ ଶୁଣି କ୍ରୋଧ କଲା ପୂର୍ବ କଥା ପାସୋରିଲା

ବୋଇଲା ଖାଇବ ନିଆଁ ତୁମ୍ଭେ ଏଠାରେ ।

ଏମନ୍ତ ବୋଲନ୍ତେ ତଳେ ପଡ଼ିଲା ସେହିକ୍ଷଣରେ

ବାଳକେ ପିଟି ପକାଇ ଘରକୁ ନେଲେ ।

ଏହି ହେତୁ ମିତ୍ର ବଚନ ।

ନ କଲେ ଯେ କୂର୍ମ ପ୍ରାୟ ଲଭେ ମରଣ ।୩୨।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ଗୂଢଚର ବକ ରାଜା ସମୀପର

ଆସି କହିଲା ଭୋ ଦେବ ପୂର୍ବରୁ ମୁହିଁ ।

କହିଲି ଦୁର୍ଗ ଶୋଧନ କର ତୁମ୍ଭେ ପ୍ରତିକ୍ଷଣ

ତାହା ନ କଲାର ଫଳ ମିଳିଲା ଏହି ।

ମେଘବର୍ଣ୍ଣ ନାମ ବାୟସ ।

ଗୃଧ ତାକୁ ପେଷିଥିଲା ପୋଡ଼ିଲା ବାସ ।୩୩।

ରାଜା ପକାଇ ନିଃଶ୍ୱାସ ଦୁଃଖେ କହଇ ନିର୍ଦ୍ଦୋଷ

ନମସ୍କାର ଉପକାର ହେତୁ ବିଶ୍ୱାସ ।

କରଇ ଯେ ଶତ୍ରୁଠାରେ ସେ ଶୋଇ ବୃକ୍ଷ ଅଗରେ

ଯେଉଁଜନ ତାହା ପ୍ରାୟ ହୋଇ ବିନାଶ ।

ଗୂଢଚର କହଇ ପୁଣି ।

ମୋହର ବଚନ ଶୁଣ ହେ ରାଜମଣି ।୩୪।

ଯେଉଁ ଦିନ ମେଘବର୍ଣ୍ଣ ଦୁର୍ଗ ଦହନ କରିଣ

ଏଠାରୁ ସେଠାକୁ ଗଲା ରାଜା ଦେଖିଲା ।

ମେଘବର୍ଣ୍ଣ ଶୁଦ୍ଧ ଚିତ୍ତ ଜାଣି ମୟୂର ଭୂଭୃତ

ପ୍ରସନ୍ନରେ ଗୃଧ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀ ଅଗ୍ରେ କହିଲା ।

ଏକା ମୋର ଏ ମେଘବର୍ଣ୍ଣ ।

କର୍ପୂର ଦ୍ୱୀପ ରାଜ୍ୟରେ ହେଉ ରାଜନ ।୩୫।

କୃତ କୃତ ଯେଉଁ ଭୃତ୍ୟ ନାଶ ନ କରି ତା କୃତ୍ୟ

ଧନ ଦେଇ ମନ ତୋଷି ନୟନେ ଚାହିଁ ।

କହି ମଧୁର ବଚନ       କରିବ ତାକୁ ପୂଜନ

ଯେରୂପେ ତାର ମନରେ ଆନନ୍ଦ ହୋଇ ।

ଶୁଣି ଚକ୍ରବାକ କହଇ ।

ତଦଅନ୍ତରେ ସେଠାରେ କି କି ହୁଅଇ ।୩୬।

ଗୂଢଚର କହେ ପୁଣ ସେଠାର ଚରିତ ଶୁଣ

ତଦନ୍ତରେ ଗୃଧ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀ ରାଜାକୁ କହି ।

ଏ ନୋହେ ଉଚିତ ତର କରୁ ଅନୁଗ୍ରହାନ୍ତର

ନୀଚଠାରେ ଉପକାର କିଛି ନୁହଇ ।

ଅବିଚାରେ ଯୁକ୍ତି କଥନ ।

ବାଲି ମୁଠି ତସୁ କାଣ୍ଡିଲା ପ୍ରାୟ ଜାଣ ।୩୭।

କଦାପି ଯେ ବଡ଼ ଲୋକ ତାହା ସ୍ଥାନେ ନୀଚ ଲୋକ

ସ୍ଥାପିଲେ ନିଜ ସ୍ୱାମୀକି ଲୋପ କରଇ ।

ଋଷି ଅନୁଗ୍ରହ କଲା ମୂଷିକ ବ୍ୟାଘ୍ର ହୋଇଲା

ସେ ପୁଣି ଋଷିଙ୍କି ମାରିବାକୁ ଇଚ୍ଛଇ ।

ଯେବେ ନୀଚ ବଡ଼ ହୁଅଇ ।

ତେବେ ସେ ସ୍ୱାମୀକି ପୁଣି ବଧ କରଇ ।୩୮।

ଚିତ୍ରବର୍ଣ୍ଣ ପଚାରଇ       ଏକଥା କିରୂପେ ହୋଇ

ଶୁଣି ଗୃଧ୍ର କହୁଅଛି ଶୁଣ ରାଜନ ।

ଗୌତମାରଣ୍ୟ ଭିତର ମହାତଷା ମୁନିଙ୍କର

ଥିଲା ଏକ ରମଣୀୟ ଆଶ୍ରମ ସ୍ଥାନ ।

ଏକ ଦିନେ ମୂଷିକ ପୋତ ।

ଆଶ୍ରମେ କରଟ ମୁଖୁଁ ହେଲା ଗଳିତ ।୩୯।

ସେ ମୂଷିକ ଦେଖି ଋଷି ହୋଇଣ ମହା ସନ୍ତୋଷୀ

ବାଳୁଙ୍ଗା ଚାଉଳ କଣ ଦେଇ ପାଳିଲେ ।

ସେ ମୂଷିକ ଖାଇବାକୁ ଗୋଡ଼ାଏ ବିଡ଼ାଳ ତାକୁ

ଦେଖିଲେ ମୁନି ତାହାକୁ ବିଡ଼ାଳ କଲେ ।

ବିଡ଼ାଳକୁ ଗୋଡ଼ାଏ ଶ୍ୱାନ ।

ତା ଦେଖି ତାକୁ କୁକ୍କୁର କଲେ ସେ ପୁଣ ।୪୦।

ତାହାକୁ ଦେଖିଣ ଆଗେ ବାଘ ଗୋଡ଼ାଇଲା ବେଗେ

ତା ଦେଖି ତାହାକୁ ବାଘ ପୁଣି ସେ କଲେ ।

ମୁନି ସେ ବାଘକୁ ପୁଣି ମୂଷିକ ପରାଏ ମଣି

ତାହାଠାରେ ବାଘ ବୋଲି ଭୟ ନ କଲେ ।

ଯେ ମୁନିଙ୍କି ଦେଖି ଆସନ୍ତି ।

ଏହି ସେ ମୂଷିକ ବ୍ୟାଘ୍ର କଲେ କହନ୍ତି ।୪୧।

ଏହା ଶୁଣି ସେହି ବ୍ୟାଘ୍ର ମନେ ଚିନ୍ତା କଲା ବ୍ୟଗ୍ର

ଚିତ୍ତ ହୋଇ ବୋଲୁଅଛି ଯାବତ୍‌କାଳ ।

ଏ ମୁନି ଜୀଇଅଛନ୍ତି ତେତେକାଳ ମୋ ଅକୀର୍ତ୍ତି

ନ ଯିବ ମାରିବି ବୋଲି କଲା ବିଚାର ।

ବିଚାରିଣ ମୁନି ପାଶକୁ ।

ଜାଣି ଋଷି କହୁଛନ୍ତି ଦେଖ ଏହାକୁ ।୪୨।

ଏମନ୍ତ ବୋଲିଣ ନୀର ସିଞ୍ଚିଲେ ତାର ଉପର

ପୁଣି ତପର ପ୍ରଭାବେ ମୂଷିକ କଲେ ।

ଏହି ହେତୁରୁ ନୀଚର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପଦେ ଅଧିକାର

ନ ଦେଇ ଯେବେହେଁ ଦେବ ଆପଣେ ମରେ ।

ଏଣୁ କାର୍ଯ୍ୟ ହେଲେ ସୁକର ।

ଅତି ଲୋଭ ସକାଶରୁ ଏହା ନ କର ।୪୩।

ପ୍ରଥମୁ ଉତ୍ତମ ମିନ ସୁଖରେ କଲା ଭୋଜନ

ମଧ୍ୟେ ମଧ୍ୟମ ମତ୍ସ୍ୟକୁ ପଛେ ଜଘନ୍ୟ ।

କ୍ରମେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଖାଇ ଅତିଶୟ ଲୋଭ ପାଇ

ସବୁ ପଛେ କଙ୍କଡ଼ାକୁ ଧରି ବଦନ ।

ବକ ନେଇ ଥୋଇଲା କ୍ଷଣି ।

କର୍କଟ ହସ୍ତରେ ବକ ତୋଟିକି ହାଣି ।୪୪।

ଚିତ୍ରବର୍ଣ୍ଣ କହେ ପୁଣି କହ ହେ ଏକଥା ଶୁଣି

ଗୃଧ୍ର କହେ ମାଳବ ଦେଶେ ସର ଅଛି ।

ପଦ୍ମଗର୍ଭ ନାମ ତାର ବହୁତ ମତ୍ସ୍ୟଙ୍କ ଘର

ତହିଁ ଏକ ବୃଦ୍ଧ ବକ ବାସ କରିଛି ।

ସବୁ ଦିନେ ସାମର୍ଥ୍ୟ ହୀନ ।

ହୋଇ ଥାଇ ସେହି ବକ ଦୀନ ବଦନ ।୪୫।

କେହି କୁଳିର ତା ଦେଖି ପଚାରଇ ଦୂରୁ ଏ କି

ତୁମ୍ଭେ କିପାଁଇ ଦୁଃଖିତ ଚିତ୍ତ ହୋଇଛ ।

ବକ କହେ ଏହି ମୀନ ମାନେ ମୋ ଜୀବନ ଧନ

ତାଙ୍କୁ କୈବର୍ତ୍ତ ମାରିବ କି ପଚାରୁଛ ।

ଏମନ୍ତ ଶୁଣିଣ ନଗରେ ।

ଜାଣିଲି ମରିବି ନିଷ୍ଠା କିବା ଆହାରେ ।୪୬।

ଏହା ଶୁଣି ସର୍ବ ମୀନ ବିଚାରିଲେ ଏକ ମନ

ବର୍ତ୍ତମାନ ଉପକାରୀ ବକ ଆମ୍ଭର ।

ଏହି ହେତୁରୁ ବିଚାରି ଯେ ସୁମିତ୍ର ଉପକାରୀ

ଅପକାରୀ ଯେ ସେ ଶତ୍ରୁ କର ବିଚାର ।

ଏହା ସଙ୍ଗେ ସନ୍ଧି କରିବା ।

ମିତ୍ର ଅପକାରୀ ହେଲେ ତାକୁ ଛାଡ଼ିବା ।୪୭।

ମତ୍ସ୍ୟମାନେ ବକ ଆଗ କହନ୍ତି ହୋଇ ସରାଗ

କିରୂପେ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କ ରକ୍ଷା ହୋଇବ ।

ବକ ବୋଲେ କି ବିଚାର ଅଛି ବହୁ ଜଳାଧାର

ତହିଁକି ତୁମ୍ଭର ମନ ଯିବାକୁ ଥିବ ।

ମୁହିଁ ଏକା ନେବି ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ।

ତୁମ୍ଭେ କିଛି ଶଙ୍କା ନ କରିବ ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ।୪୮।

ମତ୍ସ୍ୟମାନେ ମରଣରେ ଭୟ କରିଣ ସତ୍ୱରେ

ହେଉ ଏହିରୂପ ବୋଲି ସ୍ୱୀକାର କଲେ ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ଦୁଷ୍ଟ ବକ ନେଇ ମତ୍ସ୍ୟ ଏକ ଏକ

ଭୂତଳେ ବସି ମାରନ୍ତେ ସମସ୍ତେ ମଲେ ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ସେ କର୍କଟକ ।

ମତେ ସେଠାବକୁ ଘେନି ଯାଅ ହେ ବକ ।୪୯।

ଏହା ଶୁଣି ଦୁଷ୍ଟ ବକ କୁଳୀର ମାଂସେ ଉତ୍ସୁକ

ବହୁତ ଦୂର ତାହାକୁ ଘେନିଣ ଗଲା ।

ମାରିବା ନିମିତ୍ତେ ତଳେ ଧରିଲା ସେ ଯେତେବେଳେ

କର୍କଟ ଭୂତଳେ ଅସ୍ଥିକୀର୍ଣ୍ଣ ଦେଖିଲା ।

ଦେଖି ତାହା ମନେ ବିଚାରି ।

ହା ମୋର ଅଭାଗ୍ୟ ନିଷ୍କାରଣେ ମୁଁ ମଲି ।୫୦।

ହଉ ଭଲ ବର୍ତ୍ତମାନ କାଳରେ ଉଚିତ ଜାଣ

ଭୟ ନ ଆସିଲାବେଳେ ଭୟ କରିବ ।

ଯେତେବେଳେ ହେଲା ଭୟ       ତେତେବେଳରେ ନିର୍ଭୟ

ହୋଇ ପ୍ରହାର କରିବ ମଲେ ମରିବ ।

ଏହିହେତୁ ନିର୍ଭୟ ହୋଇ ।

ବେକ କାଟି ଦେଲେ ନିଷ୍ଠା ମରିବ ଏହି ।୫୧।

ଯେତେବେଳେ ଶତ୍ରୁ ଆସି ଶସ୍ତ୍ର ଧରି ଆଗେ ମିଶି

ନିର୍ଭୟ ହୋଇ ତା ସଙ୍ଗେ ଯୁଦ୍ଧ କରିବ ।

ଯୁଦ୍ଧ କରି ତାକୁ ମାରି ସେ ଅବା ଏହାକୁ ମାରି

ଉଭୟଥା ରିପୁ, ସଙ୍ଗେ ମରି ଶୋଇବ ।

ଏ ବିଚାରେ ସେ କର୍କଟକ ।

ଆପଣା ହସ୍ତରେ ଛିଣ୍ଡାଇଲା ତା ବେକ ।୫୨।

ଅତି ଲୋଭକୁ ନ କରି କଲେ ବକ ପ୍ରାୟ ମରି

ଏଥୁଅନ୍ତେ ଚିତ୍ରବର୍ଣ୍ଣ ରାଜା କହଇ ।

ମେଘବର୍ଣ୍ଣ ରାଜା ହୋଇ କର୍ପୂର ଦ୍ୱୀପରେ ଥାଇ

ଯାତେ ଭଲ ଦ୍ରବ୍ୟ ଦେବ ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ନେଇ ।

ତେଣୁ ଆମ୍ଭେ ବିନ୍ଧ୍ୟାଚଳରେ ।

ମହା ସୁଖରେ ରହିବା ଆମ୍ଭ ନଗ୍ରରେ ।୫୩।

ଗୃଧ୍ର ଶୁଣି ହସି କହେ ଦେବ ଏ ଉଚିତ ନୋହେ

ଅନାଗତ କାର୍ଯ୍ୟ ଶୁଣି ଯେ ହୃଷ୍ଟ ହୋଇ ।

ହାଣ୍ଡି ଭାଜିଲା ବ୍ରାହ୍ମଣ ପରାଏ ସେ ଜନ ଜାଣ

ବହୁ ପରାଭବ ପାଇ ପଳାଇ ଯାଇ ।

ରାଜା ପଚାରନ୍ତି ଗୃଧ୍ରକୁ ।

ଗୃଧ୍ର କହୁଅଛି ପୁଣି ମହାରାଜଙ୍କୁ ।୫୪।

ଦେବୀକୋଟ ନଗରରେ ଦେବଶର୍ମା ସେ ନାମରେ

ବ୍ରାହ୍ମଣ ସଂକ୍ରାନ୍ତିକାଳେ ଛତୁଆ ସରା ।

ଦାନ ଘେନି ଯାଉଥିଲା ସନ୍ଧ୍ୟାକାଳ ଯହୁଁ ହେଲା

କୁମ୍ଭକାର ଭାଣ୍ଡ ଘରେ ଯାଇଁ ଶୋଇଲା ।

କଲା ସେ ବହୁତ ବିଚାର ।

ଶୁଣ ତୁମ୍ଭେ କହିବା ବିଚାର ପ୍ରକାର ।୫୫।

ଏ ଯେ ଛତୁଆ ସରାକୁ ବିକିବି ଯାହା ତାହାକୁ

ଯେବେ ଦଶ କଡ଼ା କୌଡ଼ୀ ପାଇବ ମୁହିଁ ।

ତେବେ ସେ କୌଡ଼ୀକି ଆଣି ଘଟ ଶରାବକୁ କିଣି

ପୁଣି ତାକୁ ବିକି ଲଭ୍ୟ ଧନ ବଢ଼ାଇ ।

ପୁଣି କିଣି ଯୁଗ ବସ୍ତ୍ରକୁ ।

ତାକୁ ବିକି ପାଇବି ମୁଁ ବହୁ ଧନକୁ ।୫୬।

ଲକ୍ଷ ସଂଖ୍ୟା ପାଇ ଧନ ଚତୁଷ୍ଟୟ କନ୍ୟା ପୁଣ

ବିବାହ ହୋଇବି ମୁହିଁ ଧନକୁ ଦେବି ।

ସେ କନ୍ୟା ଭିତରେ ପୁଣ ସେହିରୂପ ଯଉବନ

ଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିବ ତାରେ ସ୍ନେହ କରିବି ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ସପତ୍ନୀ ଜନେ ।

ଯେବେ ପରସ୍ପରେ କଳି କରିବେ ମାନେ ।୫୭।

ଏଥୁଅନ୍ତେ କ୍ରୋଧ ହୋଇ ଦଣ୍ଡେ ତାଙ୍କୁ ପିଟିବଇଁ

ଏହିରୂପେ ବୋଲି ଦଣ୍ଡ ଫୋପଡ଼ାଇଲା ।

ବାଜିଲା ଭାଣ୍ଡରେ ଦଣ୍ଡ ହୋଇଗଲା ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ

ଛତୁଆ ଶରାବ ମଧ୍ୟେ ଚୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଲା ।

ଭାଣ୍ଡ ଧ୍ୱନି ଶୁଣି କୁମ୍ଭାର ।

ବ୍ରାହ୍ମଣକୁ ମଣ୍ଡପରୁ କଲା ବାହାର ।୫୮।

ଏହି ହେତୁରୁ କହିଲି ଅନାଗତ ଚିନ୍ତା କରି

ବ୍ରାହ୍ମଣ ପରାଏ ପରାଭବ ନ ପାଅ ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ଏକାନ୍ତରେ ରାଜା ପଚାରେ ସତ୍ୱରେ

ହେ ତାତ ଯାହା କରିବା ତା ଶିକ୍ଷା ଦିଅ ।

ଶୁଣି ଗୃଧ୍ର କହେ ବଚନ ।

ତାହା କହୁଅଛି ମୁହିଁ ଶୁଣ ରାଜନ ।୫୯।

ମଦୋଦ୍ଧତ ଯେ ନୃପତି ଅତି ମତ୍ତ ଯେଉଁ ଦନ୍ତୀ

ଅମାର୍ଗ ପ୍ରବୃତ୍ତ ଯେହୁ ଜନ ହୁଅଇ ।

ଏମାନଙ୍କୁ ଉପଦେଶ ଦେଖାଇ କାର୍ଯ୍ୟ ଅଶେଷ

କରନ୍ତି ଯେ ତାହାଙ୍କର ନିନ୍ଦା ହୁଅଇ ।

ଆହେ ଦେବ କହୁଛି ଶୁଣ ।

ଆମ୍ଭେ ଯାହା କଲେଇଁ ଏ ଦୁର୍ଗ ଭଞ୍ଜନ ।୬୦।

ବଳ ଦର୍ପରୁ ଏ ହେଲା କେ ବା ଉପାୟରେ କଲା

ରାଜା ବୋଲେ ତୁମ୍ଭ ଉପାୟରେ ହୋଇଲା ।

ଗୃଧ୍ର ବୋଲେ ମୋ ବଚନ ଯେବେ ହୋଇଲା ପ୍ରମାଣ

ବର୍ତ୍ତମାନ ସ୍ୱଦେଶକୁ ଚଳତ ଭଲା ।

ନିକଟରେ ବରଷା କାଳ ।

ହେବ ଏହି କାରଣରୁ ସତ୍ୱରେ ଚଳ ।୬୧।

ଯେବେ ଏ କଥା ନ କର ତେବେ ଆସି ବର୍ଷାକାଳ

ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲେ ତୁଲ୍ୟ ବଳେ ବଇର ।

ଯେବେ ହେବ ପରବେଶ ଆମ୍ଭର ନିଶ୍ଚେଁ ସ୍ୱଦେଶ

ଗମନ ଦୁର୍ଲ୍ଲଭ ହେବ ଜାଣ ହେ ବୀର ।

ଏହେତୁରୁ ଯେ ବର୍ତ୍ତମାନ ।

ସୁଖ ଭୋଗ ନିମିତ୍ତରେ କର ସନ୍ଧାନ ।୬୨।

ଦୁର୍ଗ ଭଙ୍ଗର ଯେ ଯଶ ପାଇଲ ତୁମ୍ଭେ ଅବଶ୍ୟ

ମୋହର ସମ୍ମତ ଏହି ଜାଣ ରାଜନ ।

ଯେ ଧର୍ମ ଆଶ୍ରୟ କରି ସ୍ୱାମୀ ପ୍ରିୟା ପ୍ରିୟ ଛାଡ଼ି

ହିତ ଅପ୍ରିୟ କହଇ ସେ ମନ୍ତ୍ରୀ ଜାଣ ।

ସେ ମନ୍ତ୍ରୀରେ ସହାୟବନ୍ତ ।

ରାଜା ହୋଇଣ ସାଧଇ କାର୍ଯ୍ୟ ବହୁତ ।୬୩।

ସମଲୋକ ସଙ୍ଗେ ସନ୍ଧି କରିବ ବିଚାର ବାନ୍ଧି

ଯେଉଁ ହେତୁ ଯୁଦ୍ଧ କଲେ ଜୟ ସନ୍ଦେହ ।

ଯେଣୁ ସୁନ୍ଦ ଉପସୁନ୍ଦ ତୁଳ୍ପବଳ କରି ଦ୍ୱନ୍ଦ

ଦୁହେଁ ଏକାବେଳେ ଯୁଦ୍ଧେ ଛାଡ଼ିଲେ ଦେହ ।

ଏଣୁ ତୁଳ୍ପ ବଳରେ ଯୁଦ୍ଧ ।

କଲେ ବିଜୟ ସନ୍ଦେହ ଶାସ୍ତ୍ର ନିଷେଧ ।୬୪।

ଯେବେ ରାଜା ଯୁଦ୍ଧ କରେ ତୁଳ୍ପ ବଳର ସଙ୍ଗରେ

ତେବେ ମିତ୍ର ବଳ ରାଜା କୀର୍ତ୍ତି ସ୍ୱଦେହ ।

ହୁଅଇ ନୁହଇ ଅବା ଏହି ହେତୁରୁ କେ ଅବା

ପଣ୍ଡିତ କରିବ ଯୁଦ୍ଧ କରି ସନ୍ଦେହ ।

ସେହିଠାରେ ସନ୍ଧି କି କରି ।

ଯେବେ ନ କରିବ ତେବେ ଆପଣେ ମରି ।୬୫।

ରାଜା କହଇ ଗୃଧ୍ରକୁ ତୁମ୍ଭେ ପୂର୍ବରୁ ଆମ୍ଭଙ୍କୁ

ଏହି କଥା ଉପଦେଶ କିପାଁ ନ କଲ ।

ମନ୍ତ୍ରୀ କହେ ମୋ ବଚନ ତୁମ୍ଭେ ନ କଲ ରାଜନ

ଆଦ୍ୟ ପ୍ରାନ୍ତ ନ ରହିଲା ମନେ ତୁମ୍ଭର ।

ଏବେ ରଖ ଆମ୍ଭ ସମ୍ମତ୍ତି ।

ବିଗ୍ରହାରମ୍ଭ ନ କରି ରଖତ କୀର୍ତ୍ତି ।୬୬।

ହିରଣ୍ୟଗର୍ଭ ରାଜନ ସନ୍ଧିକି ଯୋଗ୍ୟ ଏ ଜାଣ

କଦାଚିତ ବିଗ୍ରହକୁ ଯୋଗ୍ୟ ନୁହଇ ।

ସତ୍ୟବନ୍ତ ଆର୍ଯ୍ୟ ଧର୍ମ ବନ୍ତ ଯେ ଅନାର୍ଯ୍ୟ କର୍ମ

ଭ୍ରାତୃ ସଂଘାତୀ ଯେ ବଳୀ ଯୁଦ୍ଧ ବିଜୟୀ ।

ଏ ଯେ ସାତ ରାଜନ୍ୟଗଣ ।

ଏହାଙ୍କ ସଙ୍ଗରେ ପ୍ରୀତି କରିବ ଜାଣ ।୬୭।

ଯେ ସତ୍ୟବନ୍ତ ରାଜନ ସେ ସତ୍ୟକୁ ରଖେ ଜାଣ

ତା ସଙ୍ଗେ ସନ୍ଧିକି କଲେ ବିକୃତ ନୋହି ।

ପ୍ରାଣ ବାଧା ହେଲେ ଆର୍ଯ୍ୟ କେବେହେଁ ନୋହେ ଅନାର୍ଯ୍ୟ

ଧାର୍ମିକ ସଙ୍ଗରେ କଳି ନ କରେ କେହି ।

ଧର୍ମୀ ପ୍ରଜାନୁରାଗବନ୍ତ ।

ଏହିହେତୁ ଧର୍ମବନ୍ତ ନୋହେ ବିହତ ।୬୮।

ବିନାଶ ଯେଉଁ କାଳରେ ଉପସ୍ଥିତ ହୋଏ ତାଳେ

ଦୁଷ୍ଟ ସଙ୍ଗତରେ ପ୍ରୀତି ସେକାଳେ କରି ।

ତାକୁ ନ କରି ଆଶ୍ରୟ ନାହିଁ ଯେ ଅନ୍ୟ ଉପାୟ

ଅସମୟ ଦିନ ନେଇ ତାକୁ ଆଦରି ।

ତାର ସଙ୍ଗେ ସନ୍ଧି ନ କଲେ ।

ମାରେ ସେ ବିପତ୍ତି ଦେଖି ଅସମୟରେ ।୬୯।

ଯେଉଁ ରାଜା ବହୁ ଭ୍ରାତ ବଳରେ ହୋଏ ସଙ୍ଗତ

ତାହାକୁ କେ ନ ପାରଇ ଶୁଣ ରାଜନ ।

ଯେରୂପରେ ବେଣୁସଂଘ ସେ ଯେବେ କଣ୍ଟକ ସଙ୍ଗ

ଥାଇ ତେବେ ତାହାକୁ କାଟିବ କେ ଜନ ।

ବଳୀ ସଙ୍ଗେ ନ ଯୁଝେ କେହି ।

ପବନକୁ ପେଲି କି ସେ ଜୀମୂତ ଯାଇ ।୭୦।

ସବୁକାଳେ ସବୁଠାରେ ଜନ ଅନେକ ଯୁଦ୍ଧରେ

ବିଜୟୀ ଯେ ଜନ ତାରେ ଯୁଦ୍ଧ ନ କରେ ।

ଦେଖ ତୁ ପରଶୁରାମ ସଙ୍ଗେ ଯେ କରେ ସଂଗ୍ରାମ

ସେ ହାରି ପଳାଇ ଯାଇ ବଳ ସଙ୍ଗରେ ।

ଏଣୁ ବହୁ ଯୁଦ୍ଧ ବିଜୟୀ ।

ସଙ୍ଗତରେ ପ୍ରୀତି କଲେ ଶତ୍ରୁ ଜିଣଇ ।୭୧।

ତହିଁର ବହୁତ ଗୁଣ       ଯୂତ ଏ ହଂସ ରାଜନ

ଶୁଣି ଚକ୍ରବାକ କହେ ସବୁ ଜାଣିଲି ।

ବକ କହୁଅଛି ଦେବ ଯାଉଛି ଆଜ୍ଞା ହୋଇବ

ସେଠାର ବୃତ୍ତାନ୍ତ ଜାଣି ଆସିବି ଚାଲି ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ହିରଣ୍ୟଗର୍ଭ ।

ଚକ୍ରବାକକୁ ପଚାରେ କହ ତୁ ସର୍ବ ।୭୨।

ପ୍ରୀତିକି ଅଯୋଗ୍ୟ କେତେ ରାଜା କହ ମନ୍ତ୍ରୀ ମୋତେ

ଜାଣିବାକୁ ମୋର ଇଚ୍ଛା ମନ୍ତ୍ରୀ କହଇ ।

ଦେବ ଶୁଣ ବାଳ ବୃଦ୍ଧ ଦୀର୍ଘ ରୋଗରେ ଯେ ବିଦ୍ଧ

ଯେହୁ ଜ୍ଞାତି ବହିଷ୍କୃତ ଭୀରୁ ନ ହୋଇ ।

ଯେ ଭୟାଳୁ ସଙ୍ଗତ ହୋଇ ।

ଯେ ଲୋଭୀ ଯାହାର ଭୃତ୍ୟ ଲୁବ୍ଧ ହୁଅଇ ।୭୩।

ବିରକ୍ତ ଯାର ପ୍ରକୃତି ବିଷୟରେ ଅତ୍ୟାସକ୍ତି

ଯେ ଅନବସ୍ଥିତ ଚିତ୍ତ ଦେବ ବ୍ରାହ୍ମଣ ।

ଯେ ନିନ୍ଦା କରଇ ଦୈବ ଯାହା ସେ କରିବ ହେବ

ଏମନ୍ତ ବୋଲଇ ଯେହୁ ଦୈବ ଚିନ୍ତନ ।

ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ବ୍ୟସନରେ ଯୁକ୍ତ ।

ବଳବ୍ୟସନ ସଂଯୁତ ଯେ ଅଦେଶସ୍ଥ ।୭୪।

ବହୁତ ରିପୁ ଯାହାର ଅକାଳେ ସୈନ୍ୟ ବାହାର

ଯେ ସତ୍ୟ ଧର୍ମର ହିତ ଏତେ ମନୁଜ ।

ବିଂଶତି ପ୍ରମାଣ ଏହି ଏତେଠାରେ ସନ୍ଧି ନୋହି

କେବଳ ବିଗ୍ରହ ଯୋଗ୍ୟ ସନ୍ଧିରେ ତ୍ୟାଜ୍ୟ ।

ଏତେଠାରେ ବିଗ୍ରହ କଲେ ।

ଶତ୍ରୁର ବଶକୁ ଯାନ୍ତି ଅତି ବେଗରେ ।୭୫।

ବାଳକ ଅଳ୍ପ ପ୍ରଭାବ ତେଣୁ ତା ପାଇଁ ଆହବ

କେହି ନ କରଇ ଯୁଦ୍ଧ ଅଯୁଦ୍ଧ ଫଳ ।

ଜାଣି ନ ପାରେ ବାଳକ ତେଣୁ ତାର କେହି ଲୋକ

ନୁହନ୍ତି ବୃଦ୍ଧ ଯେ ରୋଗୀ ଅତି ଦୁର୍ବଳ ।

ଉତ୍ସାହ ଶକ୍ତିରେ ସେ ହୀନ ।

ହେଲାରୁ ପ୍ରାଭବ କରେ ସମସ୍ତ ଜନ ।୭୬।

ଜ୍ଞାତି ଯାକୁ ନ ଘେନନ୍ତି ସମସ୍ତେ ତାକୁ ମାରନ୍ତି

ଜ୍ଞାତିମାନଙ୍କୁ ଘେନିଣ ଭୀରୁ ଯୁଦ୍ଧରେ ।

କାଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡା ଗୁଳି ଦେଖି ପଳାଇ ଯୁଦ୍ଧ ଉପେକ୍ଷି

ବୀର ହେଲେ ଅବୀରକୁ ଘେନି ସଙ୍ଗରେ ।

ଯେବେ ଯୁଦ୍ଧ କରଇ ସେହି ।

ଅବୀର ପୁରୁଷ ଘେନି ମରା ପଡ଼ଇ ।୭୭।

ଲୋଭୀଜନ ନ ଦିଅଇ ନ ଦେଲା ହେତୁରୁ କେହି

ତା ପାଇଁ ମନ ନ ଦେଇ ପଳାଇ ଯାଇ ।

ବିପକ୍ଷ ଜୟ କରଇ ସବୁ ଧନ ତାର ନେଇ

ଆପଣା ଭଣ୍ଡାରେ ପୁଣି ନେଇ ରଖଇ ।

ସେହି ଲୋକ ପୁଣି ଏହାକୁ ।

ମାରଇ ସେ ଧନ କି ନ କରେ କାହାକୁ ।୭୮।

ଯେ ବିରକତ ମଣ୍ଡଳ ଛାଡ଼ନ୍ତି ତାକୁ ମଣ୍ଡଳ

ବିଷୟେ ଯେ ଅତ୍ୟାସକ୍ତ ସେ ସୁଖ ସାଧ୍ୟ ।

ଯେ ଅନବସ୍ଥିତ ଚିତ୍ତ ମନ୍ତ୍ରିମାନେ ତାକୁ ବ୍ୟସ୍ତ

କରନ୍ତି ସର୍ବ ଲୋକର ହୋଏ ବିରୋଧ ।

ଯେ ଦେବ ବ୍ରାହ୍ମଣ ନିନ୍ଦଇ ।

ସବୁକାଳେ ଅଧର୍ମରୁ ସେ ନାଶ ଯାଇ ।୭୯।

ଯେଉଁ ନର ଅଦେଶସ୍ଥ ତାକୁ କ୍ଷୁଦ୍ର ରିପୁ ହତ

କରେ ଦେଖ କ୍ଷୁଦ୍ର ନକ୍ର ହାତିକି ଜଳେ ।

ହୁଅଇ ଯେ ବହୁ ଦ୍ୱିଷ ପାଇ ସେ ବହୁ ସଂତ୍ରାସ

ଶ୍ୱେନ ମଧ୍ୟେ କପୋତ ପରାଏ ସେ ଚଳେ ।

ଯେଉଁ ମାର୍ଗେ ସେ ମାର୍ଗେ ଯାଇ ।

ମାରଇ ତାକୁ ସେ ଏଥି ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ ।୮୦।

ଅକାଳେ ଘେନି ସୈନ୍ୟଙ୍କୁ କରଇ ଯେ ଯୁଦ୍ଧ ତାକୁ

କାଳ ଯୋଧୀ କାଳ ହେଲେ କରଇ ହତ ।

ଯେହ୍ନେ ରାତିରେ କୌଶିକ ସେ ମାରଇ ବହୁ କାକ

ଦିବସରେ କାକ କରେ ଉଲୁକ ଅସ୍ତ ।

ଯାର ସତ୍ୟ ଧର୍ମ ନ ଥାଇ ।

ତା ସଙ୍ଗେ ସନ୍ଧିକି କଲେ ଭଲ ନୁହଇ ।୮୧।

ଆଉ କହୁଅଛି ଶୁଣ ସନ୍ଧି ବିଗ୍ରହ ଆସନ

ଯାନ ସଂଶ୍ରୟ ଯେ ଦ୍ୱୈଧୀଭାବ ଷଡ୍ଗୁଣ ।

କର୍ମ ଆରମ୍ଭ ଉପାୟ ପୁରୁଷ ଦ୍ରବ୍ୟ ସହାୟ

ଦେଶ କାଳ ବିଭାଗ ଏ ତିନିଙ୍କି ଜାଣ ।

ବିପତ୍ତିର ଯେ ପ୍ରତିକାର ।

କାର୍ଯ୍ୟ ସିଦ୍ଧି ମିଶି ଏ ପାଞ୍ଚାଙ୍ଗ ବିଚାର ।୮୨।

ସାମ ଭେଦ ଦଣ୍ଡ ଦାନ ଚାରି ଉପାୟ ଏ ଜାଣ

ଉତ୍ସାହ ଶକତି ମନ୍ତ୍ର ଶକତି ଦୁଇ ।

ପ୍ରଭୁ ଶକତିକି ଘେନି ତିନି ଶକତି ଏ ଜାଣି

ଏହା ବିଚାରି ଜିଗୀଷୁ ବଡ଼ ହୁଅଇ ।

ଯେଣୁ ନୀତି ବେଦୀ ଯେ ଜନ ।

ଚଞ୍ଚଳା ଲକ୍ଷ୍ମୀ ନ ଛାଡ଼େ ତାର ସଦନ ।୮୩।

ଯାହାର ହୁଅଇ ଚିତ୍ତ ସର୍ବଦା ସମ ବିଭକ୍ତ

ଚାର ଗୁପ୍ତ ମନ୍ତ୍ର ଗୁପ୍ତ ପ୍ରିୟ ବଚନ ।

ଯେ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କଠାରେ ନ କହେ ଅପ୍ରିୟ ବାରେ

ସେ ସିନ୍ଧୁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପୃଥ୍ୱୀ ପାଳେ ରାଜନ ।

ଯେବେ ଗୃଧ୍ର ମହା ଶଚୀବ ।

ସନ୍ଧି ଶିକ୍ଷା ଦେଲେ କି ସେ ତା ନ କରିବ ।୮୪।

ବର୍ତ୍ତମାନ ହେଲା ଜୟ ହେବାରୁ ଦର୍ପ ଉଦୟ

ହୋଇଛି ତାଙ୍କର ତେଣୁ ଏହା ନ ମାନ ।

ଏରୂପେ କହୁଛି କର ସିଂହଳଦ୍ୱୀପକୁ ଚାର

ପେଶି ସେ ସିଂହଳଦ୍ୱୀପ ରାଜାକୁ ଆଣ ।

ସେ ସାରସ ଜମ୍ୱୁଦ୍ୱୀପକୁ ।

ଯାଇ ଜାତ କରୁ ତାଙ୍କ ପଶ୍ଚାତ୍ତାପକୁ ।୮୫।

ଦେବ ସୁଗୁପ୍ତ ବିଚାରି ସୁସଂହିତ ବଳ କରି

ଶତ୍ରୁ ପୁରକୁ ପେଶିବ ଯେରୂପେ ସେହି ।

ହୋଇବ ବଡ଼ ସଂତପ୍ତ ତପ୍ତରେ ସଂହିତ ତପ୍ତ

ଯେଣୁ ହୁଏ ଏହା କର କହୁଛି ମୁହିଁ ।

ରାଜା ହେଉ ଏରୂପେ କହି ।

ବିଚିତ୍ର ବକକୁ ଲେଖ ଦେଇ ଭେଜଇ ।୮୨।

ସିଂହଳଦ୍ୱୀପରେ ଯାଇ ବକ ପ୍ରବେଶ ହୁଅଇ

ମହାବଳ ନାମ ସାରସକୁ କହିଲା ।

ଶୁଣି ସେ ସର୍ବ ବୃତ୍ତାନ୍ତ ସୈନ୍ୟ ଘେନିଣ ତୁରିତ

ଯାଇ ମୟୂର ନଗରେ ପ୍ରବେଶ ହେଲା ।

ପ୍ରବେଶ ହୋଇଣ ସେଠାରେ ।

ବଳ ଘେନିଣ ରହିଲା ବେଢ଼ି ନଗରେ ।୮୭।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ଗୂଢଚର କହିଲା ରାଜା ଆଗର

ଶୁଣିମା ହେଉ ସେଠାରେ ଯେତେ ବୃତ୍ତାନ୍ତ ।

ସେଠାରେ ଗୃଧ୍ର କହିଲା ଚିରକାଳ କାକ ଥିଲା

ହଂସ ନଗରେ ଏ ଜାଣେ ଯେତେ ଚରିତ ।

କହ କାକ ନିର୍ଭୟ ହୋଇ ।

ରାଜହଂସ ସନ୍ଧିକି ଯୋଗ୍ୟ କି ନୁହଇ ।୮୮।

ସେ ସମୟେ ଚିତ୍ରବର୍ଣ୍ଣ ପଚାରଇ ମେଘବର୍ଣ୍ଣ

କିରୂପେ ହିରଣ୍ୟଗର୍ଭ ରାଜା ତା ମନ୍ତ୍ରୀ ।

ମେଘବର୍ଣ୍ଣ କହେ ଶୁଣ ହିରଣ୍ୟଗର୍ଭ ରାଜନ

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ସମବାକ୍ୟ ସତ୍ୱ ସୁମତି ।

ଚକ୍ରବାକ ସଦୃଶ ମନ୍ତ୍ରୀ ।

ବିଚାରରେ କେଉଁଠାରେ ଅନ୍ୟ ନାହାନ୍ତି ।୮୯।

ଶୁଣି ରାଜା ପୁଣି କହି ଯେବେ ଏରୂପରେ ସେହି

କିରୂପରେ ତୁ ତାହାକୁ ବଟିଲୁ କହ ।

ମେଘବର୍ଣ୍ଣ କହେ ଶୁଣ ବିଶ୍ୱାସ ଯେ କରେ ଜନ ।

ତାକୁ ବଟିଲେ କି ସେହୁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ବହ ।

ଶୋଇଲା ଲୋକକୁ କୋଡ଼ରେ ।

ବସି ମାରଇ ଯେ ଲୋକ କି ଯଶ ତାରେ ।୯୦।

ଶୁଣ ଦେବ ସେହି ଚକ୍ର- ବାକ ମତେ ଦେଖି ବକ୍ର-

ଚରିତ ଏ ଜାଣି ନୃପ ଆଗେ କହିଲା ।

ଏହାକୁ ଯେବେ ରଖିବ ଅବଶ୍ୟ ଏ ଦଗା ଦେବ

ଶୁଣି ଦଲିଅର ରାଜା ନାହିଁ ତା କଲା ।

ତେଣୁ ମୁହିଁ ତାକୁ ବଟିଲି ।

ଘର ପୋଡ଼ି ଦେଇ ତାର ବେଗେ ଅଇଲି ।୯୧।

ମୋର ପ୍ରାୟ ଏହି ଜନ କହଇ ସତ୍ୟ ବଚନ

ଏହା ମଣି ଯେ ଜନ ଦୁର୍ଜନ ବଚନ ।

ଶୁଣି ବିଶ୍ୱାସ କରଇ ସେହି ତାକୁ ଯେ ବଟଇ

ଦେଖ ନେଉଥିଲା ଛାଗ ଏକ ବ୍ରାହ୍ମଣ ।

ବାଟେ ତାକୁ ଧୂର୍ତ୍ତ ଦେଖିଲା ।

ଛାଗ ନୋହେ କୁକ୍କୁର ଏ ବୋଲି ବଟିଲା ।୯୨।

ରାଜା କହ ବୋଲେ ଶୁଣି କହଇ କାକ ତା ପୁଣି

ଗୌତମ ଅରଣ୍ୟ ଏକ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଥିଲା ।

ସେ ଯାଗ କରିବା ପାଇଁ ଅପର ଗ୍ରାମକୁ ଯାଇ

ଛାଗ କିଣି କନ୍ଧେ ଧରି ମାର୍ଗେ ଅଇଲା ।

ତିନି ଧୂର୍ତ୍ତ ତାକୁ ଦେଖିଲେ ।

ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ହୋଇ ମାର୍ଗେ ବସିଲେ ।୯୩।

ଏକ ଧୂର୍ତ୍ତ ବ୍ରାହ୍ମଣକୁ ବୋଲେ ଏହି ବଚନକୁ

କିହେ ବ୍ରାହ୍ମଣ କାନ୍ଧେ କୁକ୍କୁର ନେଉଛ ।

ବିପ୍ର କହେ ନୋହେ ଶ୍ୱାନ ଯଜ୍ଞ ଛାଗ ଏହି ଜାଣ

ତୁମ୍ଭେ ଯାହା କହୁଅଛ ସେ କଥା ମିଛ ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ କୋଶକେ ଧୃର୍ତ୍ତ ।

କହେ କୁକ୍କୁର ନେଉଛି ଏ କି ଉଚିତ ।୯୪।

ଏହା ଶୁଣିଣ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଛାଗକୁ ଥୋଇଣ ପୁଣ

ଚାହିଁ ତାକୁ ପୁଣ ପୁଣ କନ୍ଧେ ଧଇଲା ।

ଦୋଳାୟିତ ମତି ପୁଣ ହୋଇ ଚଳିଲା ବ୍ରାହ୍ମଣ

ଯେଣୁ ଖଳ ବଚନରେ ଭୁଲଇ ମନ ।

ତିନି ଜଣେ କଲା ବିଶ୍ୱାସ ।

ଯେହ୍ନେ ଚିତ୍ରବର୍ଣ୍ଣ ଓଟ ଗଲା ସେ ନାଶ ।୯୫।

ରାଜା ଶୁଣି ପଚାରଇ ପୁଣି ମେଘବର୍ଣ୍ଣ କହି

କଉଣସି ଦିନେ ମଦୋତ୍କଟ ନାମରେ ।

ସିଂହ ତାର ପରିଚାର କାକ ବ୍ୟାଘ୍ର ଯେ ଶୃଗାଳ

ଏ ତିନି ବନେ ବୁଲିଲେ ଓଟ ଦେଖିଲେ ।

କେ ତୁ କେଉଁଠାରୁ ଅଇଲୁ ।

ଓଟ କହେ ସ୍ୱଚରିତ ଜାଣ କହିଲୁଁ ।୯୬।

ତାହାକୁ ସମସ୍ତେ ନେଇ ସମର୍ପିଲେ ସିଂହଠାଇଁ

ସେ ସିଂହ ଅଭୟ ଦେଇ କହେ ବଚନ ।

ଆଜୁଁ ହେଲା ତୋର ପୁଣ ଚିତ୍ରବର୍ଣ୍ଣ ନାମ ଜାଣ

ଏତେ ବୋଲି ତାଙ୍କ ସଙ୍ଗେ ଦେଲେ ରାଜନ ।

ଏକ ଦିନେ ବୃଷ୍ଟି ହେତୁରୁ ।

ଛଟପଟ ହେଲା ସିଂହ ନ ଖାଇବାରୁ ।୯୭।

ସମସ୍ତେ ଆହାର ପାଇଁ ବୁଲି ନ ପାଇଲେ କାହିଁ

କାକ ଶୃଗାଳ ଶାର୍ଦ୍ଦୂଳ ବିଚାର କଲେ ।

ଚିତ୍ରବର୍ଣ୍ଣକୁ ଯେରୂପେ ସ୍ୱାମୀ ମାରିବ ସେରୂପେ

କର କି ଅକାର୍ଯ୍ୟ ହେବ ଏ ଓଟ ମଲେ ।

ବ୍ୟାଘ୍ର କହେ ଅଭୟ ଦେଇ ।

ଯାହାକୁ ରଖିଛି ରାଜା କି କେ ମାରଇ ।୯୮।

କାକ କହୁଅଛି ଶୁଣ ଆହାର ନ ପାଇ ପୁଣ

ସ୍ୱାମୀ ବର୍ତ୍ତମାନ ପାପ ହେଲେ କରିବ ।

ଯେବେ ଜନନୀ କ୍ଷୁଧାର୍ତ୍ତ ହୋଇ ତେବେ ଛାଡ଼େ ସୁତ

ଭୂଜଗୀ କ୍ଷୁଧାର୍ତ୍ତ ହେଲେ ଡିମ୍ୱ ଖାଇବ ।

କ୍ଷୁଧାରେ କି ପାପ ନ କରେ ।

କ୍ଷୀଣ ହେଲେ ଅକରୁଣ ହୁଅନ୍ତି ନରେ ।୯୯।

ଦୁଦୁରା ଖାଇ ଯେମନ୍ତ ଯେ ହୋଏ ଚଳିତ ଚିତ୍ତ

ଯେ ଉନ୍ମାଦଗ୍ରସ୍ତ ହୋଏ ଯେହୁ କ୍ଷୁଧାର୍ତ୍ତ ।

ଯେ କ୍ରୁଦ୍ଧ ଶ୍ରାନ୍ତ ଭୀରୁକ ଲୁବ୍ଧ ଯେ ସେ ତ୍ୱରାଯୁକ୍ତ

କାମୁକ ଏମାନେ ସବୁ ଅଧର୍ମବନ୍ତ ।

ଏହିରୂପ ନିଶ୍ଚୟ କଲେ ।

ସିଂହ ସମୀପକୁ ସେହି ସମସ୍ତେ ଗଲେ ।୧୦୦।

ସିଂହ ପଚାରଇ କିଛି ଆହାର ଆଜି ମିଳିଛି

କାକ ବୋଲେ କିଛି ନ ପାଇଲୁଁ ରାଜନ ।

ସିଂହ କହେ କି କରିବା କିରୂପେ ପ୍ରାଣ ରଖିବା

କାକ କହଇ ଆହାର ଅଛି ସ୍ୱାଧୀନ ।

ତା ଛାଡ଼ିଲେ ବିନାଶ ଜାଣ ।

ସିଂହ ବୋଲେ କି ଆହାର ଅଛି ନିଘନ ।୧୦୧।

କାକ କହେ ଚିତ୍ରବର୍ଣ୍ଣ ଆହାର ଅଛି ସ୍ୱାଧୀନ ।

ସିଂହ ଭୂଇଁ ଛୁଇଁ କର୍ଣ୍ଣ ଦୁହିଁକି ଛୁଇଁ ।

ମୁହିଁ ଏହାକୁ ଅଭୟ ଦେଇ କରିଛି ନିର୍ଭୟ

ସେ କଥା କିରୂପେ କରିବି ଯୁକ୍ତ ନୋହି ।

ଗାଈ ମହୀ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଅନ୍ନ ।

ସବୁ ଦାନରେ ଅଭୟଦାନ ପ୍ରଧାନ ।୧୦୨।

ସର୍ବ କାମ ସମୃଦ୍ଧିରେ ଯେ ସେ ଅଶ୍ୱମେଧ କରେ

ତହିଁର ଯେ ଫଳ ହୋଇ ସମଗ୍ର ହୋଇ ।

ଯେ ଶରଣ ପଶିଥାଇ ତାହାକୁ ଯେ ରଖିଥାଇ

ସେ ଫଳକୁ ଦାନ ସେହି ସ୍ୱର୍ଗକୁ ଯାଇ ।

କାକ କହେ ତୁମ୍ଭେ ନ ମାର ।

ଯେରୂପେ ସ୍ୱଦେହ ଦାନ କରେ ସ୍ୱୀକାର ।୧୦୩।

ସେରୂପେ କରିବୁଁ ଆମ୍ଭେ ନାହିଁ ନ କରିବ ତୁମ୍ଭେ

ସିଂହ ସେ ବଚନ ଶୁଣି ତୁନି ହୋଇଲା ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ସେ ବାୟସ ପାଇଲା ଯେ ଅବକାଶ

କପଟରେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଘେନି ଅଇଲା ।

ଯାଇ ସିଂହ ସମୀପେ ହୋଇ ।

କହେ ଦେବ ଆହାର ନ ପାଇଲି ମୁହିଁ ।୧୦୪।

କରି ବହୁ ଉପବାସ ସ୍ୱାମୀ ହେଲ ମହାକୃଶ

ସର୍ବ ପ୍ରକାରେ ମୋ ମାଂସ ଖାଅ ଗୋସାଇଁ ।

ସ୍ୱାମୀ ଯେବେ ମରିଯାଇ ଅମାତ୍ପାଦି କି କରଇ

ଗତାୟକୁ ଧନ୍ୱନ୍ତରୀ କିବା କରଇ ।

ପ୍ରକୃତି ଯେ ସେ ସ୍ୱାମୀ ମୂଳ ।

ମୂଳ ନ ଥିଲା ବୃକ୍ଷରେ ଯତ୍ନ ଅଫଳ ।୧୦୫।

ସିଂହ ବୋଲେ ଜୀବନର ପରିତ୍ୟାଗ ହୋଏ ବର

ସେବକ ମାରି ଉଦର ପୂରଣ ହୀନ ।

ଜମ୍ୱୁକ କହେ ସେରୂପେ ସିଂହ କହେ ସେହିରୂପେ

ବ୍ୟାଘ୍ର କହେ ମୋ ଦେହରେ ରଖ ଜୀବନ ।

ସିଂହ କହେ ଏ ଅନୁଚିତ ।

ସେବକ ଖାଇ ରଖିବି ଯାହା ଜୀବିତ ।୧୦୬।

ଓଟ ଏହା ଦେଖି କରି ମନରେ ବିଶ୍ୱାସ ଧରି

ସେରୂପେ ଆପଣା ଦେହ ସମର୍ପି ହେଲା ।

ଏହାଠାରୁ ତାହା ଶୁଣି ବ୍ୟାଘ୍ର ଡେଇଁ ସେହିକ୍ଷଣି

ନଖରେ ଉଦର ଚିରି ତାକୁ ମାଇଲା ।

ଖଳ ବଚନରେ ବିଶ୍ୱାସ ।

ନ କରି ଯେବେ କରଇ ଅବଶ୍ୟ ନାଶ ।୧୦୭।

ତୃତୀୟ କ୍ରୋଶରେ ସ୍ଥାନ କରିଥିଲା ଯେ ଦୁର୍ଜ୍ଜନ

ବ୍ରାହ୍ମଣକୁ ଦେଖିଣ ସେ କହେ ବଚନ ।

ଆହେ କିହେ ବିପ୍ରବର କାହିଁ ନେଉଛ କୁକ୍କୁର

ତାହା ଶୁଣି ସଂସଭ୍ରମ ହୋଇ ବ୍ରାହ୍ମଣ ।

ସେହିଠାରେ ଛାଗ ଛାଡ଼ିଲା ।

ନଦିରେ ସ୍ନାନକୁ କରି ଘରକୁ ଗଲା ।୧୦୮।

ଧୂର୍ତ୍ତେ ସ୍ୱଗୃହକୁ ଯାଇ ଛାଗକୁ ଖାଇଲେ ନେଇ

ଏହି ହେତୁରୁ କହିଲି ଆତ୍ମ ସମାନ ।

ଯେହୁ ଜାଣଇ ପରକୁ ସେ ପାଏ ବଡ଼ ଦୁଃଖକୁ

ଏଥୁଅନ୍ତେ ରାଜା କହେ ହେ ମେଘବର୍ଣ୍ଣ

ତୁମ୍ଭେ ତ ଶତ୍ରୁଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ।

ବହୁତ କାଳ ରହିଲ କି କିରୂପରେ ।୧୦୯।

କାକ କହଇ ଭୋ ଦେବ ସ୍ୱାମୀ କାର୍ଯ୍ୟାର୍ଥୀ ଯେ ହେବ

ଯେ ଆପଣା ପ୍ରୟୋଜନ କରି ବସଇ ।

ସେଅବା କି କି ନ କରେ ଦେଖ ଲୋକ ସ୍ୱମୁଣ୍ଡରେ

ହେ ରାଜନ ଦଗଧ କାଣ୍ଠକୁ ବହଇ ।

ନଦି ବେଗ ବୃକ୍ଷ ମୂଳକୁ ।

ଧୋଇ ଦେଲେହେଁ ଉପାଡ଼ି ପକାଏ ତାକୁ ।୧୧୦।

ବୁଦ୍ଧିମନ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ କନ୍ଧରେ ଶତ୍ରୁକୁ ବହି

ଯେହ୍ନେ ବୃଦ୍ଧ ସର୍ପ ମୁଣ୍ଡେ ମଣ୍ଡୁକ ବହି ।

ଯେତେ ରେକ ସରୋବରେ       ଥିଲେ ତାହାଙ୍କୁ ସତ୍ୱରେ

ଖାଇ ମଣ୍ଡୁକନାଥକୁ ଦେଲା ଚୋବାଇ ।

ରାଜା କହେ କହ ଶୁଣିମା ।

କାକ କହୁଅଛି ଶୁଣ ଦେବ ମଣିମା ।୧୧୧।

ମଗଧ ଦେଶରେ କେହି ଜୀର୍ଣ୍ଣୋଦ୍ୟାନେ ସର୍ପ ଥାଇ

ମନ୍ଦ ବିଷ ବୋଲିଣ ଯେ ନାମ ତାହାର ।

ସେ ଅତି ବୃଦ୍ଧ ହେବାରେ ଆହାରକୁ ଖୋଜିବାରେ

ଅସମର୍ଥ ହୋଇ ପଡ଼େ ସରର ତୀର ।

ଦୂରୁ ତାକୁ ମଣ୍ଡୁକ ଦେଖି ।

ପଚାରଇ ତୁମ୍ଭେ କିପା ହୋଇଛ ଦୁଃଖୀ ।୧୧୨।

ସର୍ପ ବୋଲେ ମୁଁ ଗରିବ ମତେ ପଚାରି କି ହେବ

ଯାଅ ବାବୁ ମୋର କର୍ମ ଭୁଞ୍ଜୁଛି ମୁହିଁ ।

ଶୁଣି ସେ କଉତୁକରେ ପୁଣି ସର୍ପକୁ ପଚାରେ

କହ କହ ନ କହିଲେ ମୁହିଁ ନ ଯାଇ ।

ସର୍ପ କହେ କହୁଛି ଶୁଣ ।

ବ୍ରହ୍ମପୁରେ କୌଣ୍ଡିନ୍ୟ ନାମରେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ।୧୧୩।

ତାହାର ଏକ ତନୟି ଥିଲା ସେ ଅତି ବିନୟୀ

ସର୍ବ ଗୁଣ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କୋଡ଼ିଏ ବରଷ ।

ତାହାକୁ ଦୈବ ପ୍ରେରିତ ହୋଇ କଲି ଦନ୍ତ କ୍ଷତ

ମରିଗଲା ସେହିକ୍ଷଣି ବ୍ରାହ୍ମଣ ଶିଷ୍ୟ ।

ତାକୁ ଦେଖି ତାହାର ତାତ ।

ଅତି ଶୋକେ ମହିତଳେ ହେଲା ପତିତ ।୧୧୪।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ଶୁଣି ସର୍ବ ବ୍ରହ୍ମପୁରର ବାନ୍ଧବ

ଋଣ୍ଡ ହୋଇ ପ୍ରବେଶ ସେଠାରେ ହୋଇଲେ ।

ଯେଣୁ ବ୍ୟସନେ ଉତ୍ସବେ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ଶତ୍ରୁ ବିପ୍ଲବେ

ରାଜଦ୍ୱାରେ ଶ୍ମଶାନରେ ଏତେ ସ୍ଥାନରେ ।

ସହାୟ ଯେ ହୋଇ ବାନ୍ଧବ ।

ତାଙ୍କୁ ଜାଣ କହିଛନ୍ତି ଦେବାଧିଦେବ ।୧୧୫।

ତାହାଙ୍କ ମଧ୍ୟେ କୁଶଳ ସ୍ନାତକ ନାମେ କପିଳ

ସେ କହିଲେ ରେ କୌଣ୍ଡିନ୍ୟ ତୁ ବଡ଼ ମୁର୍ଖ ।

ବିଳାପ କରୁଛୁ ଯାହା ଶୁଣିବ କେ ଅବା ତାହା

ଶାସ୍ତ୍ର କହିଛି ସଂସାରେ ଅଛି କି ସୁଖ ।

ଶୁଣ ତୁ କହିବା କ୍ରମରେ ।

ଏହା ଶୁଣି ସ୍ଥିର କରି ରଖ ମନରେ ।୧୧୬।

ଯେଣୁ ଏ ସଂସାରେ ଜନ ଜାତ ହୋଏ ଯେଉଁକ୍ଷଣ

ସେହିକ୍ଷଣି ଅନିତ୍ୟତା ତାକୁ ଧରଇ ।

ତଦନ୍ତରେ ଧାଇ ଧରେ ଧରେ ଜନନୀ ପଛରେ

ଏଣୁ ଏ ଶୋକର କ୍ରମ କହି ନୁହଇ ।

ସୈନ୍ୟବଳ ବାହନ ଘେନି ।

ବାହିଗଲେ ରାଜାମାନେ ଏହା ନ ଜାଣି ।୧୧୭।

ଏ ଯେଉଁ ଦେହ ଦିଶୁଛି ଏହିତ ନୁହଇ କିଛି

ଯେଉଁଠାରେ ସମ୍ପତ୍ତି ସେଠାରେ ବିପତ୍ତି ।

ପୁତ୍ର ଭ୍ରାତୃ ଭାର୍ଯ୍ୟା ସଙ୍ଗ କ୍ଷଣକେ ହୋଏ ବିଭଙ୍ଗ

ଜାତ ହେଲେ ସବୁ ଦ୍ରବ୍ୟ କେହି ନୁହନ୍ତି ।

ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଜାଣ ଅନିତ୍ୟ ।

କେବଳ ପରମ ଆଣୁ ଅଟଇ ସତ୍ୟ ।୧୧୮।

ପ୍ରତିକ୍ଷଣେ ଏହି କାୟ ଶୀର୍ଣ୍ଣ ହୁଅଇ ନିଶ୍ଚୟ

ଏମନ୍ତ ହେଲେ ତା କେହି ନ ପାରେ ଜାଣି ।

ଅପୋଡ଼ା ଭାଣ୍ଡ ଯେରୂପେ ପାଣି ଭିତରେ ସେରୂପେ

ମିଳାଇ ଗଲେ ଜାଣନ୍ତି ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀ ।

କ୍ରମେ କ୍ରମେ ଶୀର୍ଣ୍ଣ ହୁଅଇ ।

ଯେହ୍ନେ କଞ୍ଚା ମାଠିଆ ଜଳରେ ମିଳାଇ ।୧୧୯।

ସଂସାରେ ଜନ୍ମ ଯାହାର ଦିନକୁଦିନ ତାହାର

ଅତି ନିକଟକୁ ଆସେ ମୃତ୍ୟୁ ପ୍ରମାଣ ।

ଯେରୂପେ ମାରଣ ସ୍ଥାନ ମାରିବାକୁ ଯେଉଁଜନ

ନେଇ ତାର ପଦେ ଥିବେ ସେରୂପେ ଜାଣ ।

ଯଉବନ ରୂପ ଜୀବନ ।

ଐଶ୍ୱର୍ଯ୍ୟ ଧନ ପିରତି ଅନିତ୍ୟ ଜାଣ ।୧୨୦।

ଯେହ୍ନେ ଅବ୍ଧିରେ ସମେତ କାଷ୍ଠରେ କାଷ୍ଠ ସଙ୍ଗତ

ହୋଇ ପୁଣି ବ୍ୟପଦ୍ଗତ ହୋଏ କାଳରେ ।

ସେରୂପରେ ପୁତ୍ର ମିତ୍ର ଭ୍ରାତୃ ଦୁହିତୃ କଳତ୍ର

ସଙ୍ଗତ ହୁଅନ୍ତି ଅସଙ୍ଗତ ସଂସାରେ ।

ଏହିହେତୁ ଯୋଗ ବିଯୋଗ ।

ଜୀବ ଶରୀର ଦୁଇରେ ହୁଅଇ ଭୋଗ ।୧୨୧।

ପୃଥିବୀ ଯେ ଜଳ ବାତ ଅଗ୍ନି ଶିଖା ଯେ ପଞ୍ଚଭୂତ

ଏଥିରେ ନିର୍ମିତ ଦେହ ପଞ୍ଚତ୍ୱ ପାଇ ।

ଯେ ଯେଉଁ ଯୋନିରୁ ଜାତ ପୁଣି ତାହାକୁ ପ୍ରାପତ

ହେଲା ଯେବେ ଧୀର ଜନ ଶୋକ ନ ପାଇ ।

ଯେତେ ମନେ ସଂକଳ୍ପ କରେ ।

ତେତିକି ଶୋକ ଶଙ୍କୁ ତା ହୃଦ ବିଦାରେ ।୧୨୨।

ଯେହି କେହି ଜନ ତାର କଉଣସି ଶରୀରର

ସମ୍ବନ୍ଧ ନିତ୍ୟ ନୁହଇ ଏହା ତୁ ଜାଣ ।

ସ୍ୱକୀୟ ଶରୀରେ ଯାର ପ୍ରଭୁତ୍ୱ ନାହିଁ ତାହାର

ଅନ୍ୟ ବାହ୍ୟ ଲୋକେ ଅବା କି ପ୍ରଭୁପଣ ।

ସଂଯୋଗ ଯେ ବିଯୋଗ କହେ ।

ଯେରୂପେ ଜନ୍ମ ମରଣ ଆଗମ ହୁଏ ।୧୨୩।

ଏ ଯେଉଁ ଦାରାଦି ଯୋଗ ହେବାରୁ ଯେ ହୋଏ ଭୋଗ

ପ୍ରଥମରେ ସୁଖ କରି ଦେହୀ ମଣଇ ।

ପ୍ରାନ୍ତରେ ଦୁଃଖ ଅନେକ ପାଇ କରଇ ସେ ଶୋକ

ଯେରୂପେ ଅପଥ୍ୟ ଅନ୍ନ ପ୍ରଥମୁ ଖାଇ ।

ସୁଖକରି ମଣଇ ଜନ ।

ପ୍ରାନ୍ତରେ ରୋଗ ପୀଡ଼ାରେ କରେ ରୋଦନ ।୧୨୪।

ସରିତମାନଙ୍କ ସ୍ରୋତ ଯେହ୍ନେ ଚାଲଇ ସନ୍ତାତ

ସେ ପୁଣି ଲେଉଟି ଉପରକୁ ନ ଯାଇ ।

ସେହିରୂପେ ସବୁକାଳ ରାତ୍ର ଦିବସ ଯୁଗଳ

ମାନବମାନଙ୍କ ଆୟ ଘେନି ଚଳଇ ।

ସାଧୁ ସଙ୍ଗରେ କିଛି ସୁଖ ।

ପ୍ରାନ୍ତେ ବିଯୋଗ ହେତୁରୁ ସେ ବଡ ଦୁଃଖ ।୧୨୫।

ଏହି ହେତୁରୁ ସଜ୍ଜନ ସଙ୍ଗ ନ ଇଚ୍ଛଇ ଜନ

ଯେଉଁ ହେତୁ ତା ବିରହ ଖଡଗ ପ୍ରାୟେ ।

ସେ ଅସିରେ ଛିଡ଼ି ମନ ପ୍ରତିକ୍ଷଣେ ଛନ ଛନ

ହୋଇ କେବେ ସୁସ୍ଥ ନାହିଁ ସୁଖ ନ ପାଏ ।

ଖଡ୍ଗେ ଛିଡ଼ିଥିଲେ, ଔଷଧ ।

କରି ବରହ ଦୁଃଖକୁ ନାହିଁ ଔଷଧ ।୧୨୬।

ସଗରାଦି ରାଜା ଥିଲେ ବହୁ ପୁଣ୍ୟ କରୁଥିଲେ

କର୍ମ ସହିତରେ ସେହିମାନେତ ଗଲେ ।

ମନୁଷ୍ୟ ଯେ ବିଚକ୍ଷଣ ମୃତ୍ୟୁ ଉଗ୍ର ଦଣ୍ଡେ ମନ

ଦେଇ ବିଚାରି ଏ ଯତ୍ନ ଦଣ୍ଡେ ନ କରେ ।

ବିଚାରଇ ଏ ଚର୍ମ ପାଶ ।

ବର୍ଷାକାଳେ ପାଣି ପଡ଼ି ହୁଅଇ ନାଶ ।୧୨୭।

ପ୍ରଥମୁଁ ଯେଉଁ ରାତ୍ରରେ ଗର୍ଭରେ ନିବାସ କରେ

ଜନ ସେ କାଳ ଆରମ୍ଭି ଅନିବାରିତ ।

ହୋଇ ଯାଇ ମୃତ୍ୟୁ ମୁଖ ନାହିଁ କିଛି ଏଥି ସୁଖ

ଅତିଶେ ହୋଇ ବିମୁଖ କହେ ଦ୍ୱିଜାତ ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ କେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଜାଣ ।

ଏ ଯେ ଶୋକ କରୁଅଛ ସବୁ ଅଜ୍ଞାନ ।୧୨୮।

ବିଯୋଗ କାରଣ ହୋଇ ଅଜ୍ଞାନ କାରଣ ନୋହି

ଏମନ୍ତ ଯେବେ ବୋଲିବା ଦେଖୁ ନାହିଁକି ।

ଦିନମାନେ ଚାଲିଯାନ୍ତେ ଶୋକ ଅଧିକ ବଢ଼ନ୍ତେ

ଆତ୍ମହତ୍ୟା ଦୋଷ ତୋତେ ଲାଗୁ ନାହିଁକି ।

ସେହିହେତୁ ଆତ୍ମରକ୍ଷଣ ।

କର ତୁ ବେଗରେ ତେଜ ଶୋକ ଗହନ ।୧୨୯।

କାଣ୍ଡପତ୍ର ଜାତ ନାହିଁ ଆର୍ଦ୍ର ମର୍ମଭେଦୀ ହୋଇ ।

ଅତିଶୟ ଗାଢ଼ ଯେଉଁ ଶୋକ ପ୍ରହାର ।

ଚିନ୍ତା ଛାଡ଼ି ରହିବାର ପରମ ଔଷଧ ତାର

ଏ ଔଷଧ ପାନ କର କି ଚିନ୍ତା ଛାର ।

ଶୁଣି ଉଠି କୌଣ୍ଡିନ୍ୟ କହି ।

ଗୃହ ନରକ ବାସରେ ମୋ କାର୍ଯ୍ୟ ନାହିଁ ।୧୩୦।

ବନକୁ ଯିବାର ଭଲ ଶୁଣି ବୋଲନ୍ତି କପିଳ

ଯେଉଁମାନେ ରୋଗୀ ତାଙ୍କର ବନେ ଦୋଷ ।

ହୁଅଇ କରନ୍ତି ଯେବେ ଇନ୍ଦ୍ରୀୟ ନିଗ୍ରହ ତେବେ

ଗୃହରେ ଥିଲେହେଁ ସେ ହୁଅନ୍ତି ତାପସ ।

ଯେ ଅନିନ୍ଦ୍ୟ କର୍ମ କରଇ ।

ବିରାଗର ଗୃହ ତପୋବନ ହୁଅଇ ।୧୩୧।

ଯହିଁ ତହିଁ ଆଶ୍ରମରେ ଥାନ୍ତି ଦୁଃଖୀ ଯେଉଁ ନରେ

ସେମାନେ ଯେବେହେଁ ଧର୍ମ ଆଶ୍ରେ କରନ୍ତି ।

ସବୁଠାରେ ସମବୁଦ୍ଧି ହୁଅନ୍ତି ସେ ଅତି ସିଦ୍ଧି

ପାଆନ୍ତି ଧର୍ମ ହେତୁକୁ ଚିହ୍ନ ହୁଅନ୍ତି ।

ଜୀବନ ନିମିତ୍ତେ ଭୋଜନ ।

ତାହାଙ୍କର ସନ୍ତତି ନିମିତ୍ତେ ମୈଥୁନ ।୧୩୨।

ସତ୍ୟ ରଖିବାର ପାଇଁ ମିତଭାଷୀ ଯେ ହୁଅଇ

ତରନ୍ତି ଦୁର୍ଗମାନଙ୍କୁ ସେ ଜନମାନେ ।

ସଂଯମ ସେ ପୁଣ୍ୟ ତୀର୍ଥ ଯହିଁରେ ଉଦକ ସତ୍ୟ

ଶୀଳ ତଟ ଦୟା ଉର୍ମି ଯହିଁ ଏମାନେ ।

ସେ ଆତ୍ମାନଦୀରେ ସ୍ନାହାନ ।

ବାରିରେ ଶୁଦ୍ଧ କୁହଇ ଅନ୍ତଃକରଣ ।୧୩୩।

ଜରା ଜନମ ମରଣ ବ୍ୟାଧି ପୀଡ଼ା ଅନୁକ୍ଷଣ

ଅନୁଭବ ହେଉଛି ଏହେତୁ ଅସାର ।

ଏ ଯେଉଁ ସଂସାର ତ୍ୟାଗ କଲା ଯେ ହୋଇ ବିରାଗ

ସେ ସର୍ବଦା ସୁଖୀ ତାର ସ୍ୱର୍ଗ କି ଛାର ।

ଏ ସଂସାରେ କେବଳ ଦୁଃଖ ।

ଦୁଃଖାର୍ତ୍ତ ପ୍ରତି କରଣ ବୋଲାଇ ସୁଖ ।୧୩୪।

କୌଣ୍ଡିନ୍ୟ କହେ ଏକଥା ଏହିରୂପେ ଏ ସର୍ବଥା

ଶୋକାକୁଳ ହୋଇ ଶାପ ଦେଲା ବ୍ରାହ୍ମଣ ।

ଏଡ଼େ ଅନ୍ୟାୟ ତୁ କଲୁ ମୋର ପୁତ୍ରକୁ ଖାଇଲୁ

ଆଜିଠାରୁ ଭେକଙ୍କର ହୁଅ ବାହନ ।

ପୁନରପି କପିଳ କହି ।

ଉପଦେଶ ସହ ତୋ ହୃଦୟ ନୁହଇ ।୧୩୫।

ଶୁଣ ଯେ ସର୍ବ ଯତ୍ନରେ ସଙ୍ଗକୁ ଛାଡ଼ି ନ ପାରେ

ସାଧୁ ସଙ୍ଗ କରେ ସେ ସଂସାରେ ଭେଷଜ ।

ସର୍ବ ଯତ୍ନେ କାମ ତ୍ୟାଗ କରି ନ ପାରିବ ଆଗ

ସ୍ୱ ଭାର୍ଯ୍ୟା କାମନା କର ସେ ତା ଭେଷଜ ।

ତା ଶୁଣି କୌଣ୍ଡିନ୍ୟ ବ୍ରାହ୍ମଣ ।

ଶୋକ ଛାଡ଼ିଣ ସନ୍ୟାସ କଲା ସେକ୍ଷଣ ।୧୩୬।

ଏଥୁଅନ୍ତରେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଶାପର ଉପଶମନ

କରିବା ପାଇଁ ଏଠାରେ ରହିଛି ମୁହିଁ ।

ଏହା ଶୁଣିଣ ଶାଳୂର ଗଲା ହୋଇ ଅତି ଖର

ସ୍ୱ ପ୍ରଭୁ ଜାଲପାଦର ଆଗରେ କହି ।

ଜାଲପାଦ ସର୍ପ ପିଠିରେ ।

ବସିଲା ସେ ତାକୁ ଘେନି ଗଲା ସତ୍ୱରେ ।୧୩୭।

ଆର ଦିନ ବହିବାରେ ଅସମର୍ଥ ଦେଖି ତାରେ

ମଣ୍ଡୁକରାଜ କହିଲା କି ମନ୍ଦ ଚାଲ ।

ସର୍ପ କହଇ ଆହାର ବିରହରୁ ମୁ ଦୁର୍ବଳ

ଶୁଣି ସେ କହିଲା ଭେକ କର ଆହାର ।

ଏହି ମହାପ୍ରସାଦ ମୋର ।

ଶିରେ ଘେନି ସର୍ପ କଲା ଭେକ ଆହାର ।୧୩୮।

ନିର୍ମଣ୍ଡୁକ ସରୋବର ଦେଖିଲା ସେ ବିଷଧର

ଜାଲପାଦ ମଣ୍ଡୁକ ନାଥକୁ ଖାଇଲା ।

ଏହି ହେତୁରୁ କହଇ କନ୍ଧରେ ଶତ୍ରୁକୁ ବହି

ମାରିବ ଅନ୍ୟଥା କଲେ ଆପଣ ମଲା ।

କାକ କହେ ଏ କଥା ରହୁ ।

ପୂର୍ବ ଚରିତ କହିଲେ କି ହେବ ଆଉ ।୧୩୯।

ସର୍ବଥା କର ସନ୍ଧାନ ହରିଣ୍ୟଗର୍ଭ ରାଜନ

ବ୍ରତିକି ଯୋଗ୍ୟ ଏମନ୍ତ ମୁହିଁ ମଣଇଁ ।

ରାଜା କହେ କାକବର ତୁମ୍ଭେତ ବିଚାର କର

ଆମ୍ଭରତ ଏହି ଜିତ ହୋଇ ଅଛଇଁ ।

ଜମ୍ବୁଦ୍ୱୀପରୁ ଏ ସମୟେ ।

ଶୁକ ଆସି ଚିତ୍ରବର୍ଣ୍ଣ ଆଗରେ କହେ ।୧୪୦।

ଦେବ ସିଂହଳଦ୍ୱୀପର ରାଜା ନାମେ ମହାବଳ

ସାରସ ଜମ୍ବୁଦ୍ୱୀପକୁ ବସିଛି ମାଡ଼ି ।

ସସଂଭ୍ରମ ରାଜା ହୋଇ କି କି ବୋଲି ପୁଣ କହି

ଶୁକ ପୁଣି କହିଲା ସେ କଥା ଗଡ଼ାଇ ।

ଗୃଧ୍ର ଶୁଣି ମନେ ବିଚାରି ।

ସାଧୁ ଚକ୍ରବାକ ବୋଲି ପ୍ରଶଂସା କରି ।୧୪୧।

ରାଜା କ୍ରୋଧ ହୋଇ କହେ ଏକଥା ଏରୂପେ ହୁଏ

ହେଉ ମୁଁ ଯାଇ ପ୍ରଥମେ ତାକୁ ବିନାଶି ।

ଶୁଣି ହସି ଦୀର୍ଘଦର୍ଶୀ କହଇ ହେ ରାଜଋଷି

ଶରନ୍ମେଘ ଗର୍ଜନେ କି ଜଳ ବରଷି ।

ବଡ ଲୋକ ଧୀର ମାନସ ।

ପରକାର୍ଯ୍ୟ ଅକାର୍ଯ୍ୟ କି କରେ ପ୍ରକାଶ ।୧୪୨।

ରାଜା ଏକାବେଳକରେ ବହୁତ ଶତ୍ରୁ ସଙ୍ଗରେ

ବିରୋଧ ନ କରେ କଲେ ଆପେ ମରଇ ।

ବିଷରେ ଉଦ୍ଧତ ହୋଇ ସର୍ପ ଯେବେ ଏକା ଥାଇ

ବହୁ ସର୍ପରେ ବିରୋଧ କଲେ କି ଜିଇ ।

ଏହାଠାରେ ପ୍ରୀତି ନ କରି ।

ଏଠାରୁ କି ଆମ୍ଭ ରାଜ୍ୟ ଗମନ କରି ।୧୪୩।

ଯେବେ ପ୍ରୀତି ନ କରିଣ ଆମ୍ଭେ ଯିବା ହେ ରାଜନ

ଏ ରାଜା ଆମ୍ଭର ପଛେ ପ୍ରକୋପ କରି ।

ବହୁତ ସୈନ୍ୟଘେନିଣ କରିବ ସେ ମହାରଣ

ଆଗପଛେ ଏହାର ଅଛନ୍ତି ସଇନି ।

ଆଗପଛ ମିଶି ମାରିବେ ।

ଆମ୍ଭର ଯେତେକ ସୈନ୍ୟ ସବୁ ସାରିବେ ।୧୪୪।

ଏ କାର୍ଯ୍ୟ ଏରୂପେ ହୋଏ ତତ୍ୱ ନ ଜାଣି ଯେ କହେ

କେହି ବଡ଼ ଲୋକ ଯେବେ କରଇ କୋପ ।

ଯେରୂପେ ଏକ ବ୍ରାହ୍ମଣ ନଜାଣି କିଛି କାରଣ

ନକୁଳକୁ ମାରି କଲା ବଡ଼ ସନ୍ତାପ ।

ସେହିରୂପେ ମୂର୍ଖ ଯେ ତାପ ।

ପାଇ ପଛେ ବୋଲଇ ସେ ଥିଲା କି ପାପ ।୧୪୫।

ରାଜା ଶୁଣି ପଚାରଇ ଏକଥା କିରୂପେ ହୋଇ

କହ ଶୁଣି ଦୀର୍ଘଦର୍ଶୀ ପୁଣି କହଇ ।

ଉଜ୍ଜୟିନୀ ନଗରରେ ଥିଲା ମାଧବ ନାମରେ

ଦ୍ୱିଜ ତା ଭାର୍ଯ୍ୟାର ସୁତ ଜନମ ହୋଇ ।

ସେ ବାଳକ ରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ।

ଦ୍ୱିଜକୁ ସେଠାରେ ରଖି ଗଲା ଗାଧୋଇ ।୧୪୬।

ରାଜାର ପରବ ଶ୍ରାଦ୍ଧ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ

ଲୋକ ଆସି ବ୍ରାହ୍ମଣକୁ ଆସ ବୋଇଲା ।

ଶୁଣି ସେହୁ ଅତି ହୀନ ବ୍ରାହ୍ମଣ ବିଚାରେ ମନ

ଯେବେ ମୁଁ ବେଗେ ନ ଯିବି ଅନର୍ଥ ହେଲା ।

ଅନ୍ୟ କେହି ଶ୍ରାଦ୍ଧ କରିବ ।

ଯେ ସାମଗ୍ରୀ ଥିବ ତାହା ଘରକୁ ନେବ ।୧୪୭।

ଧନ ଆଣିମା ଦେବାର ଯେତେ କର୍ମ କରିବାର

ତାହା ବେଗରେ କରିବ ବିଳମ୍ବ ନୋହି ।

ଏ ଯେତେ କର୍ମ ତାହାର ଜାଳ କରଇ ଆହାର

ଗଲେ ଏ ବାଳକ ରକ୍ଷା କିଏ କରଇ ।

କି କରିବି କି ରୂପେ ଯିବି ।

ବାଳକକୁ ରକ୍ଷା ମୁଁ କିରୂପେ କରିବି ।୧୪୮।

ହେଉ ଆଛା ଚିରକାଳ ପାଳିତ ଏହି ନକୁଳ

ପୁତ୍ର ତୁଲ୍ୟ ଏହାକୁ ମୁଁ ରଖି ଏଠାରେ ।

ଯିବି ମୁଁ ବୋଲି ନକୁଳ      ରଖାଇ ପୁତ୍ର ପାଖର

ବେଗରେ ପ୍ରବେଶ ହେଲା ରାଜ ନଗରେ ।

ସେ ନକୁଳ ବାଳ ସମୀପ ।

ଆସୁଥିଲା ଦେଖିଲା ସେହି କୃଷ୍ଣ ସର୍ପ ।୧୪୯।

ଦେଖି ମାଇଲା ତାହାକୁ ଏଥୁଅନ୍ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣକୁ

ଦୂରରୁ ଦେଖି ନକୁଳ ସତ୍ୱରେ ଯାଇ ।

ପଡ଼େ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଚରଣ ଦେଖିଣ ତାକୁ ବ୍ରାହ୍ମଣ

ପାଣି ପାଦ ରକ୍ତ ଦେଖି ଦଣ୍ଡେ ମାରଇ ।

ଏ ପୁଅକୁ ଖାଇଲା ମୋର ।

ନୋହିଲେ କିପାଁ ରକତ ମୁଖ ଏହାର ।୧୫୦।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ସେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଗୃହରେ ପ୍ରବେଶକ୍ଷଣ

ଦେଖିଲା ସେ ସର୍ପ ମରି ସୁତ ଶୋଇଛି ।

କି କଲି ମୁହିଁ ବୋଇଲା ବହୁତ ବ୍ୟାକୁଳ ହେଲା

ଅକାରଣ କ୍ରୋଧୀ ଜନ ନୁହଇ କିଛି ।

ସେହିରୂପେ ତୁମ୍ଭେ ପ୍ରତାପ ।

କଲ ଯେଣୁକରି ପୁଣି ହେବ ସନ୍ତାପ ।୧୫୧।

ଆଉ କଥା ଦେବ ଶୁଣ କାମ କ୍ରୋଧ ଲୋଭମାନ

ଦର୍ପ ମଦ ଏ ଷଡ୍ବର୍ଗ ଯେ ନୃପ ଛାଡ଼େ ।

ସେହି ରାଜା ବଡ଼ ସୁଖୀ କେବେହେଁ ନୁହଇ ଦୁଃଖି

ରାଜା କହେ ମନ୍ତ୍ରୀ ତୋ ନିଶ୍ଚୟ ଏ ଦୃଢ଼ ।

ମନ୍ତ୍ରୀ କହେ ଏରୂପେ ଏହି ।

ଏ ବିଚାର ଅନ୍ୟ କଲେ ଭଲ ନୁହଇ ।୧୫୨।

କାର୍ଯ୍ୟରେ ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ସ୍ମୃତ ବିତର୍କ ଜ୍ଞାନ ନିଶ୍ଚିତ

ସ୍ଥିରତ୍ୱ ମନ୍ତ୍ର ଗୋପନ ମନ୍ତ୍ରିର ଗୁଣ ।

ବିଚାରି କାର୍ଯ୍ୟକୁ କରି ଅବିଚାରେ ନାଶ ଶିରି

ବିଚାରି କାର୍ଯ୍ୟକୁ କଲେ ତୁମ୍ଭେ ପ୍ରଧାନ ।

ହେବ ଏଥି ନାହିଁ ସନ୍ଦେହ ।

ଯେଣୁ ଗୁଣବନ୍ତ ଜନ ଲକ୍ଷ୍ମିର ଗୃହ ।୧୫୩।

ଏହିହେତୁରୁ ମୋ ବାଣୀ କର ଯେବେ ନୃପମଣି

ତେବେ ବର୍ତ୍ତମାନ ସନ୍ଧି ଯାଅ କରିଣ ।

କାର୍ଯ୍ୟ ସାଧନରେ ଚାରି ଉପାୟକୁ ଯେବେ କରି,

କେବଳ ଗଣନା ମାତ୍ର କରିବା ଜାଣ ।

ଶାନ୍ତ୍ୱନାରେ କାର୍ଯ୍ୟର ସିଦ୍ଧି ।

ଅନ୍ୟ ଉପାୟକୁ କଲେ ହୁଅଇ ଧନ୍ଦି ।୧୫୪।

ରାଜା କହେ କିରୂପରେ ଏ କାର୍ଯ୍ୟ ହେବ ସତ୍ୱରେ

ମନ୍ତ୍ରୀ କହେ ଶୀଘ୍ର ହେବ ନାହିଁ ବିଚାର ।

ମୃତ୍ତିକା ଘଟ ପରାଇ ଭାଜିଲେ ସନ୍ଧାନ ନୋହି

ଦୁର୍ଜ୍ଜନ ଲୋକ ସୁଜନ ସୁଖ ସନ୍ଧାନ ।

ଯେଉଁରୂପେ କନକ ଘଟ ।

ଭାଜିଗଲେ ସେହିକ୍ଷଣି ହୋଏ ସଂଘଟ ।୧୫୫।

ଅଳ୍ପ ଯେଉଁ ଲୋକ ହୋଇ ସୁଖରେ ଆରାଧ୍ୟ ସେହି

ଯେ ପଣ୍ଡିତ ସେହି ବିଶେଷରେ ସୁସେବ୍ୟ ।

ଅତି ଅଳ୍ପ ଜ୍ଞାନ ଥାଇ ଏମନ୍ତ ଯେ ଲୋକ ହୋଇ

ତାକୁ ବଶ କରିବାକୁ କି ବ୍ରହ୍ମା ହେବ ।

ବିଶେଷରେ ସେ ରାଜା ପୁଣି ।

ସର୍ବଜ୍ଞ ସେ ଚକ୍ରବାକ ଏ ଦୁହେଁ ଗୁଣୀ ।୧୫୬।

ମେଘବର୍ଣ୍ଣ କହିବାରୁ ତାର କାର୍ଯ୍ୟ ଦେଖିବାରୁ

ଜାଣ ରାଜା ମନ୍ତ୍ରୀ ଦୁହେଁ ଅଗାଧ ଗୁଣ ।

ପରୋକ୍ଷରେ ଗୁଣ ବୃତ୍ତ କର୍ମେ ଅନୁମାନ ହ୍ୱନ୍ତି

ସବୁଠାରେ ଫଳେ କର୍ମ ପ୍ରକାଶ ଜାଣ ।

ରାଜା କହେ ଥାଉ ବଚନ ।

ତୁମ୍ଭର ଯେ ଇଚ୍ଛା ଅଛି କର ବହନ ।୧୫୭।

ଏମନ୍ତ କରି ବିଚାର ଗୃଧ୍ର ଗଡ଼ର ଭିତର

ଗଲା ତହିଁ ଯେ ଯେରୂପେ ଯୋଗ୍ୟ ବେଭାର ।

ସେହିରୂପରେ କରିବ ଏଥି କିଛି ନ ହୁଡ଼ିବ

ଏମନ୍ତ କହିଣ ପଠିଆଇଲା ଚାର ।

ରାଜହଂସ ଶୁଣି କହୁଛି ।

ମନ୍ତ୍ରୀ ପୁଣି ସନ୍ଧି ପାଇଁ କେ ଆସିଅଛି ।୧୫୮।

ସର୍ବଜ୍ଞ ହସି କହଇ       ଶଙ୍କା କର କାହିଁ ପାଇଁ

ଯେଣୁ ମହାଶୟ ଅଟେ ସେ ଦୂରଦର୍ଶୀ ।

ନାହିଁ ଅବା ମନ୍ଦ ମତି ମାନଙ୍କର ଏହି ସ୍ଥିତି

ସଦା ଶଙ୍କା କରଇ ଯେ ସେ ମନ୍ଦ ମୁର୍ଦ୍ଧୀ ।

କଦାଚିତ ଶଙ୍କା କରଇ ।

ପୁଣି କଦାଚିତ ଶଙ୍କା ମନୁ ଛାଡ଼ଇ ।୧୫୯।

କୁଶଳ ହଂସ ନିଶାରେ ଦେଖି ସରୋବର ଜଳେ

ତାରା ପ୍ରତିବିମ୍ବକୁ କୁମୁଦ ଶଙ୍କାରେ ।

ଖୋଜଇ ତା ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ଦିବସେ ବିଷ ପ୍ରସୂନ

ଦେଖି ତା ପୁଣି ନ ଖାଇ ତାରାତଙ୍କରେ

ଭ୍ରମକୁ ଭଜଇ ଯେ ଲୋକ ।

ତାର ସତ୍ୟ ମିଥ୍ୟା ବୋଲି ନୋହେ ବିବେକ ।୧୬୦।

ଏହିହେତୁରୁ କେବଳ ଯଥା ଶକ୍ତି ଉପହାର

ତା ପୂଜା ନିମିତ୍ତେ କର ସତ୍ୱର ହୋଇ ।

ତାହା ଶୁଣି ସେହିରୂପେ କରନ୍ତେ ତା ଅନୁରୂପେ

ଗୃଧ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀ ଯାଇ ଦୁର୍ଗଦ୍ୱାରେ ହୁଅଇ ।

ଚକ୍ରବାକ ସହିତ ହେଲା ।

ଚକ୍ରବାକ ଦେଲା ଆସନରେ ବସିଲା ।୧୬୧।

ଚକ୍ରବାକ କହେ ପୁଣ ଆହେ ମହାମନ୍ତ୍ରୀ ଶୁଣ

ତୁମ୍ଭର ଏ ରାଜ୍ୟ ଆମ୍ଭେ ତୁମ୍ଭର ଜାଣ ।

ଶୁଣି ଗୃଧ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀ କହି ଏକଥା ଏରୂପେ ହୋଇ

ବହୁତ ବିସ୍ତାର କଥା ଅପ୍ରୟୋଜନ ।

ଯାହା କହୁଅଛି ତା ଶୁଣ ।

ଅର୍ଥରେ ବଶ ହୁଅଇ ଯେ ଲୋଭିଜନ ।୧୬୨।

ଯେ ହୋଏ ଉଦ୍ଧତ ନର ହସ୍ତ ଯୋଡ଼ି ବଶ କର

ତାକୁ ପୁଣି ମୂର୍ଖଜନକୁ ବଶ କର ।

ତାହାର ମନକୁ ଚାହିଁ ତା ମନକୁ ଯେ ଯୋଗାଇ

କହି ପଣ୍ଡିତ ଲୋକକୁ କର ଆଦର ।

ଯଥାର୍ଥ କହି କର ବଶ ।

ଯେ ଯେଉଁ ଭାବେ ହେବ ତା କରି ଅବଶ୍ୟ ।୧୬୩।

ମନର ସ୍ୱଚ୍ଛତା ଯେବେ ମିତ୍ର ବଶ ହୋଇ ତେବେ

ବାନ୍ଧବକୁ ଏହିରୂପେ ବଶ କରିବ ।

ମାନସମ୍ମାନ ନ ପାଇ ନାରୀ ଭୃତ୍ୟ ବଶ ହୋଇ

କପଟ ନ କରେ ଅନ୍ୟ ବଶ ନୋହିବ ।

ଚକ୍ରବାକ କହଇ ହେଉ ।

ଯେରୂପେ ପ୍ରୀତି ହୋଇବ କହିବା ହେଉ ।୧୬୪।

ରାଜହଂସ କହୁଛନ୍ତି ଶୁଣ ଆହେ ଗୃଧ୍ରମନ୍ତ୍ରୀ

ସନ୍ଧିର କେତେ ପ୍ରକାର କହିବା ହେଉ ।

ଗୃଧ୍ର କହେ ଶୁଣ ନୃପ ସନ୍ଧିର ଯେତେ ସ୍ୱରୂପ

କ୍ରମରେ କହିବା ତାହା ଶୁଣିମା ହେଉ ।

ବଳବନ୍ତ ଶତ୍ରୁ ଯାହାକୁ ।

ପୀଡ଼ାଦେଇ ସେହି ନୃପ କରେ ତାହାକୁ ।୧୬୫।

ଯେ ବିପତ୍ତିଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇ ସେ ନୃପ ସନ୍ଧି କରଇ

ଯଥା କଥା କରି କରେ କାଳଯାପନ ।

ପ୍ରଥମ ସନ୍ଧି କପାଳ ଦ୍ୱିତୀୟ ହେ ଉପହାର

ତୃତୀୟ ସନ୍ଧିର ନାମ ଅଟେ ସନ୍ତାନ ।

ଚତୁର୍ଥର ନାମ ସଙ୍ଗତ ।

ଉପନ୍ୟାସ ପ୍ରତୀକାର ସଂଯୋଗ ସପ୍ତ ।୧୬୬।

ପୁରୁଷାନ୍ତର ଅଷ୍ଟମ ଅଦୃଷ୍ଟ ନର ନବମ

ପୁଣି ଆଦିଷ୍ଟ ଦଶମ ଏଗାର ହୋଇ ।

ଆତ୍ମଦିଷ୍ଟ ଉପଗ୍ରହ ଦ୍ୱାଦଶ କର ସଂଗ୍ରହ

ପରିତ୍ରୟ ତ୍ରୟୋଦଶ ସଂଖ୍ୟା ଗଣଇ ।

ଉଚ୍ଛିନ୍ନ ଯେ ପରଭୂଷଣ ।

ସ୍କନ୍ଧୋପନେୟକୁ ଗଣି ଷୋଡ଼ଶ ଜାଣ ।୧୬୭।

ତୁଲ୍ୟ ସନ୍ଧି ହୋଏ ଯେବେ ରାଜା ଦୁହିଁଙ୍କର ତେବେ ।

ଦେବା ନେବା ନ ଥାଇ ସେ କପାଳ ସନ୍ଧି ।

କିଛି ଧନ ଦେଇ କରି ଯେବେ ପ୍ରୀତି ପଣ କରି ।

ଉପହାର ନାମ ସେହି ବୋଲଇ ସନ୍ଧି ।

ସନ୍ତାନର ସନ୍ଧି ସେ ଜାଣ ।

ଯେଉଁ ପ୍ରୀତିରେ କନ୍ୟାକୁ ଦିଅଇ ଦାନ ।୧୬୮।

ଯେତେ ଆୟୁଷ ପ୍ରମାଣ ସେ କାଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତେ ଜାଣ

ଦୁହିଙ୍କର ପ୍ରୟୋଜନ ସମାନ ହୋଇ ।

ସମ୍ପତ୍ତି ବିପତ୍ତି ହେତୁ ଯାହାର ନ ଭୋଜେ ସେତୁ

ସୁବର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରାୟେ ସେ ସନ୍ଧି ସଙ୍ଗତ ହୋଇ ।

ଅନ୍ୟ ଯେହୁ କୁଶଳ ଜନ ।

ଏହି ସନ୍ଧି କରେ ତାର ନାମ କାଞ୍ଚନ ।୧୬୯।

ଭାବି ଏକ କାର୍ଯ୍ୟ ସିଦ୍ଧି ଉଦ୍ଦେଶରେ ଯେଉଁ ବିଧି

କରନ୍ତି ସନ୍ଧି କୁଶଳେ ସେ ଉପନ୍ୟାସ ।

କରିଥିଲେ ଉପକାର ଏ ମୋହର ବହୁବାର

ମୋର ଉପକାର ଏ କରିବ ଅବଶ୍ୟ ।

ଏମନ୍ତ ବିଚାରି ଯାହାକୁ ।

କରି ପ୍ରତୀକାର ସନ୍ଧି ବୋଲି ତାହାକୁ ।୧୭୦।

କିଅବା ଏହାର ମୁହିଁ ଉପକାରକୁ କରଇ

ଅବଶ୍ୟ କରିବ ମୋର ଏ ଉପକାର ।

ଯେହ୍ନେ ରାମ ସୁଗ୍ରୀବର ପରସ୍ପରେ ଉପକାର

ହେଲା ସେରୂପେ ହୋଇଲେ ସେ ପ୍ରତିକାର ।

ଏ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଉଦ୍ଦେଶ କରି ।

ଯହିଁରେ କର୍ମକୁ କରି ସଂଯୋଗ ବୋଲି ।୧୭୧।

ଆମ୍ଭ ଦୁହିଁଙ୍କର ସୈନ୍ୟ ଯେଉଁ ଯୋଦ୍ଧା ମୁଖ୍ୟମାନେ

ସେମାନେ ଏ ପ୍ରୀତି କରନ୍ତୁ ପରସ୍ପର ।

ଏରୂପରେ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଯହିଁରେ ହୁଅଇ ଜାଣ

ସେ ସନ୍ଧିର ନାମ ଅଟେ ପୁରୁଷାନ୍ତର ।

କିଛି ଭୂମି ମୂଳରେ ଦେଇ ।

ଉଗ୍ର ରିପୁ ପ୍ରୀତି କରି ଆଦିଷ୍ଟ ସେହି ।୧୭୨।

ଆପଣା ସୈନ୍ୟରେ କରି ଯେଉଁ ପ୍ରୀତିକି ଆଚରି

ତାର ନାମ ଅଣୁଦିଷ୍ଟ କହେ ପଣ୍ଡିତ ।

ଉପଗ୍ରହର ଲକ୍ଷଣ କହୁଥାଇ ତୁମ୍ଭେ ଶୁଣ

ଯହିଁରେ ସମସ୍ତ ଦେଇ ରଖେ ଜୀବିତ ।

ଦେଇ କଂସା ବାସନ ହୟ ।

ଯହିଁ ଶିଷ୍ଟ ପ୍ରାଣ ରଖି ସେ ପରିତ୍ରୟ ।୧୭୩।

ସମୁଦ୍ର ସମ୍ବନ୍ଧି ଦ୍ୱୀପ ଦେଇ ଯାହା କରେ ନୃପ

ସେ ସନ୍ଧି ଉଚ୍ଛିନ୍ନ ନାମ ବୋଲି ତୁ ଜାଣ ।

ସମସ୍ତ ଭୂମିକି ଦେଇ ଯେଉଁ ସନ୍ଧିକି କରଇ

ତାହାର ନାମ ତୁ ଜାଣ ପର ଭୂଷଣ ।

ପରିଚ୍ଛିନ୍ନ ଧନ କାନ୍ଧରେ ।

ବହି ଦେଇ ସ୍କନ୍ଧୋପନେୟ ସେ ଯହିଁରେ ।୧୭୪।

ଚକ୍ରବାକ କହେ ଶୁଣ କହୁଛି ମୁହିଁ ବଚନ

ଏ ଲୋକ ପରି ମୋହର ଏ ମୋ ଘରର ।

ଅଧୀର ଲୋକ ଯେ ତାର ଏ ଗଣନା ଯେ ଉଦାର

ଚରିତ ସମସ୍ତ ଜନ ହୁଏ ତାହାର ।

ଭେଦ ବୃଦ୍ଧି ଯେ ଲୋକ ହୋଇ ।

ସେ କାହାକୁ ନ ସହଇ କାହାକୁ ସହି ।୧୭୫।

ମାତୃ ପ୍ରାୟେ ପରଦାର ପର ଦ୍ରବ୍ୟ ଲେଷ୍ଟ୍ରକାର

ସର୍ବ ଲୋକମାନଙ୍କରେ ଅଣୁ ପରାଏ ।

ଯେ ଜାଣଇ ସେ ଧାର୍ମିକ ଏଥିରୁ ଅନ୍ୟ ନାସ୍ତିକ

ତୁମ୍ଭେ ମହା ଧାର୍ମିକ କି ଚାଲ ଅନ୍ୟାୟେ ।

ଏଠାରେ ଯେ ଆମ୍ଭର କାର୍ଯ୍ୟ ।

ତାହା ତୁମ୍ଭେ ଉପଦେଶ ଦିଅତ ଆଜ ।୧୭୬।

ଦୀର୍ଘଦର୍ଶୀ କହେ ବାଣୀ ଏରୂପେ କହ କି ପୁଣି

ଦେଖ ମନପୀଡ଼ା ବ୍ୟାଧି ପରିତ ପରେ ।

ଆଜି ଅବା କାଲି ପରି ଏ ଶରୀର ଯିବ ସରି

ସେ ଶରୀର ପାଇଁ କି କେ ଅଧର୍ମକରେ ।

ଯେ କରଇ ସେ ବଡ଼ ମୁର୍ଖ ।

ଦେଖ ତୁ ଯେଉଁ ଦେହରେ ଅନେକ ଦୁଃଖ ।୧୭୭।

ଦେହିମାନଙ୍କର ଜୀବ ସର୍ବଦା ତ ନ ରହିବ

ଜଳରେ ପ୍ରତିବିମ୍ବିତ ଚନ୍ଦ୍ର ପରାଏ ।

ଏହା ବିଚାର ସୁଜନ କରଇ ସଦା କଲ୍ୟାଣ

ଯାହା ଆଚରଣ କଲେ ଦେହ ନ ପାଏ ।

ମୃଗତୃଷ୍ଣା ସମ ଜଗତ ।

ଧର୍ମାନନ୍ଦଠାରେ ଦିଅ ସୁଜନେ ଚିତ୍ତ ।୧୭୮।

ତେଣୁ ମୋ ସମ୍ମତି ଘେନି କାର୍ଯ୍ୟ କର ତୁମ୍ଭେ ବେନି

ସହସ୍ର ଅଶ୍ୱମେଧକୁ ସତ୍ୟକୁ ଆଣି ।

ତୁଳରେ ଯେବେ ତୁଳିବ ସତ୍ୟ ସେ ଅଧିକ ହେବ

ଏଣୁ ସତ୍ୟ ଆଗକରି ଏ ରାଜ ବେନି ।

ଘେନି କରି କାଞ୍ଚନ ସନ୍ଧି ।

ଯେଉଁରୂପେ ଦୁଇ ମନ ହୋଇବ ଛନ୍ଦି ।୧୭୯।

ଚକ୍ରବାକ ବୋଲେ ହେଉ ତୁମ୍ଭେ ଯା କହିଲ ଆଉ

କେ ଆଜ ମନ୍ତ୍ରୀ କହିବ ମୁହିଁ ଜାଣଇଁ ।

ଏହା କହି ବସ୍ତ୍ର ରତ୍ନ କରେ ଘେନି ଅତି ଯତ୍ନ

କରି ସେ ଦରୂଦର୍ଶୀ ମନ୍ତ୍ରୀକି ପୂଜଇ ।

ଗୃଧ୍ର ଦୁଷ୍ଟଚିତ୍ତ ହୋଇଲା ।

ଚକ୍ରବାକ ଘେନି ବର୍ହି ସନ୍ନିଧେ ଗଲା ।୧୮୦।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ଚିତ୍ରବର୍ଣ୍ଣ ଶୁଣିଣ ଗୃଧ୍ର ବଚନ

ସର୍ବଜ୍ଞ ମନ୍ତ୍ରିକ ବହୁ ସତ୍କାର କଲା ।

ସଙ୍ଗେ ସମ୍ଭାଷଣ କରି ସନ୍ଧିକି ସ୍ୱୀକାର କରି

ଶିଷ୍ଟ ଲୋକ ସଙ୍ଗେ ଦେଇ ମେଲାଣି କଲା ।

ଚକ୍ରବାକ ହୋଇ ସନ୍ତୋଷ ।

ରାଜହଂସ କଟକରେ ହେଲା ପ୍ରବେଶ ।୧୮୧।

ଦୂରଦର୍ଶୀ ରାଜା ଅଗ୍ରେ କହଇ ଅତ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟଗ୍ରେ

ଆମ୍ଭମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ସିଦ୍ଧ ହୋଇଲା ।

ବର୍ତ୍ତମାନ ବିନ୍ଧ୍ୟାଚଳ ଯିବା ଚଞ୍ଚଳରେ ଚାଲ

ଏମନ୍ତ ଶୁଣିଣ ରାଜା ଚାଲ ବୋଇଲା ।

ସ୍ୱ ସ୍ଥାନେ ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲେ ।

ସର୍ବେ ମନୋରଥ ପାଇ ସୁଖେ ରହିଲେ ।୧୮୨।

ବିଷ୍ଣୁଶର୍ମା କହେ ତୁମ୍ଭେ ଆଉ କି ପଚାର ଆମ୍ଭେ

କହିବୁ ଏମନ୍ତ ଶୁଣି ରାଜ ତନୟ ।

କହନ୍ତି ହେ ଦ୍ୱିଜବର ଜାଣିଣ ରାଜ ବେଭାର

ଆମ୍ଭେମାନେ ସୁଖୀ ହେଲୁଁ ହୁଅ ସଦୟ ।

ବିଷ୍ଣୁଶର୍ମା ପୁଣି ବଚନ ।

କହିଲେ ତୁମ୍ଭର ମନେ ରହୁ ଏମାନ ।୧୮୩।

ଯେ କେହି ପଣ୍ଡିତଜନେ ଏ କଥା ଧରିଣ ମନେ

କଣ୍ଠରେ ସର୍ବଦା ଧରିଅଛନ୍ତି ସେହି ।

ସଭାର ମଧ୍ୟରେ ଥାଇ ରାଜାଠାରେ ପୂଜା ପାଇ

ନିତ୍ୟାନନ୍ଦ ରୂପ ହୋଇ ବସନ୍ତି ସେହି ।

ଏହି କଥା ଯେହୁ ଶୁଣଇ ।

ଦୁର୍ବୁଦ୍ଧି ସେ ହୋଇଥିଲେ ସୁବୁଦ୍ଧି ହୋଇ ।୧୮୪।

ଇତି ଶ୍ରୀ ହିତୋପଦେଶେ ନୀତିସାରେ ସନ୍ଧି କଥନେ

ଚତୁର୍ଥ କଥା ସଂଗ୍ରହଃ